Ustawa o Funduszu Ochrony Rolnictwa budzi emocje

Głównym założeniem tworzonego funduszu ma być ochrona interesów producentów rolnych i zagwarantowanie im rekompensat w przypadku upadłości firmy, która skupuje ich produkty.

Jak wyjaśniono, Fundusz Ochrony Rolnictwa "w skrócie to ubezpieczenie rolników w sytuacji, gdy nie otrzymają zapłaty za dostarczone produkty z powodu bankructwa podmiotu skupującego. Przy czym ma być finansowany przez samych rolników, poprzez potrącanie 0,125 procent netto z faktur za dostawy towarów i przekazanie tych środków na rachunek bankowy zarządzany przez Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa".

Czytaj więcej

W sejmie pierwsze czytanie ustawy o Funduszu ochrony Rolnictwa. Na sali pustka

Wniosek spotkał się z oporem Konfederacji, która postulowała o odrzucenie ustawy w pierwszym czytaniu. Ponieważ wniosek partii nie uzyskał sejmowej większości ustawa została skierowana do prac w komisji.

Fundusz Ochrony Rolnictwa – rachunek w rękach KOWR

Projektowana ustawa zakłada, że ze środków funduszu będą wypłacane rekompensaty producentom rolnym w przypadku braku zapłaty za produkty rolne zbyte podmiotowi prowadzącemu działalność w zakresie skupu, przechowywania, obróbki lub przetwórstwa produktów rolnych, który stał się niewypłacalny - poinformował  wiceminister rolnictwa Ryszard Bartosik.

Proponowana formuła zakłada, że Fundusz będzie osobnym rachunkiem bankowym administrowanym przez Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa (KOWR).  Jednostka ta ma być upoważniona do zarządzania zgromadzonymi środkami, a także zapewniać będzie obsługę prawną oraz techniczno-biurową Funduszu Ochrony Rolnictwa, ustalać plan finansowy oraz opracowywać sprawozdanie z jego realizacji. Dodatkowo KOWR ma prowadzić postępowania w sprawie dochodzenia wierzytelności i postępowania w sprawie dochodzenia kar pieniężnych.

Jaka będzie zasada działania?

Wpłat na rzecz Funduszu Ochrony Rolnictwa dokonywać będą podmioty skupujące produkty rolne w celu ich przechowywania, obróbki lub przetworzenia. Wysokość tej wpłaty ma wynosić 0,125 proc. wartości nabywanych produktów rolnych bez podatku VAT. Pierwsze wpłaty będą dokonywane przez podmioty skupujące produkty rolne w celu ich przechowywania, obróbki lub przetworzenia począwszy od drugiego kwartału 2024 r. za okres od dnia 1 stycznia do dnia 31 marca 2024 r.

Projekt ustawy zakłada dofinansowanie Funduszu ze środków budżetu państwa w pierwszych dwóch latach jego funkcjonowania, tj. w 2023 r. w kwocie nie wyższej niż 50 mln zł i w 2024 r. w kwocie nie wyższej niż 100 mln zł. Z tego powodu zostanie przedstawiony do notyfikacji Komisji Europejskiej jako program pomocy państwa - mówił Bartosik.

Ministerstwo rolnictwa podkreśla, że Fundusz Ochrony Rolnictwa ma charakter solidarnościowy i nie jest odrębną instytucją, ale jednym z funduszy zarządzanych przez KOWR. 

Dochodami Funduszu określone zostały:

• wpłaty na Fundusz dokonywane przez podmioty
• odsetki od środków lokowanych
• środki finansowe odzyskane przez Krajowy Ośrodek w wyniku prowadzonego postępowania upadłościowego od podmiotu, który stał się niewypłacalny, na rzecz Funduszu z tytułu roszczeń po wypłacie producentom rolnym rekompensat.

