Porozumienie rządu i rolników w pigułce

Porozumienie rządu i rolników. Zdradzamy co się wydarzyło

Z protestującymi na szczecińskich Wałach Chrobrego rolnikami byliśmy od początku – obserwowaliśmy pierwsze dni strajku, wielokrotnie rozmawialiśmy o ich problemach i nadziejach. Byliśmy z nimi, gdy prowadzili pierwsze rozmowy z nowym ministrem rolnictwa i gdy udało im się podpisać porozumienie.

 Czy są nim usatysfakcjonowani? Co udało się załatwić, a co spaliło na panewce? Zapraszamy Was do zapoznania się z szerokim podsumowaniem końcowych negocjacji.

Spotkania w "agrochmurze"

Po pierwszym spotkaniu z ministrem rolnictwa rolnicy przez długie dwa tygodnie pracowali w grupach roboczych. W formule „agrochmury” spotykali się online i rozmawiali o sposobach na wyciągnięcie polskiego rolnictwa z dołka.

To była bardzo intensywna, ciężka praca, po kilkanaście godzin dziennie – relacjonował nam Emil Mieczaj z zachodniopomorskiej Solidarności. – Spotykaliśmy się w szesnastu zespołach dotyczących różnych tematów.

Zespoły robocze omawiały następujące zagadnienia:

1. Gospodarowanie Zasobem Własności Rolnej Skarbu Państwa;
2. Tarcza antykryzysowa dla gospodarstw rodzinnych;
3. Agro Port Szczecin i Świnoujście;
4. Plan odbudowy hodowli w Polsce;
5. Ubezpieczenia, zarządzanie ryzykiem w rolnictwie;
6. Kredyty dla rolników, oddłużenie rolników;
7. Rolniczy Fundusz Gwarancyjny;
8. Instytucje okołorolnicze;
9. Paliwo rolnicze;
10. Białko, paliwo rolnicze, E-10 i polskie białko
11. Krajowa Grupa Spożywcza;
12. Zielony Ład;
13. Ochrona przyrody a straty w rolnictwie;
14. Emerytury i renty rolnicze;
15. Polskie nawozy, środki produkcji i maszyny;
16. Krajowe rynki rolne oraz eksport;
17. Zagrożenia wynikające z procesu integracji ukraińskiego rolnictwa i przemysłu rolno-spożywczego z rolnictwem i przemysłem rolno-spożywczym krajów europejskich;

Praca u podstaw, jak nazwali spotkania rolnicy, doprowadziła do kolejnego spotkania z  przedstawicielami ministerstwa. Trwające niemal całą noc negocjacje przyniosły podpisanie upragnionego porozumienia.

 – Około 60-70 proc. postulatów rolników z 13 kwietnia już zostało zrealizowanych, a kolejne 10 proc. jest w trakcie realizacji. Różnice zdań pomiędzy stronami społeczną i rządową to jedynie ok. 10 proc. Uważam, że to świetny wynik – stwierdził szef resortu rolnictwa. – Protokół z negocjacji w Barzkowicach wyznacza dobry kierunek działań – dodał.

Czytaj więcej

Minister Telus spotyka się z rolnikami z grup roboczych w Barzkowicach

Szczegółowe ustalenia

Przyjrzyjmy się szczegółowo poszczególnym postulatom i odpowiedziom ministerstwa

Gospodarowanie Zasobem Własności Rolnej Skarbu Państwa;

• unieważnienie umowy dzierżawy ze spółką w Babinku z uwagi na złamanie przepisów ustawy  - ministerstwo wystąpi o opinię prawną i dopiero wtedy udzieli odpowiedzi stronie protestującej
• uchylenie zarządzenia 74 i zmiana okresów dzierżawy dla rolników indywidualnych - postulat spełniony,
• określenie zasad wyłączenia gruntów rolnych przez KOWR z tytułu kończących się umów dzierżawy dla gospodarstw rodzinnych - sprawa prowadzona przez KOWR,
• zmiana sposobu naliczania czynszów dzierżawnych przez KOWR - trwają pracę nad wprowadzeniem zmian,
• zaprzestanie tworzenia Ośrodków Produkcji Rolniczej - postulat niemożliwy do zrealizowania.
  

