„W etapie pilotażowym działaniem zostaną objęci wyłącznie producenci drobiu. Docelowo działaniem zostanie objęty każdy producent, który poniesie straty w wyniku wystąpienia Salmonelloz. Etap pilotażowy pozwoli opracować optymalny instrument zarządzania ryzykiem w zakresie przedmiotowym i operacyjnym tj. ubezpieczenie ryzyka chorób zwierząt na przykładzie salmonelli u drobiu. Wnioski wyciągnięte z pilotażu pozwolą przygotować kolejne instrumenty w postaci ubezpieczeń innego rodzaju chorób charakterystycznych dla danego gatunku zwierząt” – zapowiedziano w uzasadnieniu uchwały Komitetu Monitorującego PROW.

Działanie obejmować będzie (z wyłączeniem hodowców stad reprodukcyjnych) drób rzeźny (kurczęta, gęsi i indyki) i drób nieśny.

Pomoc może być przyznana producentowi drobiu, który w umowie ubezpieczenia ubezpieczy od strat spowodowanych Salmonellozami::

- co najmniej 1000 szt. kurcząt rzeźnych,

- co najmniej 1000 szt. gęsi rzeźnych,

- co najmniej 1000 szt. indyków rzeźnych,

- co najmniej 1000 szt. drobiu nieśnego.

Zapowiedziano następujące warunki, jakie muszą spełnić umowy ubezpieczeniowe, aby zakwalifikować się do wsparcia:

- dopłaty do składek ubezpieczenia dotyczą umów ubezpieczenia z tytułu wystąpienia ryzyka choroby wśród drobiu – Salmonelloza.

- ochroną ubezpieczeniową będą objęte straty, które przekroczą 20 % średniej rocznej produkcji z poprzednich trzech lat lub średniej z trzech lat opartej na okresie pięciu wcześniejszych lat, z wyłączeniem wartości najwyższej i najniższej

- do obliczenia średniej rocznej produkcji drobiu przez danego producenta, która uległa zniszczeniu będzie służyć ewidencja prowadzona do celów podatkowych i/lub ewidencja prowadzona przez inspekcję weterynaryjną oraz średnie ceny skupu drobiu.

Nabór wniosków o refundację 70 % kosztów ubezpieczenia będzie realizowany dwa razy w roku z zachowaniem możliwości realizacji wydatków do kwoty zaplanowanej na to działanie w rocznym budżecie PROW 2014 - 2020. Kosztem kwalifikowalnym będzie koszt zakupu ubezpieczenia potwierdzony dokumentem dokonania płatności przez producenta drobiu na rzecz zakładu ubezpieczeń, z którym producent drobiu zawarł umowę.

Refundacja będzie realizowana w ciągu 2 miesięcy od zakończenia okresu naboru wniosków.

W uzasadnieniu odniesiono się do dokonanego wyboru choroby. Jak podano, unijne rozporządzenie nakłada na wszystkie państwa członkowskie UE obowiązek wprowadzenia narodowych programów kontroli.

Uzasadnienie głosi:

W chwili obecnej programy te dotyczą co prawda tylko określonych gatunków drobiu tj. kur i indyków, nie mniej jednak należy wskazać, że ww. rozporządzenie przewiduje programy kontroli pałeczek również dla świń rzeźnych i hodowlanych, a wiec KE zakłada, że ten sektory produkcji zwierzęcej w przyszłości również może być objęty programami zwalczania Salmonellozy, a co za tym idzie zaistnieje konieczność objęcia tych producentów ubezpieczeniami od ryzyka wystąpienia pałeczek.

Badania podstawowe przeprowadzone w 2008 r. wykazały, że częstość występowania zakażeń w Polsce w stadach podstawowych świń wynosiła 6,9 %, a w stadach towarowych świń – 9,6 %.

Z analiz przygotowanych przez ekspertów na potrzeby EFSA wynika, że zakażone bakteriami świnie mogą odpowiadać za ponad 55 % infekcji. Wyniki badań mogą stanowić podstawę do opracowania i wdrożenia przez Inspekcję Weterynaryjną programów mających na celu ograniczenia częstości zakażenia stad świń tym czynnikiem chorobotwórczym.

