Określa ona m.in. zadania Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych dotyczące produktów posiadających chronione nazwy pochodzenia (ChNP), chronione oznaczenia geograficzne (ChOG) lub będących gwarantowanymi tradycyjnymi specjalnościami (GTS), a w szczególności zasady wykonywania:
– kontroli zgodności procesu produkcji produktów ChNP, ChOG i GTS ze specyfikacją,
– nadzoru nad jednostkami certyfikującymi upoważnionymi do przeprowadzania kontroli, wydawania i cofania certyfikatów zgodności produkcji produktów ChNP, ChOG i GTS ze specyfikacją.


Zmiany w ustawie o rejestracji i ochronie nazw i oznaczeń produktów rolnych i środków spożywczych oraz o produktach tradycyjnych wynikają przede wszystkim z konieczności dostosowania polskiego prawa do prawa wspólnotowego, w zakresie systemu rejestracji i ochrony nazw pochodzenia i oznaczeń geograficznych produktów rolnych i środków spożywczych oraz produktów będących gwarantowanymi tradycyjnymi specjalnościami.

Na poziomie Unii Europejskiej aktualne przepisy dotyczące tych zagadnień zawarte są w rozporządzeniu Rady (WE) Nr 510/2006 z dnia 20 marca 2006 r. w sprawie ochrony oznaczeń geograficznych i oznaczeń pochodzenia produktów rolnych i artykułów żywnościowych oraz w rozporządzeniu Rady (WE) Nr 509/2006 z dnia 20 marca 2006 r. w sprawie produktów rolnych i środków spożywczych będących gwarantowanymi tradycyjnymi specjalnościami.


Polski ustawodawca zdecydował także o potrzebie oddzielenia, w przypadku IJHARS, funkcji organu kontrolującego zgodność procesu produkcji produktów rolnych lub środków spożywczych ze specyfikacją od funkcji organu nadzorującego prywatne jednostki certyfikujące. Dotychczas obie te funkcje wykonywał Główny Inspektor JHARS.

Na terenie Rzeczpospolitej Polskiej funkcjonuje obecnie sześć jednostek certyfikujących. upoważnionych do dokonywania kontroli zgodności procesu produkcji produktów regionalnych i tradycyjnych ze specyfikacją i zgodnie ze znowelizowaną ustawą, nadzór nad nimi nadal będzie pełnił Główny Inspektor. Natomiast wojewódzcy inspektorzy jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych przejmą jego dotychczasowe kompetencje w zakresie wykonywania kontroli zgodności ze specyfikacją w tych przypadkach, gdy producenci nie zdecydują się na skorzystanie z usług prywatnych jednostek certyfikujących.


Z punktu widzenia producentów, którzy są zainteresowani używaniem zarejestrowanych we Wspólnocie Europejskiej chronionych nazw produktów regionalnych i tradycyjnych, kluczową konsekwencją zmiany ustawy jest to, iż od dnia 5 stycznia 2009 r., wnioski o przeprowadzenie kontroli będą oni składać do właściwego miejscowo Wojewódzkiego Inspektoratu Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych (WIJHARS), a nie jak dotychczas do Głównego Inspektora Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych (GIJHARS). Wnioski dostępne będą we wszystkich Wojewódzkich Inspektoratach JHARS. Wzór wniosku będzie można pobrać także ze strony internetowej GIJHARS.


Znowelizowana ustawa stanowi także, że od dnia jej wejścia w życie nowym zadaniem Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych będzie kontrola napojów spirytusowych z oznaczeniami geograficznymi.
Stan prawny w zakresie kompetencji Inspekcji JHARS po nowelizacji ustawy o rejestracji i ochronie nazw i oznaczeń produktów rolnych i środków spożywczych oraz o produktach tradycyjnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw


1. Zadania i kompetencje Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych w odniesieniu do kontroli produktów rolnych i środków spożywczych dokonywanej na wniosek producenta
Organami i jednostkami organizacyjnymi właściwymi w sprawach kontroli i certyfikacji produktów rolnych i środków spożywczych posiadających chronioną nazwę pochodzenia, chronione oznaczenie geograficzne lub gwarantowaną tradycyjną specjalność są:
• Główny Inspektor Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, zwany dalej Głównym Inspektorem, sprawujący nadzór nad upoważnionymi jednostkami certyfikującymi, zwanymi dalej upoważnionymi jednostkami certyfikującymi (art. 39 ust.1 pkt 2 ww. ustawy);
• Wojewódzki inspektor jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych zwany dalej wojewódzkim inspektorem, przeprowadzający kontrolę zgodności procesu produkcji produktów rolnych i środków spożywczych posiadających chronioną nazwę pochodzenia, chronione oznaczenia geograficzne lub będących gwarantowanymi tradycyjnymi specjalnościami ze specyfikacją (art. 39 ust.1 pkt 4 ww. ustawy).