  Czytaj więcej

  R. Telus: jeśli będą odpowiednie narzędzia UE, będziemy myśleć o ewentualnym zniesieniu embarga

  Tarcza antykryzysowa dla gospodarstw rodzinnych

• dopłata 1000 zł do hektara do 300 ha wszystkich upraw, łącznie z łąkami - zmiana stawek nie jest możliwa. Rolnicy otrzymają dopłaty na wcześniej ustalonym poziomie. Trwają pracę nad wyrównaniem poziomu dopłat dla rolników, którzy sprzedali zboże pomiędzy 1.12, a 14.04. Rozporządzenie zostanie wkrótce opublikowane. Ministerstwo zapowiedziało też dopisanie do objętych dopłatami zbóż gryki,
• uwzględnienie w systemie dopłat gospodarstw rodzinnych przekraczających 300 ha - trwają konsultacje, czy jest to możliwe prawnie. Dopłaty na pewno będą wypłacane do 300 ha, a nie jak we wcześniejszych ustaleniach do 50 ha,
• wydłużenie terminów na wykup zboża - nie jest wykluczone, że takie działania zostaną podjęte.

   

  Agro Port Szczecin i Świnoujście

• zmiana formuły współpracy Agro portu Szczecin i Świnoujście, zaangażowanie do dystrybucji zbóż portów w Kołobrzegu i Darłowie, a także innych, mniejszych, portów - postulat jest popierany przez rząd, ostateczna decyzja zostanie podjęta po rozpoznaniu sytuacji.

   

  Plan odbudowy hodowli w Polsce

• hodowcy bydła mlecznego i producenci mleka wnoszą o dopłatę 1000 zł do hektara pastwisk, łąk, użytków zielonych i traw na gruntach ornych - ministerstwo informuje, że pracuje również nad systemem wsparcia branży mleczarskiej,
• dopłaty do materiału genetycznego - temat zostanie przeanalizowany,
• zmiana prawa budowlanego, zwiększenie do 150 DJP bez decyzji środowiskowej i karty informacyjnej - temat zostanie przeanalizowany,
• zwiększenie limitu paliwa rolniczego z 40l do 70l - temat zostanie przeanalizowany,
• ustawa mówią o tym, że wszystko co znajduje się na terenie wsi staje się dziedzictwem narodowym wsi - trwają prace nad tą ustawą,
• zagrodowa hodowla świń - postulat zostanie spełniony, przygotowywane jest rozporządzenie.
  

  Czytaj więcej

  Oszukana Wieś weźmie udział w szczecińskich grupach roboczych

  Ubezpieczenia, zarządzanie ryzykiem w rolnictwie

• wprowadzenie zmian w ustawie o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich: zmiana definicji suszy, przygotowanie OWU do stosowania przez ubezpieczycieli, wprowadzenie jednej polisy na wszystkie ryzyka, wprowadzenie powszechności ubezpieczeń, zwiększenie udziału państwa w opłatach składek i likwidacja szkód przez niezależnych rzeczoznawców - przekazane do analizy,
• zmiany w szacowaniu szkód po suszy: przyjęcie do monitoringu suszy przez OUNG stacji w zachodniopomorskim, odrzucanie teledetekcji, odłączanie produkcji zwierzęcej w szacowaniu strat po suszy, określenie przez IERiGŻ produkcji roślinnej na podstawie wyższych plonów, wprowadzenie ubezpieczenia ryzyka strat w produkcji zwierzęcej niezależnie od przyczyn - postulaty przekazane do analizy,
• przeprowadzenie analizy funkcjonowania systemu ubezpieczeń i ocena jego efektywności, a także wdrożenie strategii zarządzania ryzykiem w rolnictwie - postulat przyjęty.

