Program rolnośrodowiskowy na lata 2007–2013 jest zbliżony do tego, co obowiązywało w latach 2004–2006, choć wprowadzono pewne zmiany finansowe. Program ma na celu poprawę środowiska przyrodniczego poprzez promowanie zrównoważonego gospodarowania, ma przywracać walory przyrodnicze i utrzymywać istniejące cenne siedliska w działaniach skierowanych do właścicieli trwałych użytków zielonych. Program zakłada też ochronę rodzimych ras zwierząt i odmian roślin.

Będzie on obowiązywał na terenie całego kraju – zniesiono bowiem strefy priorytetowe. Rolnik będzie mógł też wdrażać dowolną liczbę pakietów (jest ich osiem) i zmieniać powierzchnię realizowanego programu pod warunkiem wprowadzenia takiej zmiany do planu rolnośrodowiskowego. Kolejne pakiety będzie można dołączać do programu realizowanego w danym gospodarstwie tylko do czasu złożenia wniosku o drugą płatność rolnośrodowiskową. Rolnik, który już przystąpił do programu w latach 2004–2006, może swoje zobowiązania przekształcić nie wcześniej niż od roku 2008, pod warunkiem, że realizuje swój program minimum 3 lata. Wprowadzono nowy pakiet pod nazwą „Zachowanie lokalnych odmian roślin uprawnych”, a w pakiecie genetycznym umieszczono wreszcie nasze rodzime rasy świń.

Hitem programowym może okazać się działanie „Rolnictwo zrównoważone”, gdyż płatność wzrosła w tym pakiecie trzykrotnie i może on być realizowany w całym kraju (był wdrażany tylko w strefach priorytetowych). Podobnie 1,5-krotnie wzrosły płatności w pakiecie „Strefy buforowe”.

W pakiecie „Ochrona wód i gleb” dokonano cięcia finansowego o 60 proc. w porównaniu do programu z lat 2004–2006.

Planowana jest też ochrona tradycyjnej uprawy plantacji nasiennych roślin, które znajdują się w wykazie ministra rolnictwa (prawdopodobnie będą to: pszenica orkisz, samopsza i plasterka, owies szorstki, lnicznik, soczewica). Tradycyjna uprawa to m.in. zbiór ręczny lub za pomocą snopowiązałek.

Osiem pakietów

1. Rolnictwo zrównoważone
To działanie jest dwukrotnie wyżej wyceniane niż w poprzednim okresie. Warunkiem jest wprowadzenie do zmianowania minimum 3 grup roślin, np. zbóż, motylkowych, okopowych lub przemysłowych. Drugim warunkiem jest przygotowanie planu nawozowego, tak, aby nie przekroczyć 150 kg N/ha na gruntach ornych i 120 kg N/ha na użytkach zielonych. Jeżeli w gospodarstwie są zwierzęta, to ich obsada nie może przekraczać 2 DJP/ha  (dwie duże sztuki na hektar). Płatność jest kalkulowana dla całego gospodarstwa, bo produkcja zrównoważona musi być prowadzona w całym gospodarstwie.

Na hektar wypłacane będzie 450 zł dla gospodarstw do 100 ha. Dla gospodarstw powyżej 100 ha, ale nieprzekraczających 200 ha, płatność jest o połowę mniejsza, a dla powierzchni powyżej 200 ha będzie można otrzymać tylko 10 proc. stawki.

2. Rolnictwo ekologiczne
Pakiet jest kontynuacją poprzedniego programu, a dodatkowo ujmuje rośliny zielarskie i grupę roślin sadowniczych. Zarówno gospodarstwa z certyfikatem ekologicznym, jak i dopiero przestawiające się na produkcję ekologiczną są premiowane wyższymi kwotami niż na latach 2004–2006. Zakłada się, że zainteresowanie rolnictwem ekologicznym powinno wzrosnąć zwłaszcza u producentów warzyw, bo tu stawka wzrosła o 50 proc. (do 1300 zł/ha dla upraw z certyfikatem i 1540 zł – bez certyfikatu). Za uprawy zielarskie stawka dopłat na hektar wynosi 720 zł (z certyfikatem) i 800 zł (bez certyfikatu). Stawka ta w zależności od powierzchni gospodarstwa zmniejszana jest na takich samach zasadach, jak w przypadku pakietu „Rolnictwo zrównoważone”.