1.1. Kontrola produktów rolnych i środków spożywczych na wniosek producenta
Wniosek o dokonanie kontroli przez wojewódzkiego inspektora składa się na formularzu udostępnionym przez wojewódzkiego inspektora (art. 42 ust.2a ww. ustawy).
Po dokonaniu kontroli wojewódzki inspektor wydaje świadectwo jakości potwierdzające zgodność procesu produkcji produktu rolnego lub środka spożywczego ze specyfikacją.
W świadectwie jakości określa się termin ważności (art. 42 ust.4 ww. ustawy). Wzór świadectwa jakości określi, w drodze rozporządzenia, Minister właściwy do spraw rynków rolnych (art. 42 ust 5 ww. ustawy).
W przypadku stwierdzenia niezgodności procesu produkcji ze specyfikacją wojewódzki inspektor JHARS wydaje decyzję:
• zakazującą używania chronionej nazwy pochodzenia, chronionego oznaczenia geograficznego lub oznaczenia „gwarantowana tradycyjna specjalność”,
• zakazującą wprowadzania do obrotu, lub
• nakazującą wycofanie z obrotu produktu rolnego lub środka spożywczego (art. 44 ust. 3 ww. ustawy).
W przypadku gdy wnioskodawca wskazał GIJHARS (we wniosku o rejestrację przekazanym do Komisji Europejskiej) – jako organ kontrolujący zgodność produkcji ze specyfikacją - od dnia wejścia w życie ww. ustawy, tj. od 5 stycznia 2009 r. będzie składać wniosek o dokonanie kontroli do wojewódzkiego inspektora JHARS, zgodnie z właściwością miejscową. Inspektorzy WIJHARS, na podstawie ww. wniosku, przeprowadzą kontrolę u producenta.


1.2. Nadzór Głównego Inspektora JHARS nad upoważnionymi jednostkami certyfikującymi przeprowadzających kontrolę zgodności procesu produkcji ze specyfikacją produktu regionalnego lub tradycyjnego
Główny Inspektor w ramach nadzoru:
• kontroluje upoważnione jednostki certyfikujące w zakresie, stosowania przez nie procedur, posiadania środków technicznych, posiadanych przez pracowników kwalifikacji;
• dokonuje sprawdzenia dokumentów dotyczących kontroli producentów produktów rolnych lub środków spożywczych posiadających chronioną nazwę pochodzenia, chronione oznaczenie geograficzne lub świadectwo specyficznego charakteru, zwanej dalej producentami;
• przeprowadza analizy danych dostarczanych przez upoważnione jednostki certyfikujące, dotyczących kontroli zgodności procesu produkcji produktów rolnych i środków spożywczych posiadających chronioną nazwę pochodzenia, chronione oznaczenie geograficzne lub świadectwo specyficznego charakteru ze specyfikacją;
• przekazuje upoważnionym jednostkom certyfikującym wnioski pokontrolne, w których wyznacza termin usunięcia uchybień wskazanych w tych wnioskach (art. 40 ust. 1 ww. ustawy).
Upoważniona jednostka certyfikująca przekazuje Głównemu Inspektorowi, do dnia 31 stycznia każdego roku:
• sprawozdanie z kontroli przeprowadzonych w poprzednim roku;
• wykaz kontrolowanych producentów zawierający: nazwę albo imię i nazwisko producenta, siedzibę i adres albo miejsce zamieszkania i adres producenta, rodzaj wytwarzanego produktu rolnego lub środka spożywczego, wielkość produkcji uzyskanej przez producenta w rok poprzedzający złożenie sprawozdania;
• informacje o stosowanych procedurach kontrolnych. (art. 43 ust. 1 ww. ustawy)


2. Sankcje karne
Za naruszenie prawa przez producenta, który nie spełniając warunków określonych we wniosku o rejestrację, wprowadza do obrotu produkty rolne lub środki spożywcze oznaczone:
a) nazwą wpisaną do rejestru chronionych nazw pochodzenia oraz chronionych oznaczeń geograficznych lub będących gwarantowanymi tradycyjnymi specjalnościami, nawet przy użyciu wyrażeń „w stylu”, „rodzaju”, „przy użyciu metody”, „tak jak produkowane w”, „imitacja” lub „podobne”, zarówno w oryginalnym brzmieniu, jak i w tłumaczeniu, lub stosując inne praktyki mogące wprowadzić w błąd co do sposobu wytworzenia produktu rolnego lub środka spożywczego, lub
b) symbolem chronionej nazwy pochodzenia, chronionym oznaczeniem geograficznym lub gwarantowanej tradycyjnej specjalności, lub
c) zwrotami „chroniona nazwa pochodzenia”, „chronione oznaczenie geograficzne”, „gwarantowana tradycyjna specjalność”, lub odpowiadającymi im skrótami „ChNP”, „ChOG”, „GTS”, lub
d) umieszcza nazwy, symbole, zwroty lub skróty, o których mowa w pkt 1,
na produkcie rolnym lub środku spożywczym, lub jego opakowaniu lub używa ich w inny sposób
- podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo karze pozbawienia wolności do lat 2 (art. 57 ust. 1 ww. ustawy).


3. Ochrona oznaczeń geograficznych napojów spirytusowych
Zgodnie z opublikowaną ustawą Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych będzie nadal przeprowadzała nie tylko urzędowe kontrole napojów spirytusowych w dotychczasowym zakresie (wynikającym m.in. z przepisów ustawy o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych z dnia 21 grudnia 2000 r. (Dz.U. z 2005 r. Nr 187, poz. 1577, z późn. zm.)), ale do jej zadań będzie należała również ochrona oznaczeń geograficznych napojów spirytusowych, zgodnie z wymaganiami określonymi w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady nr 110/2008 z dnia 15 stycznia 2008 r., w sprawie definicji, opisu, prezentacji, etykietowania i ochrony oznaczeń geograficznych napojów spirytusowych oraz uchylającego rozporządzenie Rady (EWG) nr 1576/89. Znowelizowana ustawa reguluje zasady definiowania, opisu, prezentacji, etykietowania i ochrony oznaczeń geograficznych napojów spirytusowych. W celu ochrony producentów wytwarzających tradycyjnymi metodami zarejestrowane napoje spirytusowe oraz konsumentów tych produktów, obowiązująca od 5 stycznia 2009 r. ustawa zakazuje stosowania oznaczeń geograficznych napojów spirytusowych w prezentacji środków spożywczych niespełniających wymogów zawartych w załączniku I ww. rozporządzenia.

Źródło: IJHARS