   

  Kredyty dla rolników, oddłużenie rolników

• kredyt oprocentowany na poziomie 2% w zależności od wielkości gospodarstwa: do 20 ha - 100 000 zł, do 50 ha - 300 000 zł, do 100 ha - 400 000 zł, powyżej 100 ha - do 1 000 000 zł, wydłużenie okresu kredytowania i karencja 24 miesiące, umorzenie czynszów dzierżawnych KOWR za ten rok - jak informuje ministerstwo wsparcie finansowe uruchamiane na podstawie przepisów o pomocy w związku z wojną na Ukrainie jest ograniczone kwotowo do 1 mln zł, w których zawiera się dopłaty do zboża, nawozów itp. Przepisy unijne nie pozwalają, aby łączna kwota pomocy dla gospodarstwa przekraczała 1 mln zł. Rząd proponuje 200 000 zł na gospodarstwo na okres 36 miesięcy, z prowizją 0,5% i stałą wysokością oprocentowania 2%. Podjęte zostaną próby wydłużenia okresu kredytowania do 60 miesięcy, ale należy brać pod uwagę brak takiej możliwości. Pod rozmowy rządu przedłożony zostanie także projekt gradacji kredytów: do 50 ha - 100 000 zł, do 100 ha - 200 000 zł i powyżej 100 ha - 400 000 zł.

   

  Rolniczy Fundusz Gwarancyjny

• rolnicy żądają wprowadzenia funduszu gwarancyjnego - Rada Ministrów przyjęła projekt o utworzeniu Funduszu Ochrony Rolnictwa, w którym przewidziano możliwość uzyskania przez producentów rolnych rekompensat za sprzedanie produktów podmiotom, które stały się niewypłacalne i nie zapłaciły za nabyte produkty rolne od początku 2022 r. 
  

  Czytaj więcej

  Rząd zapłaci za polityczny zakaz importu. Przewoźnicy rozważają pozwanie Skarbu Państwa

  Instytucje okołorolnicze

• włączenie się w rozwój platformy EDWIN państwowych instytutów badawczych wszystkich jednostek okołorolniczych, szkół rolniczych, uczelni, organizacji branżowych, tak aby powstała wspólna Agroplatforma dla wszystkich - prace zostaną rozpoczęte,
• wzrost wypłat w ODR - w stosunku do roku 2022 nastąpiło łączne zwiększenie wynagrodzeń o kwotę 46,9 mln zł. Doradcy otrzymają też dodatkowe środki z budżetu w ramach doradztwa rolnikom przy wypełnianiu wniosków obszarowych o ekoschematy i plan nawożenia. W zależności od średniej wielkości gospodarstwa w danym województwie stawki będą wynosić 100 - 145 zł za wniosek,
• udostępnienie danych dotyczących zarobków, podwyżek i nagród w ARiMR - dane zostaną przekazane.

   

  Białko, paliwo rolnicze, E-10 i polskie białko

• paliwo rolnicze bez limitu z dopłatą 3 zł - wniosek w trakcie analizy. Już w tym momencie nastąpi zwiększenie limitu dopłat do paliwa rolniczego do 1,46 zł (maksymalny limit dozwolony obecnie przez UE). został złożony wniosek o podwyższenie dopłaty do 2 zł,
• pilne ustanowienie w ramach odrębnego procesu legislacyjnego od tzw. dużej nowelizacji ustawy biopaliwowej procedowanej w Ministerstwie Klimatu i Środowiska (UC 110), współczynnika redukcyjnego Narodowego Celu Wskaźnikowego na lata 2024 - 2025 na poziomie 0,82 - prowadzone są analizy i przygotowywane projekty ustaw,
• pilne wdrożenie benzyny E-10, tj. zwiększenie udziału bioetanolu w benzynach E95 z 5% do 10% począwszy od 1. stycznia 2024 r. co wygeneruje zwiększony popyt na bioetanol,  a tym samym zwiększenie popytu na zboża przez krajowy sektor gorzelniczy o co najmniej 0,5 mln ton ziarna (głównie kukurydzy) - prowadzone są analizy i przygotowywane projekty ustaw,
• zwiększenie udziału polskiego bioetanolu do co najmniej 70% w przypadku stosowania przez podmioty paliwowe w ramach realizacji Narodowych Celów Wskaźnikowych dla biopaliw tzw. współczynnika redukcyjnego - prowadzone są analizy i przygotowywane projekty ustaw,
• ponowne urynkowienie biopaliwa B20 z ulgą akcyzowa i zwolnieniem z opłaty paliwowej, co pozwoli na wygenerowanie  w ramach mechanizmu flotowego dodatkowego rynku na estry metylowe. Do zakupu B20 na preferencyjnych warunkach byłyby uprawnione firmy spedycyjne, spółki komunikacyjne, przedsiębiorstwa produkcyjne (transport własny),  a także producenci rolni 9niezaleznie od tzw. paliwa rolniczego) - prowadzone są analizy i przygotowywane projekty ustaw,
• obligatoryjne zwiększenie blendingu oleju napędowego z 5,2% do 5,4% w ramach obowiązującego standardu B7 oraz ograniczenie możliwości realizacji  tego obowiązku jedynie do estrów metylowych - prowadzone są analizy i przygotowywane projekty ustaw.