Salmonelloza u drobiu w Polsce jest chorobą podlegającą obowiązkowi zwalczania. Przepisy Unii Europejskiej obligują państwa członkowskie do podejmowania określonych działań w odniesieniu do określonych gatunków zwierząt oraz serotypów Salmonella.

W odróżnieniu od grypy ptaków i ASF zasady jej zwalczania określają krajowe programy zwalczania niektórych serotypów Salmonella przygotowane dla poszczególnych stad i gatunków (stada kury nioski, stada kur hodowlanych, stada brojlerów oraz stada indyków hodowlanych i stada indyków rzeźnych). Co do zasady, z uwagi na to, że choroba jest rozpowszechniona w populacji, zwalczanie Salmonellozy polega na ograniczeniu jej występowania w poszczególnych stadach do poziomu określonego w przepisach UE (zgodnie z rozp. 2160/2003 - przyjęcie celów w odniesieniu do ograniczenia rozpowszechniania określonych chorób odzwierzęcych w populacjach zwierząt).

Osiągnięcie określonego poziomu zakażeń w populacji jest rozłożone w czasie – programy są wieloletnie. Likwidacja ognisk Salmonellozy u niosek na koszt budżetu państwa nie przyniosła spodziewanych efektów natomiast generowała ogromne koszty finansowe ponoszone przez budżet państwa. Rezygnacja z odszkodowań była jednym z elementów działań naprawczych, tj. założono, że hodowcy drobiu dołożą większych starań, aby Salmonelloza nie była u nich stwierdzana (np. bioasekuracja, poprawa warunków środowiskowych). Nie można jednak wykluczyć, że mimo wysokiego poziomu bioasekuracji w gospodarstwie u drobiu wystąpi Salmonelloza. W takim przypadku producent ponosi straty finansowe, których wysokość uzależniona jest od rodzaju i etapu produkcji, zwykle wysokie z uwagi na skalę produkcji. Zapewnienie producentom drobiu możliwości skorzystania z ubezpieczeń od Salmonellozy umożliwi im prowadzenie dalszej produkcji w gospodarstwie dzięki uzyskaniu środków finansowych na odtworzenie stada.

Zwalczanie grypy ptaków i ASF polega na całkowitej likwidacji choroby, a co za tym idzie każdorazowe stwierdzenie takiej choroby skutkuje niezwłocznym podjęciem przez organy Inspekcji Weterynaryjnej działań mających na celu ograniczenia do minimum ryzyka rozprzestrzeniania się choroby. W praktyce jest to równoznaczne z zabiciem zwierząt w ognisku choroby lub ich ubojem z uwagi na charakter tych chorób (szybko szerzące się, powodujące bardzo duże straty finansowe z uwagi na wysoką śmiertelność u zwierząt) i ograniczone możliwości zastosowania innych środków zapobiegających ich rozprzestrzenianiu się. Aby likwidacja chorób w ognisku przebiegała szybko i sprawnie konieczne jest zapewnienie odszkodowań za zwierzęta zabite lub poddane ubojowi z nakazu organów Inspekcji Weterynaryjnej. Zgodnie z art. 49 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, za zwierzęta gospodarskie określonych gatunków (w tym świnie, drób), zabite lub poddane ubojowi z nakazu powiatowego lekarza weterynarii, posiadaczowi zwierząt przysługuje odszkodowanie ze środków budżetu państwa w wysokości wartości rynkowej zwierzęcia. Wartość rynkową zwierzęcia określa się na podstawie średniej z trzech kwot oszacowania przyjętych przez powiatowego lekarza weterynarii oraz dwóch rzeczoznawców wyznaczonych przez tego lekarza z prowadzonej przez niego listy rzeczoznawców.

Dodatkowo dla producentów świń w Polsce w związku z ASF oferowana jest pomoc w różnym zakresie w ramach działań PROW 2014-2020 i PROW 2021-2027, a także pomoc finansowa z budżetu krajowego wypłacana przez ARiMR (grypa i ASF). Zarówno ptasia grypa jak i ASF mają ograniczone możliwości zastosowania środków zapobiegających rozprzestrzenianiu się choroby i dlatego posiadają one dużo szerszy wachlarz narzędzi pomocowych.