W 2023 r. można złożyć wniosek o przyznanie rekompensaty, o której mowa w w odniesieniu do podmiotu, który stał się niewypłacalny w okresie od dnia 1 stycznia 2022 r. do dnia 31 grudnia 2022 r. Wniosek ten składa się w terminie od dnia 1 sierpnia 2023 r. do dnia 31 sierpnia 2023 r. W tym roku minister właściwy do spraw rozwoju wsi może przekazać dotację celową dla Krajowego Ośrodka, jeżeli środki zgromadzone na rachunku Funduszu na dzień 31 marca 2024 r. okażą się niewystarczające na wypłatę rekompensat. Wplata ta nie może przekroczyć 50 000 000 zł.

W 2024 r. można złożyć wniosek o przyznanie rekompensaty, o której mowa w art. 10 ust. 1, w odniesieniu do podmiotu, o którym mowa, który stał się niewypłacalny w okresie od dnia 1 stycznia 2023 r. do dnia 31 grudnia 2023 r.  Wniosek, o którym mowa, składa się w terminie od dnia 1 lutego 2024 r. do dnia 31 marca 2024 r. tutaj będą tez inne zasady dopłat ministerstwa. Jeżeli środki zgromadzone na rachunku Funduszu na dzień 31 marca 2024 r. okażą się niewystarczające na wypłatę rekompensat ministerstwo dołoży kwotę w pełnej wysokości wynikającej z wniosków o przyznanie rekompensat. 

Czytaj więcej

KZSM apeluje do ministra rolnictwa. Sześć postulatów branży mleczarskiej

Kiedy można liczyć na rekompensatę?

W projekcie ustawy przewidziano wypłatę rekompensat z tytułu braku zapłaty za sprzedane produkty rolne przez podmioty, które stały się niewypłacalne w 2022 r.  Rekompensata ma być przyznawana w drodze decyzji administracyjnej dyrektora oddziału terenowego KOWR, która będzie wydawana do 30 czerwca. Wypłata ma następować w terminie 30 dni od dnia, w którym ww. decyzja stała się ostateczna, jako iloczyn określonej przez ministra rolnictwa w drodze rozporządzenia procentowej stawki rekompensaty i kwoty wierzytelności netto za zbyte produkty rolne. Takie rozporządzenie zawierające stawkę rekompensaty obowiązującą w danym roku będzie wydawane corocznie do dnia 31 maja.

Z dniem wypłaty rekompensaty następuje z mocy prawa przejście na Krajowy Ośrodek wierzytelności producenta rolnego do wysokości wypłaconych rekompensat.

Czytaj więcej

Komisarz UE: Jeśli import drobiu z Ukrainy do UE się utrzyma, to wrócimy do kwot taryfowych

Kiedy podmiot skupowy można uznać za niewypłacalny?

Aby pojawiła się możliwość ubiegania się o wypłatę ze środków Funduszu podmiot, któremu sprzedaliśmy nasz towar musi być niewypłacalny, co w rozumieniu ustawy oznacza, że sąd upadłościowy lub restrukturyzacyjny, na podstawie przepisów ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe (Dz. U. z 2022 r. poz. 1520), zwanej dalej „Prawem upadłościowym”, lub ustawy z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne (Dz. U. z 2022 r. poz. 2309), zwanej dalej „Prawem restrukturyzacyjnym”, wyda postanowienie o:

• ogłoszeniu upadłości tego podmiotu lub wszczęciu wobec niego wtórnego postępowania upadłościowego,
• otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego, o którym mowa w art. 2 pkt 2–4 Prawa restrukturyzacyjnego,
• oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości podmiotu, jeżeli jego majątek nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania lub wystarcza jedynie na zaspokojenie tych kosztów,
• oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości w razie stwierdzenia, że majątek dłużnika jest obciążony hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską w takim stopniu, że pozostały jego majątek nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania,
• umorzeniu postępowania upadłościowego, jeżeli: –     majątek pozostały po wyłączeniu z niego przedmiotów majątkowych dłużnika obciążonych hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania; wierzyciele nie złożyli w wyznaczonym terminie zaliczki na koszty postępowania;