   

  Krajowa Grupa Spożywcza

• ustanowienie podległości Krajowej Grupy Spożywczej pod MRiRW - ministerstwo wyraża zgodę, sytuacja zostanie przeanalizowana.

   

  Zielony Ład

• Europejski Zielony Ład pogarsza konkurencyjność polskich gospodarstw. Postuluje się o zminimalizowanie biurokracji, wprowadzenie oświadczeń zamiast zdjęć geotagowanych , podniesienie kwoty na integrowaną produkcję, czy biologiczną ochronę - sytuacja jest trudna, ponieważ ekoschematy, zgodnie z przepisami unijnymi, są obowiązkowe do wdrożenia dla państw członkowskich. Ponadto należy na nie przeznaczyć co najmniej 25% budżetu płatności bezpośrednich. Wymóg zdjęć geotagowanych został w tym roku zastąpiony oświadczeniem. Pracujemy nad uproszczeniami, ale potrzebna jest większa elastyczność ze strony KE, która pozwala na niewielką ilość zmian w KPS,
• rozszerzenie definicji biologicznej ochrony upraw na zgodną z europejskim zielonym ładem, czyli na niechemiczne metody ochrony upraw, a także uruchomienie programów operacyjnych dla grup producenckich z bezpośrednim dofinansowaniem z funduszy europejskich 50% - propozycja zostanie przeanalizowana,
• wprowadzenie technologii produkcji stawiającej głownie na ochronę biologiczną najpierw w ośrodkach badawczych lub gospodarstwach demonstracyjnych - ministerstwo się zgadza na wydłużenie rozmów i prac w tym temacie,
• większa ilość zmian w KPS w ciągu roku i w całym okresie trwania perspektywy budżetowej 2023 - 2027 - ministerstwo stara się o spełnienie tego postulatu,
• zniesienie degresywności dopłat ekologicznych do 100 ha - stawka 100% - ministerstwo przeanalizuje postulat,
• powrót do puli na II filar, tak jak w poprzednim okresie budżetowania - postulat zostanie przeanalizowany,
• Kółka Rolnicze wnioskują o całkowite odrzucenie formy ekoschematów i stworzenie nowego formatu - nie jest to możliwe. 

Ochrona przyrody a straty w rolnictwie

• zmiana ustawy o prawie łowieckim - postulat zostanie przeanalizowany,
• uznanie żurawi, łabędzi, kormoranów i innych za gatunki inwazyjne. Szacowania szkód niełowieckich powinien dokonywać RDOŚ przy udziale Izb Rolniczych - postulat zostanie przeanalizowany,
• stworzenie przez MRiRW i MŚiK funduszu odszkodowawczego w celu solidarnej odpowiedzialności za szkody łowieckie, racjonalna inwentaryzacja zwierzyny poprzez wykorzystanie techniki termowizyjnej i na jej podstawie określenie planów łowieckich, a także przywrócenie udziału Izb Rolniczych w komisji szacującej straty - postulat zostanie przeanalizowany.

