W rzeczywistości – ze względów historycznych i kulturowych – do krajów skandynawskich zalicza się Szwecję, Norwegię i Danię. Geograficznie często dołącza do nich Finlandia, ponieważ częściowo leży na Półwyspie Skandynawskim i graniczy ze Szwecją. Kulinarnie jako Skandynawię potraktowaliśmy całą daleką Północ, z którą o tej porze roku łączy nas wszechobecne, przejmujące zimno.

Ryby przede wszystkim

Każdy kraj skandynawski ma swoją kulinarną odrębność i specyfikę, ale łączy je głównie prostota oraz bogactwo ryb i owoców morza. Z wysuniętą najbardziej na południe Danią, zajmującą wyspy między Morzem Bałtyckim a Północnym, łączy nas zamiłowanie do śledzi i kanapek. Duńskie smørrebrød mają nieco inną postać niż znane nam polskie, składane kanapki – wyróżnia je przede wszystkim bogactwo dodatków. Są to głównie śledzie, łosoś lub inne ryby, krewetki, mięso i warzywa ułożone na cienkiej kromce ciemnego pieczywa – wszystkiego jest tak dużo, że niemożliwe bywa zjedzenie kanapki bez noża i widelca. Śledzie są również lubiane w Szwecji – to stamtąd pochodzi surströmming, słynny kiszony śledź, którego ostry aromat jest uznawany za jeden z najohydniejszych zapachów świata. Im dalej na północ, tym popularniejsze stają się ryby morskie. W Norwegii królują przede wszystkim łosoś i dorsz. Łososia podaje się w bardzo różnych postaciach: na surowo, wędzonego, ugotowanego, pieczonego, smażonego, z grilla… Gravlax, surowy marynowany łosoś, to potrawa norweska, ale ma odpowiedniki w innych państwach skandynawskich.

Szwedzki klopsik

Dużą popularnością cieszą się też ciepłe dania – najprostsze z nich, a zarazem najbardziej typowe to właśnie pieczony łosoś z ziemniakami i sałatką z ogórków lub köttbullar, mięsne klopsiki w gęstym sosie, z dodatkiem konfitury z borówek lub żurawiny. Te dania są w Polsce dość dobrze znane za sprawą restauracji znanych sklepów meblowych, gdzie cieszą się dużą popularnością.

Kraina kawą płynąca

W kontekście Skandynawii nie można także nie wspomnieć o kawie. Dla Fina normą jest 5 filiżanek kawy dziennie (dla Polaka – 1-1,5 filiżanki). Według danych Międzynarodowej Organizacji Kawy (ICO, International Coffee Organization) Skandynawia z wynikiem 10 kg na osobę na rok jest w czołówce, jeśli chodzi o spożycie kawy. W większości statystyk na pierwszym miejscu są Finowie, którzy wypijają po 12 kg na osobę na rok (wg ICO), a tuż za nimi: Norwegowie (9,9 kg), Islandczycy (9 kg), Duńczycy (8,7 kg), Holendrzy (8,4 kg) i Szwedzi (7,9 kg).

Ile filiżanek kawy można wypić? Sprawdź fakty i mity o kawie

Czytaj więcej

Ile filiżanek kawy można wypić? Sprawdź fakty i mity o kawie

Wystarczy uważna lektura popularnych u nas ostatnio skandynawskich (głównie szwedzkich i norweskich) kryminałów pod nieco innym kątem, żeby uświadomić sobie ogrom tego zjawiska – bohaterowie niemal w każdej scenie piją kawę. Nie ma rozmowy, narady czy spotkania bez kubka kawy w ręku każdego bohatera. Niezapowiedziany gość, o ile nie jest wrogiem, już na wejściu zostaje poczęstowany kawą i ciasteczkiem, często w formie drożdżówek (fińskie pulla) lub maślanych bułeczek z różnymi dodatkami, np. z kardamonem, cynamonem, rodzynkami, migdałami.

