Zadania Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa są dość szerokie, gdyż do PIORiN należy podejmowanie działań mających na celu zmniejszenie zagrożenia ze strony organizmów szkodliwych, eliminacja negatywnych skutków wynikających z obrotu handlowego i stosowania środków ochrony roślin oraz nadzór nad produkcją i obrotem materiałem siewnym, spełniającym wymagania zdrowotnościowe i jakościowe.

PRZEDMIOT KONTROLI PIORIN

W celu realizacji powyższych zadań Inspekcja może kontrolować rolnika w różnoraki sposób. Inspekcja może przeprowadzać obserwacje i kontrole roślin, produktów roślinnych lub przedmiotów. Kontrole dotyczą miejsc, gdzie prowadzone są uprawy roślin, wytwarzane są produkty roślinne, a także przedmiotów w miejscach przetwarzania, pakowania i sortowania roślin, oraz samych produktów roślinnych lub przedmiotów związanych z uprawą i produkcją.

Jeżeli chodzi o kontrole przeprowadzane w gospodarstwach rolnych, to ich przedmiotem jest przede wszystkim sprawdzenie wykonania obowiązków wynikających z ustawy o środkach ochrony roślin oraz rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady. Sprawdza się ukończenie szkolenia uprawniającego do stosowania środków ochrony roślin potwierdzonego aktualnym zaświadczeniem, poprawność dokumentacji zabiegów, sprawność techniczną sprzętu do wykonywania zabiegów oraz przestrzeganie zaleceń.

Od 2014 r. inspektorzy PIORiN przeprowadzają również kontrolę pól w celu weryfikacji przestrzegania przez rolnika zasad integrowanej ochrony roślin, czyli sposobu ochrony roślin przed organizmami szkodliwymi polegającym na wykorzystaniu wszystkich dostępnych metod ochrony roślin, w szczególności metod niechemicznych, w sposób minimalizujący zagrożenie dla zdrowia ludzi, zwierząt oraz dla środowiska. W ramach takich czynności kontrolerzy przykładowo badają - czy stosowany jest płodozmian, skąd pochodzi materiał siewny, czy wykorzystywane są odmiany odporne na najpowszechniej występujące w danym regionie choroby. Rolnik niestosujący zasad integrowanej ochrony roślin lub nieprowadzący dokumentacji wskazującej sposób realizacji tych wymagań podlegać będzie karze grzywny.

Urzędowe kontrole przeprowadza się regularnie u zarejestrowanych podmiotów oraz wyrywkowo w każdym innym miejscu uprawy, wytwarzania, przechowywania, sprzedaży lub przemieszczania roślin, produktów roślinnych lub przedmiotów. Często zdarza się, że kontrole przeprowadzane są w sposób ukierunkowany, jeżeli zostanie stwierdzone, że istnieje ryzyko niespełnienia wymagań ustawy - czyli w przypadku, gdy np. sąsiad zgłosi zastrzeżenia wobec danego rolnika - są to tzw. kontrole interwencyjne. Przeprowadzając kontrole, stosuje się ocenę organoleptyczną (za pomocą zmysłów wzroku, węchu, smaku), badania makroskopowe, badania laboratoryjne lub kontrolę dokumentów.

TRYB PRZEPROWADZANIA KONTROLI

Państwowy inspektor wszczyna i prowadzi postępowanie kontrolne po okazaniu legitymacji służbowej i upoważnienia. Inspektorzy w związku z wykonywaniem czynności korzystają ze szczególnej ochrony prawnej przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych (osoby takie znajdują się pod szczególną ochroną karnoprawną, co ma przeciwdziałać czynom naruszającym ich dobra osobiste). Czynności kontrolne przeprowadza się w miejscach i w czasie wykonywania działalności, lub w siedzibie rolnika, w jego obecności lub w obecności osoby upoważnionej przez ten podmiot.

W toku postępowania kontrolnego państwowy inspektor może dokonywać oględzin roślin, produktów roślinnych lub przedmiotów, materiału siewnego, środków ochrony roślin, sprzętu przeznaczonego do stosowania środków ochrony roślin, obiektów, pomieszczeń, środków przewozowych i innych rzeczy, w zakresie objętym kontrolą; pobierać próby roślin, produktów roślinnych lub przedmiotów, materiału siewnego i środków ochrony roślin, w celu poddania ich analizom laboratoryjnym; dokonywać sprawdzania akt i dokumentów oraz ewidencji i informacji lub danych w zakresie objętym kontrolą; przesłuchiwać osoby w charakterze strony lub świadka; zasięgać opinii biegłych; zabezpieczać dowody.

PROTOKÓŁ KONTROLI I ZGŁASZANIE ZASTRZEŻEŃ

Z przeprowadzonych czynności i ustaleń kontrolnych sporządza się protokół kontroli w dwóch egzemplarzach, z których jeden otrzymuje rolnik. Protokół zawiera szczegółowe informacje dotyczące przeprowadzonej kontroli, w tym opis stanu faktycznego stwierdzonego w toku postępowania kontrolnego, ze szczególnym uwzględnieniem ujawnionych nieprawidłowości wraz z określeniem ewentualnych naruszeń prawa i zaleceń pokontrolnych.

Jeżeli rolnik nie zgadza się z wynikami kontroli, to może w ciągu 7 dni od dnia podpisania protokołu zgłosić do ustaleń zawartych w protokole kontroli umotywowane zastrzeżenia do organu zlecającego kontrolę. W przypadku uznania zgłoszonych zastrzeżeń wprowadza się zmiany w formie aneksu do protokołu. W przypadku nieuznania zastrzeżeń w całości lub w części organ zlecający kontrolę przekazuje niezwłocznie swoje stanowisko na piśmie zgłaszającemu zastrzeżeniai.

SKUTKIKONTROLI

W przypadku, kiedy kontrola zakończy się w sposób niepomyślny dla rolnika, możliwa jest nawet odpowiedzialność rolnika za wykroczenie lub nałożenie na niego kary pieniężnej. Dodatkowo należy podkreślić, iż ustalenia w ramach kontroli mogą mieć istotne znaczenie np. w przypadku dochodzenia przez sąsiada rolnika odpowiedzialności odszkodowawczej za szkody spowodowane na jego polu wskutek stosowania chemicznych środków ochrony roślin, jeżeli to sąsiad inicjuje proces kontroli poprzez złożenie skargi czy donosu o nieprawidłowościach w działaniu rolnika. Wówczas dla ustalenia odpowiedzialności rolnika wyniki kontroli PIORiN lub ustalenia w ramach zleconej usługi badawczej mogą być przyczynkiem do kierowania roszczeń względem rolnika albo wprost odwrotnie do odstąpienia od tego.

Podsumowując, należy wskazać, iż działania podejmowane przez PIORiN zdecydowanie służą szeroko rozumianemu interesowi społecznymi. Co do zasady, rolnik nie powinien się obawiać tego rodzaju kontroli, pod warunkiem jednak że zaliczył niezbędne szkolenie, prowadzi wymaganą dokumentację zabiegów, używa legalnych środków chemicznych, posiada sprawny sprzęt do oprysków i postępuje zgodnie z zasadami integrowanej produkcji roślinnej.