Emerytury i renty rolnicze

• zmiana przepisu dotyczącego emerytury podstawowej (emerytura podstawowa = emeryturze minimalnej, a nie jej 90%); wypłata emerytom KRUS świadczeń zgodnych z ustawą, a nie jej błędna interpretacją; wypłata wyrównań z tytułu obniżonych wypłat za 3 ostatnie lata; usystematyzowanie wysokości emerytury w zależności od wysokości opłacanych składek 9rolnicy na większych gospodarstwach mają wyższe składki, a emerytury dostają takie same) - Ustawa mówi jasno, że emerytura rolnicza nie może być niższa niż zusowska, w tym momencie jest ona o 100 zł wyższa. 

Polskie nawozy, środki produkcji i maszyny

• sprzedaż nawozów w ramach umowy komisu, zacieśnienie współpracy pomiędzy KGS, a Grupą Azoty, aby gospodarstwa krajowe zajmowały się dystrybucją, umożliwi to rolnikowi bezpośrednią sprzedaż nawozów - będą w tym temacie prowadzone rozmowy,
• dopłata do wszystkich nawozów azotowych - dopłaty będą obejmowały wszystkie nawozy azotowe.

Krajowe rynki rolne oraz eksport

• uporządkowanie rynków rolnych związanych ze zbożem, kukurydzą, rzepakiem, owocami i warzywami - na ten czas wprowadzenie całkowitego zakazu wwozu produktów rolnych z Ukrainy i zakazu transportu przez polskie porty - wwóz został zablokowany, możliwy jest tylko tranzyt,
• wprowadzenie dla Ukrainy okresu przedakcesyjnego na dostosowanie produkcji do standardów UE,
• kontrola celowości wydatkowania wszystkich funduszy promocyjnych - ministerstwo zleciło taką kontrolę KOWR,
• informujemy o nadmiernym imporcie owoców, który wpływa niekorzystnie na zbliżający się sezon, postulat o weryfikacji nadwyżek - ministerstwo prowadzi obecnie analizę.

To jeszcze nie koniec negocjacji

Jak zgodnie podkreślają przedstawiciele strony społecznej negocjacji - to jeszcze nie koniec. Pierwsze ustalenia dają jednak nadzieję, że rozmowy z rządem idą w dobrym kierunku. 

- Nie zawieszamy protestu, on trwa. Utrzymujemy pogotowie strajkowe, ale liczymy to, ze tym razem się uda. Jesteśmy tą cala sytuacją bardzo zmęczeni - mówił Stanisław Barna, organizator protestu w Szczecinie, jeden z koordynatorów grup roboczych. -  Te dwa ostatnie tygodnie to była bardzo intensywna praca, od rana do wieczora. wywalczyliśmy to chcieliśmy na początku, choć nadal mniej niż oczekiwaliśmy. Na ulicę wyciągnęły nas zaproponowane przez ministra Kowalczyka dopłaty, bo przy ich założeniach część rolników nie dostałaby żadnego wsparcia - dodaje. - Największym sukcesem jest to, że to zboże nie wysypuje się już u nas, ale nadal wyjeżdża przez nasze porty, więc tu problem jest nadal. Udało się też załatwić nawozy, dopłaty do paliwa. Rozsądnie brzmi tez rozwiązanie kwestii kredytów, więc część rzeczy udało nam się osiągnąć. 

W rozmowach z rolnikami widać ostrożny optymizm. jak podkreślają teraz będzie trzeba uważnie obserwować poczynania ministerstwa, rozliczać i dalej rozmawiać.

- Nadzieję zawsze trzeba mieć. Mamy dużo obaw, nie do końca jesteśmy zadowoleni z wszystkich rozwiązań, ale jest ich dużo więcej niż było ostatnio.  Będziemy się uważnie przyglądać, zawieszamy działania strajkowe i czekamy. Boimy się, że zostało tak mało czasu do żniw, że nie zdążymy uciec z zapasami z magazynów - mówi Marcin Sobczuk, prezes Zamojskiego Towarzystwa Rolniczego. - Trzeba powiedzieć jasno: sytuacja póki co jakoś znacznie się nie polepszy, chociaż dużo ugraliśmy. Jeśli uda się jeszcze wprowadzić te kredyty na 2% to będzie realna korzyść. Na razie nie wychodzimy na ulicę, kumulujemy pomysły i wracamy do rozmów - dodaje.

