Polska jest jednym z sześciu państw członkowskich Unii Europejskiej o największych powierzchniach obszarów leśnych. W strukturze własnościowej lasów w Polsce dominują lasy publiczne. Niemniej jednak, w latach 1990-2017, udział lasów prywatnych wzrósł o 2,3 punkty procentowe i wynosi ok. 19,3 proc.

Lasy prywatne dominują w lasach niestanowiących własności Skarbu Państwa – w 2018 r. było to 94,4% ogółu lasów niepaństwowych. Pozostałe 5,6% lasów niepaństwowych to lasy będące własnością gmin oraz „pozostałe lasy publiczne, które nie stanową własności Skarbu Państwa”.

Ustawa o lasach nakłada na właścicieli lasów, w tym lasów niestanowiących własności Skarbu Państwa, szereg obowiązków, podejmowanych w celu prowadzenia właściwej gospodarki leśnej. Elementem kluczowym rzetelnej realizacji podejmowanych przez właścicieli lasów działań tego dotyczących jest właściwie sprawowany nadzór.

Tymczasem NIK oceniła - po kontroli w 24 starostwach i 12 nadleśnictwach na terenie sześciu województw - że jest on niewłaściwy: „Nadzór nad gospodarką leśną w lasach niestanowiących własności Skarbu Państwa – obejmującą w szczególności prowadzenie działań związanych z kształtowaniem równowagi w ekosystemach leśnych, podnoszeniem naturalnej odporności drzewostanów oraz trwałym utrzymywaniem lasów i zapewnieniem ciągłości ich użytkowania – był sprawowany w sposób nieprawidłowy.  Starostowie nie wywiązali się z obowiązku sporządzenia kompletnej dokumentacji urządzeniowej. Nie prowadzili rzetelnych działań w celu weryfikacji i w konsekwencji nie egzekwowali od właścicieli lasów realizacji ciążących na nich obowiązków. Stwierdzono również przypadki niewydawania decyzji administracyjnych nawet wtedy, gdy dysponowano informacjami o zaniechaniach osób zobowiązanych. Nierzetelnie prowadzono postępowania administracyjne, błędnie lub niekompletnie wystawiano dokumenty stwierdzające legalność pozyskania drewna, jak również niepoprawnie agregowano i przekazywano dane w tym zakresie w ramach sprawozdawczości statystycznej. Najwyższa Izba Kontroli oszacowała, że wartość pozyskanego, bez legalizacji, drewna w Polsce wynosiła rocznie ok. 676 mln zł, a 3,5 mln m3 pozyskanego drewna nie zostało wykazane w sprawozdaniach starostw”.

Podano też, że niemal połowa zbadanych decyzji starostów dotyczących zgody na zmianę lasu na użytek rolny zawierała istotne błędy lub została podjęta po przeprowadzeniu nierzetelnego postępowania, a nawet dokonano zmian na tereny budowlane lub dokonano zmiany lasu położonego na obszarach specjalnej ochrony Natura 2000 bez obowiązkowego rozstrzygnięcia regionalnego dyrektora ochrony środowiska.

We wnioskach NIK podaje, że niezbędne jest wprowadzenie uregulowań, które pozwoliłyby starostom na sprawowanie nadzoru nad gospodarką leśną w lasach, przez które przebiega granica powiatów. Należy rozważyć wprowadzenie do przepisów m.in. wskazania trybu przekazywania danych, zasad finansowania zadań, informowania właścicieli lasów o właściwości miejscowej organu, a także uregulowań umożliwiających skuteczne egzekwowanie od właścicieli niebędących osobami fizycznymi lub wspólnotami gruntowymi wywiązywania się z obowiązków zlecania sporządzenia UPUL (uproszczonego planu urządzenia lasu).

Czytaj też:

Przebudowa drzewostanu dofinansowana z PROW