Jakie trwałe użytki zielone będą objęte zakazem zaorywania lub przekształcenia rolnego?

Regulacje zawarte w projektowanym rozporządzeniu MRIRW w sprawie trwałych użytków zielonych wrażliwych pod względem środowiskowym wynikają z potrzeby wdrożenia przepisów w zakresie normy GAEC 9, mówiącej o zakazie przekształcania lub orania trwałych użytków zielonych wyznaczonych jako trwałe użytki zielone wrażliwe pod względem środowiskowym na obszarach należących do sieci Natura 2000, zgodnie z załącznikiem III do rozporządzenia 2021/2115.

Na wskazanych w projektowanym rozporządzeniu trwałych użytkach zielonych wrażliwych pod względem środowiskowym obowiązywać będzie zakaz zaorywania lub przekształcania. Pod pojęciem zakazu przekształcania rozumie się m.in. zaorywanie, zamianę na inne użytki rolne, zalesianie, zabudowę lub eksploatację torfu i kruszyw.

W dotychczasowym stanie prawnym materia objęta projektem niniejszego rozporządzenia była regulowana przepisami rozporządzenia nr 1307/2013, zgodnie z którym za trwałe użytki zielone wrażliwe pod względem środowiskowym należało rozumieć trwałe użytki zielone wartościowe pod względem środowiskowym, które wymagają ochrony, ze względu na swoje walory i korzyści dla różnorodności biologicznej.

Był to komponent płatności bezpośrednich – płatność z tytułu praktyk rolniczych korzystnych dla klimatu i środowiska, zwany „płatnością za zazielenienie”.

Czeka nas aktualizacja wielkości trwałych użytków zielonych

Trwałe użytki zielone wrażliwe pod względem środowiskowym objęte zakazem zaorywania lub przekształcania będą wyznaczane będą po raz kolejny.

Obszary wyznaczone projektowanym rozporządzeniem położone są na obszarach Natura 2000, na których obowiązują już wymogi dotyczące ekstensywnego użytkowania oraz zachowania siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków stanowiących przedmiot ochrony.

Do aktualizacji rozporządzenia pozyskano dane z RDOŚ i Ministerstwa Środowiska dotyczące przedmiotów ochrony (siedlisk przyrodniczych, gatunków roślin i zwierząt oraz ich siedlisk) dla tych obszarów Natura 2000, dla których w okresie od ostatniej aktualizacji rozporządzenia MRiRW z dnia 9 marca 2015 r. w sprawie wyznaczania trwałych użytków zielonych wartościowych pod względem środowiskowym, tj. w okresie od 17 czerwca 2017 r. do 30 czerwca 2022 r. zostały opublikowane plany zadań ochronnych albo plany ochrony.

Czytaj więcej

Trwałe użytki zielone w nowej WPR

Ponadto do aktualizacji trwałych użytków zielonych wrażliwych pod względem środowiskowym wykorzystano dane z tych opublikowanych planów zadań ochronnych i planów ochrony, które w okresie do 17 czerwca 2017 r. podlegały nowelizacji.

Na jakiej podstawie wyznaczono obszar trwałych użytków zielonych?

W projekcie rozporządzenia (§ 1 pkt 1) proponuje się, aby trwałe użytki zielone wrażliwe pod względem środowiskowym zostały wyznaczone na podstawie inwentaryzacji przeprowadzanej przez organ właściwy do wdrożenia przepisów dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r .; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 2 str. 102, z późn. zm.) – Ministra Środowiska – w ramach opracowywania planów zadań ochronnych na podstawie przepisów art. 28 ust. 5 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2022 r. poz. 916, z późn. zm.) albo planów ochrony, o których mowa w art. 30 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, dla poszczególnych obszarów Natura 2000.

Czytaj więcej

Czy rolnicy mający TUZ na obszarach Natura 2000 dostaną dopłaty do zwierząt?

Plan zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 ustanawia, w drodze aktu prawa miejscowego w formie zarządzenia, regionalny dyrektor ochrony środowiska, kierując się koniecznością utrzymania i przywracania do właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000.

Plan zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 zawiera m.in.:

• opis granic obszaru i mapę obszaru Natura 2000;
• identyfikację istniejących i potencjalnych zagrożeń dla zachowania właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt i ich siedlisk będących przedmiotami ochrony;
• cele działań ochronnych;
• określenie działań ochronnych ze wskazaniem podmiotów odpowiedzialnych za ich wykonanie i obszarów ich wdrażania.

Na podstawie art. 29 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody ustanawiane mogą być także plany ochrony dla obszaru Natura 2000 lub jego części, mające na celu utrzymanie i przywracanie do właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych, oraz gatunków roślin i zwierząt, dla których wyznaczono obszar Natura 2000. Jednakże, zgodnie z art. 30 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody plan ochrony ustanowiony
dla parku narodowego, rezerwatu przyrody lub parku krajobrazowego położonego w granicach obszaru Natura 2000, uwzględniający zakres, o którym mowa w art. 29 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody staje się planem ochrony dla tej części obszaru Natura 2000.

W projekcie rozporządzenia proponuje się, aby w ramach GAEC 9 za wrażliwe pod względem środowiskowym zostały uznane te trwałe użytki zielone, dla których, w tych planach zadań ochronnych albo planach ochrony, o których mowa powyżej, wskazano działania ochronne dla określonych siedlisk położonych na tych trwałych użytkach zielonych na obszarach Natura 2000.

