Mimo, że od 2002 r. normy szacunkowe są corocznie waloryzowane, to w dalszym ciągu nie odzwierciedlają faktycznych dochodów uzyskiwanych z tych rodzajów produkcji. Nie uwzględniają wprowadzanych systematycznie nowych technologii upraw, chowu i hodowli, i w konsekwencji nie odzwierciedlają rzeczywistych przychodów  ani kosztów produkcji – taka jest konkluzja raportu „Preferencje podatkowe w Polsce 2011”, przygotowanego przez Ministerstwo Finansów.

W latach 1992-2010 normy szacunkowe dochodu wzrosły średnio o 38 proc., co jest wynikiem waloryzacji dokonywanej od 2002 r. Natomiast wskaźnik cen towarowej produkcji rolniczej w okresie od 1991 r. do 2009 r., stanowiący iloczyn wskaźników, które nie były wykorzystane do zmiany norm szacunkowych dochodu na lata 1993-2001 oraz mających zastosowanie do określenia norm na lata 2002-2010 wyniósł 762,23 proc., co oznacza wzrost cen w tym okresie o 662,23 proc.

Według danych z lat 2000-2010 liczba podatników prowadzących działy specjalne produkcji rolnej wahała się między 39 tys. a 31 tys. Najwięcej podatników korzystało z tej formy opodatkowania w 2004 r. tj. ok. 40 tys. Od tego roku zaobserwowano stopniowy spadek liczby podatników prowadzących działy specjalne produkcji rolnej. Z kolei dochód podatników prowadzących działy specjalne produkcji rolnej w latach 2000- 2010, określony wg norm szacunkowych i na podstawie ksiąg podatkowych (ksiąg rachunkowych i podatkowej księgi przychodów i rozchodów), wzrastał z ok. 160 mln zł w 2000 r. do ok. 330 mln. zł. W 2010 r. Natomiast szacowana kwota podatku (dochód, w przypadku opodatkowania według skali jest łączony z dochodami uzyskanymi z innych źródeł) od dochodu, przed odliczeniem składki na ubezpieczenie zdrowotne, z działów specjalnych produkcji rolnej wzrastała od ok. 30 mln zł w 2000 r. do ok. 60 mln zł w 2010 r. Analiza danych za 2010 r. wskazuje, że z ogólnej liczby 31 205 podatników, dochód do opodatkowania w 99,13 proc., tj. u 30 934 osób ustalany był na podstawie norm szacunkowych dochodu, natomiast 0,87  proc. ogólnej liczby podatników, tj. 271 osób ustalało dochód do opodatkowania na podstawie prowadzonych ksiąg podatkowych.

Liczba podatników ustalających dochód z działów specjalnych produkcji rolnej na podstawie norm szacunkowych, wskazuje na atrakcyjność tego sposobu ustalania dochodu do opodatkowania. Istotnym czynnikiem, stanowiącym o atrakcyjności tego rozwiązania, jest brak obowiązku prowadzenia ewidencji dla celów podatkowych. Dodatkowo uproszczony sposób obliczenia dochodu z zastosowaniem norm szacunkowych dochodu (przemnożenie powierzchni upraw lub wielkości produkcji przez właściwą dla danego rodzaju produkcji bądź uprawy normę szacunkową) potwierdza niewątpliwie korzystny dla podatnika charakter ustalania dochodu z działów specjalnych produkcji rolnej. Ponadto, nie bez znaczenia jest możliwość korzystania przez podatników ustalających dochód na podstawie norm szacunkowych z przysługujących innym podatnikom, opodatkowującym swoje dochody według progresywnej skali podatkowej, odliczeń od dochodu np. na Internet, darowizn, ulg rehabilitacyjnych, czy też odliczeń od podatku np. ulga na dzieci.

Należy również zwrócić uwagę, że atrakcyjności ustalania dochodu przy zastosowaniu norm szacunkowych, nie zmieniło także wprowadzenie przepisów pozwalających, poczynając od roku podatkowego 2002, na coroczną waloryzację norm szacunkowych w stopniu odpowiadającym wskaźnikowi wzrostu cen towarowej produkcji rolniczej w kontekście zmieniających się w tym czasie warunków społeczno-gospodarczych.

Sposób ustalenia dochodów z działów specjalnych produkcji rolnej to rozwiązanie, które nie jest klasyczną preferencją podatkową. Niemniej jednak rozwiązanie to tworzy dla podatników wymierne korzyści – piszą autorzy raportu.