Od wielu lat namawia się rolników do produkcji ekologicznej z raczej miernymi rezultatami. Ale począwszy od 2005 roku, gdy weszły unijne dopłaty, zaczyna się to zmieniać. Jednakże równocześnie musi powstawać odpowiednio gęsta sieć handlowa, oferująca konsumentom produkty rolnictwa ekologicznego. Obecnie nie ma jej nawet w dużych miastach. Jeśli sytuacja nie ulegnie zmianie, pieniądze przeznaczone na wspieranie rolnictwa ekologicznego mogą się okazać działaniem nieefektywnym ze względu na brak odbiorców. Trudno liczyć, że jedynymi lub niemal jedynymi odbiorcami polskich produktów ekologicznych będą konsumenci w innych państwach członkowskich.

3. Ekstensywne trwałe użytki zielone
Ekstensywna gospodarka na łąkach i pastwiskach jest obecnie możliwa w całym kraju dla wszelkich użytków zielonych, bez ograniczeń i priorytetów. Nowy PROW wprowadza skrócony o miesiąc czas wykonywania pierwszego pokosu. Będzie go już można wykonywać od 1 czerwca. Dopuszczono stosowanie nawozów wapniowych i włókowanie na wiosnę, które umożliwi regularny odrost runi i wyrównanie powierzchni, w przypadku gdyby zwierzyna leśna zniszczyła łąkę.

Dopuszczalna obsada zwierząt nie może przekroczyć 1 DPJ/ha, a wypas możliwy jest przy obsadzie 0,3 DPJ/ha. Ponadto 5–10 proc. powierzchni powinno zostać nieskoszone (co rok inny fragment działki).

Zniesiony został podział na warianty dla łąk i pastwisk, a dopuszczalne metody użytkowania to kośny, pastwiskowo-kośny, pastwiskowy. Na ten pakiet przysługuje 500 zł/ha, ale dla obszaru nieprzekraczającego 10 ha. Dla łąk i pastwisk powyżej 10 ha, ale nieprzekraczających 50 ha, wypłacane będzie 75 proc. stawki, a w przedziale od 50 do 100 ha – połowa stawki. Dla areałów przekraczających 100 ha należeć się będzie tylko 10 proc. stawki.

W tym pakiecie przewidziany jest wariant „Ochrona cennych siedlisk lęgowych dla ptaków”. Jest on ściśle związany z powierzchnią trwałych użytków zielonych w gospodarstwie, a także z działkami przewidzianymi w dyrektywie ptasiej. Tu można zyskać 1600 zł/ha.

4. Ochrona cennych siedlisk
Pakiet ten możliwy jest tylko do realizacji na trwałych użytkach zielonych. Płatność jest zależna od wykonania dokumentacji siedliska i zaliczenia go do siedlisk wskazanych do ochrony, takich jak: mechowiska, szuwary wielkoturzycowe, łąki trzęślicowe i selernicowe, murawy ciepłolubne, murawy bliźniczkowe, słonorośla i łąki siedlisk świeżych i wilgotnych. Termin zbioru możliwy będzie na łąkach świeżych i wilgotnych od 15 czerwca, na mechowiskach i szuwarach – od 15 lipca, a na łąkach trzęślicowych i selernicowych – od 15 września. Wypas możliwy będzie tylko na: murawach bliźniczowych, ciepłolubnych i słonoroślach. Płatność w tym pakiecie wynosi 1450 zł/ha.

Natura 2000. Ten pakiet, jak wariant „Ochrona cennych siedlisk lęgowych ptaków” w pakiecie „Ekstensywne trwałe użytki zielone”, to działanie związane z realizacją celów sieci Natura 2000, gdyż tu ochronie będą podlegać cenne siedliska lęgowe dla ptaków z dyrektywy ptasiej i cenne siedliska roślinności z dyrektywy siedliskowej. Do ich realizacji będzie wymagane przygotowanie dokumentacji siedliska lub dokumentacji ornitologicznej, potwierdzonych przez wojewódzkiego konserwatora przyrody. Dokumenty wykonywane będą odpłatnie, ale będzie przysługiwał za nie zwrot kosztów w wysokości od 500 zł do 4 tys. zł, co jest zależne od powierzchni siedliska.

