Czym zaprawiać nasiona w ekologii?

Według informacji zebranych przez prof. dr hab Jolantę Kowalską i mgr inż. Joannę Łukaszyk z Instytutu Ochrony Roślin, aktualnie zarejestrowane są 104 zaprawy fungicydowe oraz 5 zapraw insektycydowych. Pod koniec 2023 roku ta liczba zmniejszy się, z racji wycofywania kolejnych substancji czynnych. Przewiduje się, że dostępnych będzie jedynie 96 zapraw fungicydowych oraz 5 insektycydowych, a w przypadku wycofania kolejnych, zostanie tylko 31 zapraw fungicydowych oraz 4 zaprawy insektycydowe.

Zaprawy nasienne dozwolone w rolnictwie ekologicznym

Agrotechniczne metody stosowane w celu ograniczenia rozwoju patogenów chorobotwórczych i szkodników, nie stanowią wystarczającej ochrony. Potrzebą jest zatem zastosowanie szerszej ochrony, poczynając od zapraw nasiennych. Aktualnie w uprawach ekologicznych zakwalifikowana jest jedna zaprawa fungicydowo-insektycydowa do stosowania w rzepaku przeciwko suchej zgniliźnie kapustnych i pchełkom (Integral-Pro) oraz 3 zaprawy fungicydowe przeznaczone do zaprawiania bulw przeciwko rizoktoniozie ziemniaka (Proradix, Protexio, Serenade).

Jeśli substancji czynnych ubywa, konieczne jest poszukiwanie nowych metod ograniczających rozwój chorób i szkodników. Obecnie wykorzystywane środki do zaprawiania ziarna, oparte są głównie na naturalnych substancjach stosowanych w formie ekstraktów, wyciągów lub przy użyciu mikroorganizmów pożytecznych. W artykule publikowanym w Progress In Plant Protection, opracowanym przez prof. dr hab Jolantę Kowalską i mgr inż. Joannę Łukaszyk, omawiane są metody zaprawiania nasion, które przeanalizujemy. Dzielą się one na:

- chemiczne (dopuszczające stosowanie syntetycznych pestycydów),

- fizyczne

- biologiczne

- biotechniczne

Fizyczne metody zaprawiania nasion

Do wyboru mamy proste metody, jak: moczenie w gorącej wodzie, poddawanie działaniu suchego gorącego powietrza, czy też traktowanie parą wodną. W przypadku użycia gorącej wody z dodatkiem sody, poprawie ulega zdrowotność roślin, porażona zwłaszcza przez grzyby z rodzaju Fusarium. Jednak na większą skalę, do produkcji gotowych nasion, wykorzystuje się metody: poddanie ziarniaków działaniu promieni laserowych, podczerwonych oraz pola elektromagnetycznego, stosowanie otoczek biopolimerowych, wykorzystanie metody termicznej, skaryfikacji i hydroterapii.

Pozytywny wpływ na zdrowotność materiału siewnego, stwierdzono również poprzez oddziaływanie pulsujących fal radiowych, naświetlanie lampami LED i zaprawianie w wodzie nasyconej biofumigantami. Ciekawym przykładem jest zastosowanie metody Vitaseed, zwiększającej żywotność nasion. Jest ona oparta na odpowiednio dobranych parametrach powietrza i wody, tak by aktywizować początkowe fazy kiełkowania nasion. W efekcie otrzymujemy nasiona zdolne do długotrwałego przechowywania, a także szybkie i jednolite wschody roślin.

Uszlachetnianie nasion odbywa się też, dzięki stymulacji elektromagnetycznej. W badaniach prowadzonych przez R. Janas i M. Grzesika, nasiona kopru ogrodowego oraz buraka ćwikłowego poddawano oddziaływaniu fal elektromagnetycznych. Dzięki temu, uzyskano redukcję grzybów patogenicznych zasiedlających nasiona (w zakresie od 50–80%), poprawie uległa dynamika kiełkowania i wschodów roślin oraz rośliny cechowały się szybszym wzrostem i rozwojem oraz większą zawartością chlorofilu w liściach.

Metody biotechniczne zaprawiania nasion

W praktyce często korzysta się z substancji podstawowych, dostępnych nawet w domu pod ręką. W zaprawianiu nasion, stosuje się np. ocet do dezynfekcji powierzchni nasion, czy też otoczkowanie nasion zbóż mlekiem w proszku. Mleko stanowi pożywkę dla rozwoju pożytecznych bakterii Bacillus subtilis, których obecność hamuje rozwój patogenów, w tym grzyba wywołującego śnieć cuchnącą. Badania wskazują, że sprzyja to również nieznacznej poprawie zdolności nasion do kiełkowania.

W literaturze pojawia się często substancja naturalnego pochodzenia, o nazwie Chitozan. Wpływa on na ograniczenie rozwoju chorób, oddziałuje na jakość kwiatów oraz stymuluje rozwój i wzrost roślin. Polimery naturalne pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego (np. chitozan, alginian, celuloza, lignina oraz guma gellanowa) występują jako nośniki w zaprawach nasiennych oraz jako substancje, które wiążą otoczki nanoszone na nasiona.

Często wykorzystywane są biostymulatory na bazie ekstraktów z glonów, kwasów huminowych i humusowych oraz biostymulatory aminokwasowe. Wpływają na wzrost roślin, gdyż cząsteczki aminokwasów mogą oddziaływać na procesy fizjologiczne korzystnie dla rozwoju roślin. Wiele mówi się również o stosowanie naturalnych ekstraktów zawierających algi, co wpływa na podwyższenie zasobności gleby w mikroelementy. Ich działanie udowodniono na rzepaku ozimym, co pozytywnie przekładało się na kiełkowanie i wzrost roślin. Dodatkowo stosuje się między innymi:

- kwasy huminowe,

- gotowe preparaty handlowe,

- olejki eteryczne,

- zaprawy roślinne (jak np. wyciągi wodne z cebul czosnku)

Metody biologiczne oparte na mikroorganizmach

Na rynku dostępne są produkty handlowe zawierające w swoim składzie susz roślinny, składniki naturalne oraz bakterie z rodzaju Bacillus spp. lub grzyby Trichoderma sp., zalecane szczególnie do ekologicznych upraw zbóż i kukurydzy.

Więcej na ten temat pisaliśmy:

Czytaj więcej

Ile środków biologicznych zużywa się w Polsce?