Kolejne przypadki, w których podmiot skupowy zostaje uznany za niewypłacalny to sytuacje, w których

• organ sądowy lub każdy inny właściwy organ państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, wyda orzeczenie, zgodnie z którym nie zostaje wszczęte postępowanie upadłościowe z uwagi na niewystarczalność aktywów na zaspokojenie kosztów tego postępowania albo z powodu stwierdzenia definitywnego zamknięcia podmiotu z państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, który utworzył na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oddział lub przedstawicielstwo;
• sąd upadłościowy, zgodnie z przepisami Prawa upadłościowego dotyczącymi międzynarodowego postępowania upadłościowego, wyda postanowienie o uznaniu orzeczenia o wszczęciu głównego zagranicznego postępowania upadłościowego, wszczętego wobec podmiotu zagranicznego z Danii lub państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, który jest niewypłacalny;
• organ sądowy lub każdy inny właściwy organ państwa członkowskiego Unii Europejskiej, z wyłączeniem Danii, uprawniony do wszczęcia postępowania upadłościowego, wyda, zgodnie z art. 3 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/848 z dnia 20 maja 2015 r. w sprawie postępowania upadłościowego (Dz. Urz. UE L 141 z 05.06.2015, str. 19, z późn. zm.[1])), zwanego dalej „rozporządzeniem 2015/848”, orzeczenie o wszczęciu wobec podmiotu lub podmiotu zagranicznego postępowania upadłościowego, o którym mowa w art. 2 pkt 4 rozporządzenia 2015/848, oraz powoła zarządcę;
• sąd upadłościowy wyda, zgodnie z art. 3 ust. 2 i 4 rozporządzenia 2015/848, orzeczenie o ogłoszeniu upadłości podmiotu zagranicznego mające skutki ograniczone do majątku dłużnika znajdującego się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
•  minister właściwy do spraw gospodarki wyda, na podstawie ustawy z dnia 6 marca 2018 r. o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2022 r. poz. 470), decyzję o zakazie wykonywania działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę zagranicznego w ramach oddziału – w przypadku gdy nastąpiło otwarcie likwidacji przedsiębiorcy zagranicznego, który otworzył oddział, lub przedsiębiorca ten utracił prawo wykonywania działalności gospodarczej,
• organ ewidencyjny, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 6 marca 2018 r. o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej i Punkcie Informacji dla Przedsiębiorcy (Dz. U. z 2022 r. poz. 541), wykreśli podmiot będący osobą fizyczną z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej w wyniku zgłoszenia o zaprzestaniu wykonywania działalności gospodarczej lub stwierdzenia trwałego zaprzestania wykonywania przez
• organ prowadzący rejestr działalności regulowanej wyda decyzję o zakazie wykonywania przez podmiot działalności objętej wpisem do rejestru.

Datą niewypłacalności podmiotu jest data:

• wydania postanowienia sądu upadłościowego o ogłoszeniu upadłości lub wszczęciu wtórnego postępowania upadłościowego,
• wydania postanowienia sądu restrukturyzacyjnego o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego,
• wydania postanowienia sądu upadłościowego o oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości,
• uprawomocnienia się postanowienia sądu upadłościowego o umorzeniu postępowania upadłościowego,
• wydania orzeczenia przez organ sądowy lub każdy inny właściwy organ państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, 
• wydania przez sąd upadłościowy postanowienia o uznaniu zagranicznego postępowania upadłościowego, 
• wydania orzeczenia,
• wydania przez sąd upadłościowy postanowienia o ogłoszeniu upadłości podmiotu zagranicznego albo wydania przez sąd upadłościowy orzeczenia o ogłoszeniu upadłości wtórnej,
• wydania decyzji albo dokonania wykreślenia.

