Pytaliśmy w Ministerstwie Rolnictwa, czy płatność za zazielenienie otrzymają także ci rolnicy, którzy nie będą realizować wymogów: „w projekcie dopłat bezpośrednich sumowana jest stawka JPO i zazielenienia. Czy stawka za zazielenienie przysługuje automatycznie wszystkim, czy tylko tym, którzy wchodzą w program zazielenienia? Rolnicy mają rozbieżne opinie, dotąd twierdzono, że nie jest to stawka automatycznie należna, skąd więc taki zapis w projekcie?”

Czekaliśmy na odpowiedź „tak” lub „nie”, ale ministerstwo się rozpisało. Prezentujemy odpowiedź w całości, bo to bardzo ważne sprawy dla rolników, a często przedstawiane były niepełnie:

"Płatność z tytułu praktyk rolniczych korzystnych dla klimatu i środowiska, czyli płatność za zazielenienie, to obowiązkowy komponent systemu płatności bezpośrednich, który, podobnie jak cały nowy system płatności bezpośrednich, będzie wdrażany od 2015 r. Na finansowanie zazielenienia obowiązkowo przeznaczone będzie 30 proc. kwoty na płatności bezpośrednie, tj. ok. 1 mld EUR rocznie.

Realizacja praktyk zazielenienia będzie miała charakter obowiązkowy[1], to znaczy, że wszyscy rolnicy uprawnieni do jednolitej płatności obszarowej co do zasady zobowiązani będą do realizacji stosownych praktyk zazielenienia. W zależności od powierzchni posiadanych w gospodarstwie gruntów ornych oraz ewentualnego występowania w gospodarstwie trwałych użytków zielonych, rolnicy mogą być zobowiązani do przestrzegania jednej, dwóch lub trzech praktyk zazielenienia.

Przepisy unijne przewidują szereg wyłączeń z obowiązku realizacji poszczególnych praktyk zazielenienia.

Płatność za zazielenienie w sposób automatyczny będą otrzymywać rolnicy prowadzący produkcję rolniczą zgodnie z zasadami rolnictwa ekologicznego[2] – przepis ten ma zastosowanie jedynie do jednostek gospodarstwa rolnego wykorzystywanych do produkcji ekologicznej[3].

Ponadto, należy zaznaczyć, że z obowiązku realizacji praktyki dywersyfikacji upraw zwolnione będą następujące gospodarstwa:

a)      w których grunty orne zajmują poniżej 10 ha gruntów ornych[4],

b)      w których więcej niż 75 proc. gruntów ornych:

-        jest wykorzystywanych do produkcji traw lub innych pastewnych roślin zielnych,

-        jest ugorowane lub

-        stanowi połączenie dwóch powyższych zastosowań,

pod warunkiem że grunty orne nieobjęte tymi zastosowaniami nie przekraczają 30 hektarów[5],

c)      w których więcej niż 75 proc. kwalifikującej się powierzchni użytków rolnych:

-         stanowią trwałe użytki zielone,

-        jest wykorzystywane do produkcji traw lub innych pastewnych roślin zielnych, lub

-        jest połączeniem tych zastosowań,

pod warunkiem że grunty orne nieobjęte tymi zastosowaniami nie przekraczają 30 hektarów[6].

Gospodarstwa zwolnione z obowiązku realizacji praktyki dywersyfikacji upraw mogą być jednak zobowiązane do realizacji pozostałych praktyk zazielenienia: praktyki utrzymania trwałych użytków zielonych lub praktyki utrzymania obszarów proekologicznych.

Natomiast z obowiązku realizacji praktyki utrzymania obszarów proekologicznych zwolnione będą następujące gospodarstwa:

a)      w którym grunty orne obejmują do 15 hektarów[7], 

b)      w których więcej niż 75  proc. gruntów ornych: 

-        jest wykorzystywane do produkcji traw lub innych pastewnych roślin zielnych,

-        jest ugorowane,

-        jest wykorzystywane do uprawy roślin strączkowych lub

-        stanowi połączenie powyższych zastosowań,

pod warunkiem że grunty orne nieobjęte tymi zastosowaniami nie przekraczają 30 hektarów[8],

c)      w których więcej niż 75  proc. kwalifikujących się użytków rolnych stanowią trwałe użytki zielone wykorzystywane do produkcji traw lub innych pastewnych roślin zielnych, pod warunkiem że grunty orne nieobjęte tymi zastosowaniami nie przekraczają 30 hektarów[9].

