W ramach programu LEADER Unia Europejska oferuje bezzwrotną pomoc, wspierającą rozwój obszarów wiejskich. Gdy program ten powstał w Europie w 1991 r., miał być jedynie eksperymentem, jednak pozytywne efekty i duże zainteresowanie wpłynęły na kontynuację i jego stopniowe rozszerzanie.

Istotą LEADERA jest rozwój lokalnych inicjatyw – budowanych oddolnie i związanych z danym obszarem. Nie mają tu znaczenia granice administracyjne, ale spójność działań wynikających z historii, warunków przyrodniczo-geograficznych i dziedzictwa kulturowego.

Najważniejszym elementem w tym programie jest powstawanie i funkcjonowanie lokalnych grup działania oraz tworzenie partnerstwa lokalnych instytucji. Zasadą jest zaangażowanie podmiotów sektora publicznego, np. samorządów, przy czym sektor ten nie może mieć więcej niż 50 proc. głosów w organach podejmujących najważniejsze dla partnerstwa decyzje: społecznego, np. organizacje pozarządowe oraz prywatnego, np. przedsiębiorcy.

LEADER został w Polsce włączony do Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego i rozwój obszarów wiejskich” jako „Pilotażowy Program LEADER+”, na który przeznaczono w latach 2004 2006 aż 19 mln euro. Program jest nadzorowany przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, a jego bezpośrednim wdrażaniem zajmuje się Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa – FAPA.

We wrześniu tego roku zakończyło się podpisywanie umów na realizację pierwszego etapu programu. W 174 miejscach w Polsce rozpoczynają się prace, które mają doprowadzić do powstania lokalnych grup działania – w postaci fundacji, stowarzyszenia lub związku stowarzyszeń. W 2006 r. zostanie wybranych 80 grup, które dostaną do 750 tys. zł na wdrażanie własnej, opracowanej wcześniej strategii.

Strategia lokalnej grupy działania powinna być zbudowana wokół jednego lub kilku tematów. Najważniejsze jest skupienie się na umiejętnym korzystaniu z lokalnych zasobów, zachęcanie mieszkańców do jak największej aktywności i włączanie społeczności lokalnych przy wykorzystaniu lokalnych usług i produktów. W Polsce przyjęto, że lokalne grupy działania mogą przyjąć formę prawną fundacji, stowarzyszenia lub związku stowarzyszeń.

Działania lokalnych grup muszą mieć charakter innowacyjny i jako „motyw wiodący”, uwzględniać co najmniej jeden z tematów, zaproponowanych przez Komisję Europejską, czyli:

  • zastosowanie nowych informacji know-how i nowych technologii w celu podniesienia konkurencyjności produktów i usług terenów wiejskich,
  • poprawa jakości życia na obszarach wiejskich,
  • podnoszenie wartości lokalnych produktów, w szczególności poprzez wspieranie wspólnych działań podejmowanych przez małe podmioty produkcyjne, dzięki którym uzyskują lepszy dostęp do rynku,
  • waloryzacja lokalnych zasobów naturalnych i kulturowych, w tym podnoszenie wartości miejsc objętych Programem Natura 2000.

Przed wszystkimi, którzy chcą budować partnerstwo wiejskie, stoi bardzo trudne zadanie. Do wiosny 2006 r. będą musieli nie tylko opracować szczegółowy program na swym terenie lokalnych grup działania, ale też wskazać konkretne przedsięwzięcia, które – jeśli zostaną zrealizowane – przyczynią się do rozwoju tego miejsca. 

Cechy LEADERA:

  • Podejście lokalne (wsparcie udzielane jest na zasadzie terytorialnej)
  • Podejście oddolne (sposób podejmowania decyzji jest oparty na zaangażowaniu i uczestnictwie mieszkańców)
  • Podejście partnerskie (grupa prywatnych i publicznych uczestników jako partnerów – LGD)
  • Innowacyjność (strategia rozwoju opracowana przez LGD i podejmowane przez nią działania muszą cechować się innowacyjnością)
  • Zintegrowane podejście (działania i projekty realizowane w ramach lokalnej strategii rozwoju muszą być powiązane i koordynowane jako spójna całość, aby osiągnąć cel założony w strategii)
  • Wymiana doświadczeń (wszystkie LGD muszą aktywnie uczestniczyć w sieci powiązań, wymiany doświadczeń i współpracy tworzonej w ramach programu)
  • Lokalne finansowanie i zarządzanie (LGD posiada dużą autonomię w podejmowaniu decyzji dotyczących finansowania i zarządzania procesem rozwoju lokalnego)

Więcej informacji na temat Programu LEADER można znaleźć:

  • www.minrol.gov.pl – Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi; ul. Wspólna 30, 00-930 Warszawa, tel. 022 623 10 00
  • Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA); ul. Wspólna 30, 00-930 Warszawa, tel. 022 623 15 15, 623 16 03
  • www.faow.org.pl – Forum Aktywizacji Obszarów Wiejskich; ul. Górnośląska 4 a, 00-444 Warszawa, tel. 022 450 98 50, 450 98 74
  • Biuro Programów Wiejskich Funduszu Współpracy; ul. Górnośląska 4 a, 00-444 Warszawa, tel. 022 622 84 64, 622 97 01

Źródło: "Za miastem" 01/2006