Działalność rolnicza jest opłacalna i można się z niej utrzymać?

„Polska Wieś i Rolnictwo” to cykliczne badanie ankietowe prowadzone od 2004 r. 

Ogólna ocena życia na wsi nie wypadła w najnowszej edycji tego raportu, tj. za 2022 r. najlepiej. A jak wypadło ogólne postrzeganie rolnictwa, rolników i obszarów wiejskich oraz ocena sytuacji samych gospodarstw rolnych?  

Jak już pisaliśmy, mimo, iż z mieszkania na wsi zadowolonych jest 75,4% mieszkańców obszarów wiejskich i 87,4% rolników, przy czym w 2022 roku zadowolenie z życia na wsi wyrażano rzadziej niż w 2020 roku (wówczas analogiczny odsetek wynosił odpowiednio: 88,0% i 95,0%), to gdyby zaistniała możliwość przeprowadzki do miasta, skorzystałby z niej co czwarty mieszkaniec wsi (24,3%).

Czytaj więcej

Wieś chce uciec do miasta

Najwięcej respondentów uważa, że „w rolnictwie pracuje się więcej/ciężej niż w innych zawodach” (62,2% ogółu respondentów). 

Jednak - co warte podkreślenia - prawie połowa badanych zgadzała się ze stwierdzeniem, że „działalność rolnicza jest opłacalna” (47,7%), a tylko co piąty respondent był zdania, że „działalność rolnicza jest nieopłacalna” (21,3%).

W 2022 roku mieszkańcy obszarów wiejskich (ogółem) znacznie częściej niż w 2021 roku zgadzali się ze stwierdzeniami, że „polska wieś na całe szczęście to nadal głównie rolnictwo” oraz, że „polskie rolnictwo jest nowoczesne”, a „rolnicy chronią środowisko”.

Jak podkreślono w raporcie, od 2016 roku wśród mieszkańców obszarów wiejskich najczęściej panuje przekonanie, że „w polskim rolnictwie dokonują się zmiany zarówno na lepsze, jak i na gorsze”. W roku 2022 zmiany na lepsze dostrzegało 22,1% respondentów, przy czym takiej odpowiedzi najczęściej udzielali rolnicy (34,7%), a najrzadziej osoby niezwiązane z rolnictwem (17,9%).

W opinii 16,3% badanych w polskim rolnictwie nie zachodzą żadne zmiany, przy czym najczęściej takiego zdania były osoby niezwiązane z rolnictwem (21,6%).

Właścicielom bardziej opłaca się ziemię dzierżawić niż sprzedać

W opinii zarówno osób niezwiązanych z rolnictwem, jak i rolników głównym powodem trudności w zakupie ziemi przez rolników w obrocie na rynku prywatnym jest fakt, że „właścicielom bardziej opłaca się ziemię dzierżawić niż sprzedać” (odpowiednio 24,5% i 30,5%). Rolnicy jako drugi powód wskazywali, że „nikt nie chce sprzedawać ziemi rolnej, bo posiadacz gospodarstwa rolnego ma możliwość otrzymywania wsparcia inwestycyjnego” (28,4%) lub „uzyskiwania płatności bezpośrednich” (25,1%).

Rolnicy wyraźnie częściej niż osoby niezwiązane z rolnictwem twierdzili, że grunty, które można by sprzedać mają nieuregulowany tytuł prawny, np. brak przeprowadzonego postępowania spadkowego (odpowiednio 24,7% i 16,1%). Z kolei osoby niezwiązane z rolnictwem często wskazywały również, że trudności w zakupie ziemi wynikają z tego, że „rolników nie stać na zakup ziemi po cenach rynkowych” (19,6%) oraz, że „w Polsce panuje przeświadczenie, że ziemi się nie sprzedaje” (19,5%).

Zarówno osoby niezwiązane z rolnictwem, jak i rolnicy uważają, że najczęstszym powodem nabywania gruntów rolnych w Polsce jest chęć powiększenia gospodarstwa rolnego (odpowiednio 47,4% i 58,2% respondentów). Drugim wskazywanym przez obie grupy powodem jest kupno ziemi pod zabudowę (38,6% osób nie związanych z rolnictwem i 38,5% rolników), a trzecim – traktowanie ziemi jako dobrej lokaty kapitału (odpowiednio 32,2% i 34,7%).

Czytaj więcej

Jak KOWR gospodaruje ziemią?

Ponad połowa (53,3%) badanych rolników dodatkowo użytkuje grunty rolne na podstawie dzierżawy (31,7%), użyczenia (14,1%) bądź innego tytułu (7,5%). Trzech na czterech rolników (77,0%) deklarowało, że nie użycza ani nie oddaje w dzierżawę swoich gruntów, a odsetek takich wskazań zarówno wśród kobiet, jak i mężczyzn był podobny i wynosił około 77%.