Z wypracowanych rozwiązań najmniej zadowoleni są przedstawiciele strajkujących pod szczecińskim KOWR-em rolników.

Jeśli chodzi o sytuację w KOWR okazuje się, że ona jest bardzo skomplikowana, choć z naszego punktu widzenia rozwiązania są proste. Mamy opinie prawne, które jasno mówią, że podpisana przez KOWR umowa dzierżawy z francuskim inwestorem jest niezgodna z przepisami - mówi Adam Walterowicz, jeden z organizatorów protestu pod KOWR. - Zastanawiamy się, czy powinniśmy zakończyć protest.

Co udało się osiągnąć - podsumowanie

Postulatów było wiele, i były bardzo szczegółowo omawiane.  Podsumowując - rolnicy wywalczyli:

• pomoc dla producentów pszenicy;
• dopłaty do nawozów – zmiana: otrzymają je gospodarstwa o wielkości aż do 300 ha, a z polskiego budżetu przeznaczono na tę pomoc 4,7 mld złotych;
• pomoc dla producentów pozostałych zbóż, rzepaku i rzepiku – zmiana: otrzymają ją producenci kukurydzy, żyta, jęczmienia, owsa, pszenżyta, mieszanek zbożowych, nasion rzepaku lub rzepiku, którzy dokonali lub dokonają sprzedaży kukurydzy, żyta, jęczmienia, owsa, pszenżyta, mieszanek zbożowych lub nasion rzepaku bądź rzepiku w okresie od 1 grudnia 2022 r. do 15 czerwca 2023 r., a nie tylko od 15 kwietnia 2023 r.; ma to zostać dołączona także gryka
• zwrot kosztów zakupu oleju napędowego dla producentów rolnych – występujemy do KE o zgodę na zwiększenie do 2 zł kwoty zwrotu do 1 litra zakupionego oleju napędowego;
• zatrzymanie napływu produktów rolno-spożywczych z Ukrainy – wprowadzone zostało embargo dla produktów: pszenicy, kukurydzy, rzepaku, słonecznika i oleju słonecznikowego;
• zwiększenie wielkości objętego dopłatami gospodarstwa rodzinnego do 300 ha;
• wprowadzenie specjalnego paliwa rolniczego E10 już od 2024 r., a nie od 2026 r.;
• prace legislacyjne mające na celu ustanowienie Funduszu Ochrony Rolnictwa – projekt był omawiany na ostatnim posiedzeniu Rady Ministrów;
• powrót do dawnych, korzystniejszych zasad dzierżawy ziemi z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa – zarządzenie nr 74 zostało wycofane i przywrócone będzie zarządzenie nr 105, które jest bardziej przyjazne dla rolników i dzierżawców;
• negocjacje z Komisją Europejską w ramach utworzonej z polskiej inicjatywy koalicji 5 państw przyfrontowych (Polski, Bułgarii, Słowacji, Rumunii i Węgier), która wspólnym głosem apeluje do Komisji Europejskiej o pomoc dla rolników w tych krajach, obciążonych skutkami wojny Ukrainie;
• państwa przyfrontowe wspólnie wypracowały postulaty, które zawarły we wspólnym liście do komisarza UE ds. handlu oraz do komisarza UE ds. rolnictwa;
  
  

Minister rolnictwa również zapowiedział, że podejmowane decyzje to dopiero początek działań, jakie planowane są dla odbudowy polskiego rolnictwa. 

Postulujemy, żeby na pomoc dla rolnictwa były przeznaczone większe środki niż proponowane przez Komisję Europejską 100 mln EUR dla pięciu krajów. W porównaniu do pomocy, którą dajemy z budżetu państwa, to jest kropla w morzu. Zwróciliśmy się do UE, żeby środki pomocowe mogły pochodzić także spoza Wspólnej Polityki Rolnej – powiedział Robert Telus. Na niekorzyść polskiego rolnictwa działa to, że przetwórstwo rolnicze należy głównie do zagranicznych koncernów, dlatego też przeznaczyliśmy około 1,2 mld EUR na odtworzenie polskiego przetwórstwa – podkreślił.