Praktyka utrzymania trwałych użytków zielonych dotyczyć będzie jedynie tych gospodarstw, które posiadają trwałe użytki zielone. Będzie ona polegać na obowiązku utrzymania udziału trwałych użytków zielonych w powierzchni gruntów rolnych na poziomie kraju na odpowiednim poziomie oraz zakazie zaorywania i przekształcania na poziomie gospodarstwa wyznaczonych trwałych użytków zielonych cennych przyrodniczo położonych na obszarach Natura 2000.

W przypadku nieprzestrzegania praktyk zazielenienia na rolników nakładane będą kary administracyjne polegające na zmniejszeniu kwoty otrzymanych w danym roku płatności bezpośrednich[10]. Przez dwa pierwsze lata wdrażania zazielenienia (2015 r. i 2016 r.) kary te nie będą wykraczać poza kwotę otrzymanej płatności za zazielenienie i w zależności od stopnia stwierdzonej niezgodności obejmować będą część lub całość płatności za zazielenienie. Natomiast w kolejnych latach kary będą mogły przewyższać otrzymaną kwotę zazielenienia (w 2017 r. o maksymalnie 20 proc., a od 2018 r. o maksymalnie 25 proc.), co oznacza, że w niektórych przypadkach, w razie stwierdzenia niezgodności, kara za nieprzestrzeganie praktyk zazielenienia spowoduje także częściowe zmniejszenie m.in. jednolitej płatności obszarowej.

Odnosząc się do kwestii stawki płatności za zazielenienie w wysokości 74 EUR/ha wskazanej w dokumencie „System płatności bezpośrednich w Polsce w latach 2015-2020 – projekt do konsultacji”, należy wyjaśnić, że została ona oszacowana przez podzielenie 30 proc. koperty krajowej (tj. części przeznaczonej, zgodnie z przepisami unijnymi, na płatności za zazielenienie) przez powierzchnię, do której przyznano JPO za 2012 r.  Rzeczywista stawka płatności za zazielenienie będzie wynikała z podzielenia 30 proc. koperty krajowej na dany rok przez liczbę hektarów kwalifikujących się do płatności na dany rok i będzie zbliżona do wskazanej w ww. dokumencie.

Ponieważ na całej powierzchni kwalifikującej się do JPO rolnicy będą obowiązkowo musieli przestrzegać praktyk rolniczych korzystnych dla klimatu i środowiska (co jednocześnie umożliwi im otrzymanie płatności za zazielenienie), zasadnym jest przyjęcie założenia, że powierzchnia objęta JPO będzie tożsama z powierzchnią objętą płatnością za zazielenienie.

[1] Zgodnie z art. 43 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1307/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiającego przepisy dotyczące płatności bezpośrednich dla rolników na podstawie systemów wsparcia w ramach wspólnej polityki rolnej oraz uchylającego rozporządzenie Rady (WE) nr 637/2008 i rozporządzenie Rady (WE) nr 73/2009

2 Zgodnie z art. 43 ust. 11 rozporządzenia 1307/2013

3 Przepis ten ma zastosowanie jedynie do jednostek gospodarstwa rolnego wykorzystywanych do produkcji ekologicznej zgodnie z art. 11 rozporządzenia (WE) nr 834/2007.

4 Zgodnie z art. 44 ust. 1 rozporządzenia 1307/2013

5 Zgodnie z art. 44 ust. 3 lit. a)  rozporządzenia 1307/2013

6 Zgodnie z art. 44 ust. 3 lit. b)  rozporządzenia 1307/2013

7 Zgodnie z art. 46 ust. 1 rozporządzenia 1307/2013

8 Zgodnie z art. 46 ust. 4 lit. a)  rozporządzenia 1307/2013

9 Zgodnie z art. 46 ust. 4 lit. b)  rozporządzenia 1307/2013

10 Zgodnie z art. 77 ust. 6 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1306/2013 z dnia 17 grudnia 2013 w sprawie finansowania wspólnej polityki rolnej, zarządzania nią i monitorowania jej oraz uchylające rozporządzenia Rady (EWG) nr 352/78, (WE) nr 165/94, (WE) nr 2799/98, (WE) nr 814/2000,(WE) nr 1290/2005 i (WE) nr 485/2008."