Można się utrzymać wyłącznie z działalności rolniczej

Większość rolników uważa, że jest w stanie wraz z rodziną utrzymać się wyłącznie z prowadzenia działalności rolniczej (70,5% – suma odpowiedzi „raczej tak” i „zdecydowanie tak”).

Co drugi badany rolnik przyznał, że największą barierę w rozwoju jego gospodarstwa stanowi niedostateczne wyposażenie techniczne (53,0%), przy czym taką odpowiedź w 2022 roku wskazywano częściej niż w 2021 roku. Dla rozwoju gospodarstw rolników jedną z istotniejszych barier stanowi także niska opłacalność produkcji (45,8%) i niedostatecznie rozwinięta infrastruktura gospodarstwa rolnego w zakresie budynków/budowli rolniczych (44,6% ogółu badanych).

Jak maszyny - to tylko polskiej produkcji

Zdaniem 43,4% rolników w ich gospodarstwie rolnym w najbliższych 5 latach konieczne byłyby inwestycje w nowe maszyny rolnicze, 39,4% rolników dostrzega potrzebę remontu posiadanych maszyn rolniczych, a 36,9% uważa, że należałoby wybudować budynki gospodarcze (w 2021 roku była to najczęściej wskazywana potrzeba). Inwestycje w nowe maszyny rolnicze wskazywane były najczęściej bez względu na wiek rolników. Rolnicy w wieku od 35 do 54 lat częściej od pozostałych wskazywali na wybudowanie budynków gospodarczych (42,0%) i zatrudnienie osób do pracy w gospodarstwie (30,7%). Z kolei wśród respondentów w wieku co najmniej 55 lat wyraźnie wyższy odsetek wskazań dotyczył remontu posiadanych maszyn rolniczych (40,3%) i remontu budynków gospodarczych (34,7%), zaś niższy zakupu ziemi rolniczej – 24,3%.

Czytaj więcej

Przegląd używanych maszyn z Giełdy Rolnej

Mając potrzebę zakupu nowej maszyny bądź nowego urządzenia rolniczego, ponad połowa badanych rolników (50,8%) zwróciłaby uwagę na to, czy maszyna/urządzenie jest polskiej produkcji (odnotowano znaczny wzrost znaczenia tego czynnika względem 2021 roku). Rolnicy w wieku 18-34 lat braliby ten aspekt pod uwagę znacznie częściej (62,5%) niż starsi respondenci. Dla ankietowanych rolników ważne byłoby również, aby części zamienne były produkowane w Polsce (48,6%), na co wskazywały przede wszystkim osoby w wieku co najmniej 55 lat oraz od 35 do 54 lat (odpowiednio 50,0% i 49,5%).

Rolnicy są zainteresowani inwestycjami w nawadnianie

W sytuacji, gdyby ze środków UE było przydzielane wsparcie na zakupy rozwiązań cyfrowych do rolnictwa, 37,7% rolników chciałoby uzyskać wsparcie na zakup usług i polegającej na precyzyjnym nawadnianiu upraw. Co trzeci ankietowany (32,0%) byłby zainteresowany zakupem komputera, tabletu lub smartfona z oprogramowaniem do zarządzania gospodarstwem rolnym, a 28,3% -zakupem, montażem lub wynajmem urządzeń i oprogramowania do oceny stanu zdrowia zwierząt hodowlanych.

Większość badanych rolników nie podejmuje się pracy pozarolniczej (72,3%), gdyż praca w gospodarstwie rolnym nie pozostawia im czasu na jakiekolwiek dodatkowe zajęcia zarobkowe. Pracy pozarolniczej wyraźnie częściej podejmują się rolnicy w wieku od 18 do 34 lat (42,9%), zaś najrzadziej – osoby w wieku 55 lat i więcej (21,5%). Na podjęcie pracy pozarolniczej częściej decydują się kobiety (32,8%), z kolei mężczyźni, którzy nie podejmują się takiej pracy (74,3%), najczęściej deklarowali, że praca w gospodarstwie nie pozostawia im czasu na dodatkowe zajęcia (41,2%).

Pracownicy do pracy w gospodarstwie poszukiwani

Aby zachęcić młode osoby do zajęcia się profesjonalnie produkcją rolną – zdaniem rolników - należy przede wszystkim ułatwić im kontakt z osobami, które chciałyby przekazać gospodarstwo (57,3%). Taką opinię podzielają przede wszystkim rolnicy w wieku od 35 do 54 lat (58,5%) oraz w wieku co najmniej 55 lat (61,1%).

Blisko 13,6% rolników spodziewa się kłopotów z zapewnieniem sobie pracowników do pracy w gospodarstwie rolnym w związku z wojną w Ukrainie. Czterech na dziesięciu respondentów (41,3%) nie poszukuje pracowników, a trzech na dziesięciu (29,1%) nie przewiduje takich trudności, mimo iż potrzebuje pracowników do pracy w gospodarstwie rolnym.