Laguny są rodzajem naziemnych zbiorników, wykonywanych na powierzchni terenu, w postaci niecki przypominającej otwarte baseny przeciwpożarowe. Stosuje się je w USA, krajach Unii Europejskiej, a ostatnio również w Polsce, zwłaszcza przy dużych fermach hodowlanych, gdzie powstaje znaczna ilość odchodów.

Laguny zalecane są tylko i wyłącznie przy niskim poziomie wód gruntowych. Odległość między dnem zbiornika a lustrem wody gruntowej musi być na tyle duża, aby ewentualne wycieki nie przedostawały się bezpośrednio do wód podziemnych. Jest to przedmiotem oceny Inspektoratów Ochrony Środowiska, wydających opinię o inwestycji. Planując takie rozwiązanie, należy wcześniej wykonać pomiary wahania poziomu wody gruntowej w różnych porach roku, przede wszystkim wiosną, kiedy jest on zwykle najwyższy.

Lagunę tworzy wykop o głębokości około 1,5 m, otoczony wałem ziemnym w postaci skarpy o wysokości również 1,5 m. Kąt pochylenia skarpy powinien wynikać z naturalnych właściwości gruntu. Przeważnie nie przekracza 33 stopni, co oznacza, że na każdym metrze w poziomie jest około 70 cm spadku.

Najważniejszym i niezbędnym elementem laguny jest szczelna izolacja, całkowicie odcinająca zbiornik od gruntu, chroniąca glebę przed skażeniem. Droższym rozwiązaniem jest wykonanie dna i łagodnie opadających ścianek z betonu. Znacznie tańsze będzie jednak położenie izolacji z grubej wytrzymałej membrany, odpornej na agresywne związki chemiczne, bezpośrednio na grunt. Istnieją różne technologie uszczelniania laguny. Jest to głównie zestaw folii ochronnych polietylenowych (PE) lub polipropylenowych (PP), o grubości minimum 1 mm. Folią wykłada się także boki skarpy, a krawędzie stabilizuje się, przysypując ją ziemią.

Modna membrana
Wśród różnego typu izolacji chroniących grunt szczególne miejsce zajmują coraz popularniejsze ostatnio membrany EPDM, oferowane między innymi przez firmę Trelleborg, bardziej znaną z profesjonalnego ogumienia. Ich trwałość jest oceniana na minimum 50 lat. Membrana taka jest bardzo odporna na skrajne temperatury, od –40 st.C do +120 st.C, dzięki czemu zachowuje elastyczność i szczelność w każdych warunkach.

Po uformowaniu skarpy i dna wykopu bezpośrednio na grunt rozkłada się geowłókninę jako dodatkową warstwę ochronną. Geowłóknina to gruba tkanina o dużej wytrzymałości i odporności na związki chemiczne, powszechnie występujące w glebie. Chroni ona membranę przed ewentualnymi uszkodzeniami przez kamienie, nierówności terenu czy pozostałości korzeni. Dopiero na takie podłoże rozkłada się elastyczną membranę EPDM, o grubości od 0,75 do 1,2 mm. Dostarczana jest ona w prefabrykowanych elementach o maksymalnej powierzchni do 2000 mkw. Fragmenty membrany mogą być zwinięte kilkakrotnie i zapakowane na palety. Rozłożone na dnie zbiornika łączone są między sobą na zakład, poprzez wulkanizację na gorąco, co gwarantuje pełną szczelność. Sposób wulkanizacji dostosowany jest do warunków klimatu skandynawskiego, dlatego może być ona prowadzona również w niskiej temperaturze. Do łączenia stosuje się także taśmy, kleje i uszczelniacze, co umożliwia wykonanie szczelnych przejść rur i innych elementów instalacji. Na obrzeżach zbiornika – skarpach – membrana zakotwiona jest przez przysypanie gruntem.

Taka technologia wykonania umożliwia pominięcie w konstrukcji podłoża betonowego i znacznie obniża koszty. Ma duże znaczenie na gruntach niepewnych, podatnych na osiadanie, gdzie sztywna betonowa konstrukcja może ulegać rozszczelnieniu.