Czytaj więcej

Analitycy o rynku drobiu: Widzimy duże ryzyko obniżek cen w dalszej części roku

Wątpliwości nie brakuje

Jednym z przeciwników powstania Funduszu w omówionej formie jest klub Konfederacji, który argumentuje, że utworzenie Funduszu Ochrony Rolnictwa wiąże się z nałożeniem kolejnego podatku, co - ich zdaniem - prowadzi do ubożenia Polaków. 

Zwolennikami ustawy w tej formie nie są także przedstawiciele Związku Polskich Przetwórców Mleka, według których przepisy wprowadzą "nowy podatek", który stanowi zagrożenie dla rolnictwa. W ich ocenie uchwalenie ustawy będzie też oznaczało "kolejny impuls inflacyjny dla gospodarki".

Wszystkie branże spożywcze dokonywałyby wpłat na rzecz jednego funduszu. Oznacza to, że np. producenci mleka finansowaliby ewentualne straty poniesione przez dostawców innych surowców rolno-spożywczych. Innymi słowy branża mleczarska ponosiłaby koszty niewspółmierne do korzyści płynących z istnienia takiego funduszu - co w naszej opinii nie jest sprawiedliwym rozwiązaniem - napisali w przekazanym posłom liście. - Zamiast dalszego procedowania projektu ustawy o Funduszu Ochrony Rolnictwa, proponujemy podjęcie prac na ustawą wprowadzającą dobrowolne ubezpieczenie dla producentów rolnych od skutków niewypłacalności podmiotów skupujących płody rolne.

Wątpliwości wyrażała także opozycja.

Powstanie Funduszu Ochrony Rolnictwa wiąże się z ustanowieniem nowego podatku, który zostanie nałożony na firmy skupowe i podniesie koszty ich działalności - mówił Kazimierza Plocke z Koalicji Obywatelskiej. - Niektóre firmy pracują na granicy opłacalności - dodał.

Również przedstawiciele Lewicy mają wiele wątpliwości dotyczących zapisów ustawy.

Kluczową sprawa jest to, by rolnik otrzymywał zapłatę natychmiast po sprzedaniu produktów. Projekt ustawy zaś tego nie przewiduje, co może spowodować, że pieniądze rolnikowi zostaną wypłacone po kilku miesiącach - mówił Arkadiusz Iwaniak. -  Należy też zwrócić uwagę na fakt, iż przepisy mówią nie o całej kwocie należności, ale o rekompensacie za sprzedane produkty - punktował. 

Posłowie Polski 2050 podkreślali, że założenia Funduszu są w rzeczywistości kolejnym podatkiem, a wsparcie rolników zostanie sfinansowane przez konsumentów. 

Dla odmiany posłowie partii rządzącej wypowiadali się o projekcie w samych superlatywach. 

Projekt jest realizacją zapowiedzi i jest oczekiwany przez rolników, gdyż najważniejsza dla nich jest pewność zapłaty za sprzedane produkty. Dla firm skupujących jest to kwota "akceptowalna" - mówił Maciej Górski z Prawa i Sprawiedliwości. - Istotne jest to, że w razie upadłości KOWR wypłaci rolnikom pieniądze i weźmie ma siebie dochodzenie roszczeń, co zwolni rolnika z długotrwałych postepowań sądowych.

Wiceminister Bartosik, odnosząc się do wątpliwości posłów, zaznaczył, że jest to ustawa dla rolników, którzy zostali skrzywdzeni, nie otrzymali środków za swoją ciężka pracę.

Dobro rolnika powinniśmy stawiać na pierwszym miejscu, a nie troskę o firmy - które też szanujemy i o które też się martwimy, by one działały na polskim rynku - stwierdził Bartosik. Wpłata na fundusz w wysokości 0,125 proc. od wartości nabywanych produktów jest niewielkim obciążeniem - dodał.

Ustawa ma wejść w życie z dniem 1 lipca 2023 r.