5. Zachowanie odmian roślin
To zupełnie nowy pakiet, w którym odmiany lokalne będą podlegały namnożeniu bądź też odtworzeniu z puli zgromadzonej w banku genów. Jakie to będą odmiany, określi rozporządzenie ministra rolnictwa. Wskazane jest, aby powierzchnie uprawy były nie mniejsze niż 0,01 ha i nie większe niż pół hektara, a na zlecenie banków genów – 0,2 ha.

Nie będzie to pakiet dostępny dla wszystkich, gdyż wymagania i zalecenia dla prowadzenia plantacji nasiennych wymagają specyficznej lokalizacji. Płatność za wariant „produkcja towarowa nasienna” to 800 zł/ha, a za wariant „Produkcja na zlecenie banku genów” to 4500 zł/ha.

W pakiecie zawarty jest także wariant „Sady tradycyjne”. Sad powinien mieć powierzchnię od 0,05 ha do 0,4 ha, w tym co najmniej 12 drzew musi mieć powyżej 20 lat i minimum 4 odmiany. Inna kombinacja to „Sad odnawiany”, gdzie 60 proc. drzew powinno być 20-letnich i powinno rosnąć co najmniej 10 odmian. Sadownicza płatność to 2100 zł/ha, ale maksymalna płatność wypłacana będzie zaledwie do 0,4 ha, czyli wyniesie tylko 840 zł.

6. Ochrona lokalnych ras zwierząt
Jest to powtórzenie pakietu z lat 2004–2006, z tym że dodano rodzime rasy świń (puławska, złotnicka biała, złotnicka pstra). Stado musi liczyć: 10–70 loch (rasa puławska), 6-100 loch (rasa złotnicka biała, oraz 3–100 (rasa złotnicka pstra). Wszystkie zwierzęta muszą być objęte programem hodowlanym i na bieżąco mieć prowadzoną dokumentację oceny wartości użytkowej z wpisem do ksiąg zwierząt hodowlanych. Stawka dopłat (do jednej sztuki) zależy od gatunku zwierząt i wynosi dla: bydła – 1150 zł, koni – 1500 zł, owiec – 330, świń – 570 zł.

7. Ochrona gleb i wód
To kontynuacja poprzedniego programu, ale z wyższą stawką płatności. Nowością jest możliwość uprawy współrzędnej międzyplonu ozimego w chmielniku. Ograniczenia powierzchniowe w płatnościach do hektara są takie, jak w pakiecie „Rolnictwo zrównoważone”. Stawki dopłat w tym pakiecie wynoszą od 340 zł/ha do 380 zł/ha.

8. Strefy buforowe
To kontynuacja pakietu z poprzedniego PROW. Chodzi o zachowanie istniejących stref buforowych miedz śródpolnych o szerokości 2 i 5 metrów, licząc od brzegu cieku, wzdłuż drogi, linii lasu lub innych obrzeży oraz miedz śródpolnych.

Łączenie pakietów
W danym gospodarstwie rolnym nie można jednocześnie realizować pakietu „Rolnictwo ekologiczne” i pakietu „Rolnictwo zrównoważone”. „Rolnictwa ekologicznego” ponadto nie można łączyć z pakietem „Ochrona gleb i wód”, gdyż działania z zakresu ochrony gleb i wód są obowiązkowe (np. zachowanie jak największej powierzchni okryw roślinnej na zimę, stosowanie międzyplonów). Pozostałe pakiety rolnośrodowiskowe mogą być łączone, ale pakiet „Ekstensywne trwałe użytki zielone” nie może być realizowany na tej samej powierzchni z pakietem „Ochrona cennych siedlisk przyrodniczych”.

Źródło: "Farmer" 24/2006