W przypadku Salmonelloz właściwa bioasekuracja i dbałość o higienę hodowli pozwala zdecydowanie lepiej radzić sobie z ryzykiem występowania chorób i w bardziej ukierunkowany sposób zarządzać ryzykiem, co w konsekwencji powinno prowadzić do eliminowania ich. Z uwagi na te uwarunkowania ryzyko to jest chętniej obejmowane przez ubezpieczycieli ochroną ubezpieczeniową.

Polska od lat jest największym producentem drobiu w Unii Europejskiej. Według wstępnych danych Eurostat, w 2019 roku w Polsce wyprodukowano 2 593,45 ton mięsa drobiowego, z czego 50,93% produkcji została wyeksportowana. Kraje Unii Europejskiej były odbiorcami prawie 73% wywiezionego drobiu. Jednocześnie Polska jest drugim (zaraz po Holandii) największym eksporterem mięsa drobiowego poza terytorium UE.

W ciągu ostatnich dwóch lat obserwowany jest znaczący wzrost liczby powiadomień w unijnym systemie ostrzegania o niebezpiecznej żywności i paszach (RASFF) dotyczących wykrycia pałeczek w mięsie drobiowym pochodzącym z Polski. W związku z „kryzysem salmonellozowym”, Komisja Europejska oczekuje konkretnych działań ze strony Polski tak, aby skutecznie rozwiązać problem.

Jedną z propozycji w ramach całego pakietu jest objęcie posiadaczy kur niosek oraz drobiu rzeźnego systemem powszechnych ubezpieczeń od ryzyka wystąpienia pałeczek w stadzie.

Mając na uwadze, że ponad połowa mięsa drobiowego wyjeżdża poza granice kraju, również znacząca ilość jaj konsumpcyjnych i przetworów jest lokowana na rynku UE, skuteczne działania podejmowanie w Polsce wpłyną na bezpieczeństwo konsumentów w całej Unii Europejskiej, a także na wizerunek nie tylko polskiego, ale i unijnego drobiu, gdyż jak wspomniano wyżej Polska jest niekwestionowanym liderem w tej dziedzinie.

Podstawowa różnica, jeśli chodzi o salmonellę, a choroby typu grypa ptaków, albo ASF polega na tym, że w przypadku HPAI i ASF są to choroby podlegające obowiązkowi zwalczania. W związku z tym w sytuacji ich wykrycia, stado jest likwidowane, a hodowcy przysługuje odszkodowanie ze środków budżetu państwa. W odniesieniu do Krajowych Programów Zwalczania Salmonelli, takie rozwiązanie przewidziane jest jedynie w przypadku drobiu reprodukcyjnego. W odniesieniu do kur niosek, brojlerów indyczych lub kurzych, żadna pomoc finansowa dla hodowcy, w gospodarstwie, którego wykryto salmonellę nie jest przewidziana. Z kolei, jeśli chodzi o drób wodny – nie jest on nawet objęty Programami Zwalczania salmonelli. Ponadto w pierwszej połowie 2020 roku pogorszyła się przeciętna rentowność przemysłu drobiarskiego. W relacji rok do roku rentowność sprzedaży brutto zmniejszyła się do 1,64%, a po opodatkowaniu do 1,27%.

Biorąc pod uwagę wszystkie powyższe czynniki zasadne jest w pierwszej kolejności wsparcie producentów drobiu w zarządzaniu ryzykiem prowadzonej produkcji poprzez dofinansowanie składek ubezpieczenia od skutków wystąpienia salmonelloz, które nie są objęte pomocą państwa.

Wprowadzenie proponowanej zmiany polegającej na dodaniu nowego działania M17 - Dopłaty do składek z tytułu ubezpieczenia od strat spowodowanych chorobami zwierząt (art. 37) pozwoli na ubezpieczenie producentów drobiu od strat spowodowanych Salmonellozami, a tym samym zniweluje ryzyko utraty dochodów z produkcji drobiu i zapewni jej dalsze, bezpieczne kontynuowanie.

Celem wprowadzenia nowego działania jest zachęcenie rolników zajmujących się produkcją drobiu do ubezpieczenia swojej produkcji od strat spowodowanych wystąpieniem salmonelloz.

Obecnie znaczna część producentów drobiu nie posiada ubezpieczenia od tej choroby, a wprowadzenie możliwości refundacji im 70 % składki przyczyni się do ich zainteresowania tym rodzajem ubezpieczeń.