Pod wymiar
Membrana EPDM może być również użyta jako izolacja już istniejących bądź projektowanych zbiorników betonowych. Wówczas szczelność podłoża betonowego nie jest ważna. Przy większych zbiornikach membranę układa się bezpośrednio na wylewce z betonu zatartej na gładko. Przy ścianach pionowych membranę przykleja się bezpośrednio do betonu lub montuje mechanicznie łącznikami bez potrzeby dziurawienia powłoki. Taki sposób pozwala na zdemontowanie i powtórne zawieszenie membrany.

Jeśli łączna powierzchnia dna i ścian zbiornika nie przekracza 400 mkw, istnieje możliwość wykonania i dostarczenia gotowej izolacji w formie jednego elementu, na przykład worka w kształcie prostopadłościanu lub walca, z możliwością samodzielnego montażu przez odbiorcę. Dzięki swej podatności membrana w pewnym zakresie dopasuje się do kształtu zbiornika. Pozwala to zamówić zbiornik pod tzw. wymiar, co ogranicza straty materiału. W wielu wypadkach można samodzielnie ułożyć membranę w zbiorniku pod nadzorem dostawcy.

Płaskie worki
Innym systemem nowej generacji, umożliwiającym przechowywanie gnojowicy, jest jej gromadzenie w szczelnych workach z PVC, oferowanych np. przez przedsiębiorstwo BIS z Poznania (firmy Albers Alligator). Płaskie naziemne worki w kształcie foremnych prostopadłościanów mają pojemność od 200 do 5000 mszesc i wymiary do 30 x 61 m. Wykonane są z dwustronnie wzmacnianego plastycznego poliestru, o dużej wytrzymałości i trwałości. O odporności tego materiału na starzenie się świadczą najstarsze funkcjonujące zbiorniki, które mają już 20 lat.

Zbiorniki z PVC są całkowicie szczelne, do atmosfery nie przedostają się żadne gazy. System wyposażony jest w mieszadło lub specjalną dyszę, co pozwala utrzymać jednorodną konsystencję cieczy wewnątrz zbiornika, umożliwiającą jej łatwe wypompowanie. Zbiornik standardowo wyposażony jest w komplet rur doprowadzających i odprowadzających, kominy wentylacyjne i system kontrolny. Montaż odbywa się przy udziale przedstawicieli firmy i trwa jeden dzień. Zbiorniki tego typu instaluje się w dowolnym miejscu i na dowolnym podłożu, ale powyżej poziomu wód gruntowych.Pokrywa pływa
Ze zbiorników otwartych wydziela się duża ilość szkodliwych gazów, głównie amoniaku. Nowoczesnym rozwiązaniem znacznie zmniejszającym fetor jest tzw. pływająca pokrywa z keramzytu. Keramzyt to lekkie, sztuczne kruszywo budowlane w postaci bryłek, wypalanych z gliny ilastej. Pokrywę otrzymuje się w bardzo prosty sposób – wysypując granulki keramzytowe na powierzchnię gnojowicy. Keramzyt jest materiałem lżejszym od wody, więc nie tonie.

Średnica ziaren powinna wynosić 10–20 mm, a wymagana grubość pływającej warstwy – 15–20 cm. Keramzyt o takiej granulacji kosztuje około 160 zł brutto za mszesc luzem (zakład Maxit Gniew), a z metra sześciennego starcza go na pokrycie około 5-6 mkw.

Przykrycie z keramzytu można zastosować na każdym rodzaju zbiornika otwartego. Oprócz zmniejszenia odoru płaszcz z keramzytu podnosi temperaturę gnojowicy, co sprzyja rozwojowi ciepłolubnych bakterii odpowiedzialnych za niszczenie bakterii chorobotwórczych, obficie rozwijających się w gnojowicy. Podczas opróżniania zbiornika pewna ilość ziaren może zostać wywieziona na pole wraz z gnojowicą. Jest to zupełnie nieszkodliwe dla środowiska.

Do przykrycia gnojowicy w zbiornikach otwartych stosowane są również nowoczesne powłoki np. z membrany EPDM. Wbudowane elementy ze styropianu umożliwiają jej unoszenie się na powierzchni. W membranę wmontowane są odpowietrzniki, którymi w sposób kontrolowany odprowadzane są gazy wydzielające się z gnojowicy.

Źródło "Farmer" 07/2006