Bułeczki cynamonowe krok po kroku

Czytaj więcej

Bułeczki cynamonowe krok po kroku

Michael Blomkvist może nie jeść, ale kawę wypić musi. Erica Falck nie dość, że opija się kawą, to jeszcze piecze (lub odmraża) bułeczki cynamonowe. Może najbardziej powściągliwy, jeśli chodzi o kawę jest Harry Hole, który nadużywa czegoś zupełnie innego, jednak nieraz właśnie kawa stawia go na nogi, gdy jest mocno zmęczony dniem wczorajszym. 

Kawa – obok ryb i pieczywa – jest Skandynawowi niezbędna jak powietrze.

PRZEPISY

Smørrebrød, duńskie kanapki

Nie oddajemy dokładnych proporcji ani składników duńskich kanapek. Zasada jest prosta: ciemne pieczywo plus ulubione dodatki – dużo, świeżo, kolorowo i do syta. Ograniczeniem jest tylko nasza wyobraźnia. Najsłynniejsze duńskie knajpki podają kilkadziesiąt, a zdarza się, że i kilkaset rodzajów kanapek.

Na zdjęciach kilka inspiracji. Do ciemnego, pełnoziarnistego pieczywa proponujemy wykorzystać: śledzie, sardynki, łososia, krewetki, jajko sadzone, kawior, salami, szynkę, ser żółty, serek kremowy, oliwki, rzodkiewki, ogórki, pomidorki koktajlowe, marynowane: ogórki, grzyby, paprykę itp.

Köttbullar, szwedzkie klopsiki

klopsiki

500 g mięsa dwukrotnie mielonego mieszanego wołowo-drobiowego lub tylko wołowego

1 cebula

½ szkl. śmietany kremówki

1 szkl. bułki tartej

1 małe jajko

olej rzepakowy

przyprawy: sól, pieprz do smaku

sos

1 spora łyżka masła      

2 łyżki mąki

1 szkl. bulionu wołowego

½ szkl. śmietanki

2 łyżki sosu sojowego

1 łyżka ostrej musztardy (np. Dijon)

przyprawy: sól, pieprz do smaku

Cebulę drobno posiekać i zeszklić na oleju. Bułkę namoczyć w śmietance. Kiedy rozmięknie, rozetrzeć na gładką masę. Dodać cebulę, mięso, jajko i przyprawy do smaku. Wyrobić na gładką masę.

Dłonie zwilżyć wodą i formować z masy pulpeciki wielkości orzecha włoskiego. Smażyć na rozgrzanym oleju, aż pulpeciki przyrumienią się z każdej strony. Patelnię przykryć pokrywką i smażyć klopsiki na małym ogniu, aby były miękkie w środku. Podawać koniecznie z ziemniakami purée (choć niektórzy wolą z frytkami), konfiturą borówkową oraz sosem śmietanowo-musztardowym.

Sos: masło rozpuścić w rondelku, dodać mąkę - chwilę smażyć, a następnie dolać bulion. Zagotować. Dodać śmietankę, musztardę i sos sojowy. Wymieszać. Jeśli sos jest zbyt gęsty, dolać bulionu. Doprawić do smaku i od razu podawać z klopsikami.

Gravlax, marynowany łosoś norweski

1 kg filetu z łososia ze skórą

1 szklanka soli

1 łyżka cukru

3 pęczki koperku

1 cytryna

50 ml wódki

2 łyżki soku z buraka (opcjonalnie)

Umyty i osuszony koperek posiekać. Z cytryny zetrzeć skórkę i wycisnąć sok. Koperek, sok i skórkę z cytryny, sól, cukier, wódkę i ewentualnie sok z buraka – wymieszać.

Łososia oskrobać z łusek, umyć, osuszyć, ułożyć w płaskim naczyniu skórą do dołu, obłożyć powstałą mieszanką. Całość przykryć folią spożywczą, obciążyć z góry i wstawić do lodówki na 2 dni. W międzyczasie przewrócić łososia na drugą stronę i wylewać gromadzący się pod nim sok. Następnie usunąć przyprawy, osuszyć rybę (nie myć), jeszcze raz przykryć folią i wstawić do lodówki na kolejną dobę.

Podawać pokrojonego w cienkie plasterki, z dodatkiem pieczywa, zielonej sałaty i koperkowych sosów o kremowej konsystencji, przygotowanych na bazie jogurtu czy śmietany.