Jednak MRiRW ma na względzie to że nie dla wszystkich obszarów Natura
2000 zostały sporządzone plany zadań ochronnych lub plany ochrony, dane te są niepełne, gdyż nie obejmują powierzchni wszystkich obszarów Natura 2000. Z tego względu nie mogą stanowić podstawy do pełnego wyznaczania trwałych użytków zielonych wrażliwych pod względem środowiskowym.

W związku z powyższym MRiRW proponuje, aby trwałe użytki zielone wrażliwe pod względem środowiskowym na obszarach Natura 2000 (dla których ustanowiono plany zadań ochronnych albo plany ochrony) zostały wyznaczone w oparciu o plany zadań ochronnych albo plany ochrony ustanowione do dnia 30 czerwca 2022 r.

Natomiast na pozostałych obszarach Natura 2000, dla których nie ustanowiono do dnia 30 czerwca 2022 r. planów zadań ochronnych sporządzonych na podstawie art. 28 ust. 5 ustawy z dnia 16 kwietnia
2004 r. o ochronie przyrody albo planów ochrony, o których mowa w art. 30 ust. 1 tej ustawy, w § 1 pkt 2 projektu rozporządzenia proponuje się, aby na tych obszarach Natura 2000, trwałe użytki zielone wrażliwe pod względem środowiskowym wyznaczyć na podstawie danych przekazanych przez Ministerstwo Środowiska dotyczących trwałych użytków zielonych
położonych w parkach narodowych, cennych siedlisk przyrodniczych, przygotowanych na podstawie inwentaryzacji przyrodniczych zgromadzonych w zasobach banku inwentaryzacji przyrodniczych Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska (GDOŚ) oraz cennych siedlisk
gatunkowych przygotowane na podstawie inwentaryzacji gatunków zgromadzonych w zasobach banku inwentaryzacji przyrodniczych GDOŚ.

Kogo będzie dotyczyć najbardziej aktualizacja trwałych użytków zielonych?

Na podstawie wskazanych wyżej danych oraz uwzględniając informacje o położeniu trwałych użytków zielonych na obszarach Natura 2000, w załączniku do projektowanego rozporządzenia zostały wyznaczone trwałe użytki zielone wrażliwe pod względem środowiskowym, przez wskazanie poszczególnych numerów działek ewidencyjnych, na których znajdują się trwałe użytki zielone.

Z załącznika wyłączono działki położone na obszarach Natura 2000, dla których w okresie do 30 czerwca 2022 r. zostały opublikowane plany zadań ochronnych lub plany ochrony.

Obszar Natury 2000, dla którego zostały zatwierdzone plany zadań ochronnych oraz plany ochrony, zgodnie z danymi przekazanymi przez ARiMR, zwiększyła się w porównaniu z rokiem 2017 z 457 955 ha do 804 674 ha w roku 2022.

W związku z powyższym powierzchnia trwałych użytków zielonych wrażliwych pod względem środowiskowych, dla których zostały zatwierdzone plany zadań ochronnych lub plany ochrony również uległa zwiększeniu - z 128 335 ha do 287 742 ha. Natomiast powierzchnia trwałych użytków zielonych wrażliwych pod względem środowiskowym wskazanych w załączniku do projektowanego rozporządzenia zwiększyła się z 80 938 ha w 2018 roku do 107 909 w 2022 roku.

Kogo dotyczy aktualizacja trwałych użytków zielonych

Źródło: MRiRW

Wykaz zawiera identyfikatory działek, dla których nie zostały ustanowione plany zadań ochronnych na podstawie art. 28 ust. 5 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody albo plany ochrony, o których mowa w art. 30 ust. 1 tej ustawy.

Lista identyfikatorów działek przyporządkowana jest do właściwego województwa, powiatu i gminy, oznaczonych zgodnie z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad prowadzenia, stosowania i udostępniania krajowego rejestru urzędowego podziału terytorialnego kraju oraz związanych z tym obowiązków organów administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. Nr 157, poz. 1031, z późn. zm.).

Numer działki ewidencyjnej w załączniku do projektu rozporządzenia stanowi identyfikator działki ewidencyjnej, zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Rozwoju, Pracy i Technologii z dnia 27 lipca 2021 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków (Dz. U. z 2021 r. poz. 1390, z późn. zm.).

Do identyfikatorów działek ewidencyjnych dopisane zostały dodatkowe
oznaczenia, np. „_1”, „_2”, które odpowiadają liczbie działek z trwałym użytkiem zielonym wartościowym pod względem środowiskowym na danej działce ewidencyjnej.

Jeśli na danej działce ewidencyjnej jest tylko jeden trwały użytek zielony wartościowy pod względem środowiskowym (działka rolna), wtedy dopisana została końcówka „_1”.

MRiRW proponuje się, aby projektowane rozporządzenie weszło w życie z dniem 15 marca 2023 r. Wskazany termin wejścia w życie jest dostosowany do terminu wejścia w życie ustawy z dnia … 2023 r. o Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023–2027 oraz terminu ogłaszania naboru wniosków o przyznanie pomocy.