Zgodnie z wchodzącą w życie 1 stycznia 2012 nowelizacją ustawy o utrzymaniu porządku i czystości w gminach, przejmą one gospodarowanie śmieciami na ich terenie.

Do tej pory właściciele nieruchomości sami podpisywali umowę na odbieranie śmieci z posesji z firmą wywożącą odpady. Zgodnie ze znowelizowaną ustawą, to gminy w przetargu wybiorą firmy, które będą odbierać odpady, a właściciele nieruchomości uiszczą gminie opłatę za gospodarowanie odpadami. Uwzględni ona koszty odbioru, transportu, zbierania i recyklingu odpadów.

Obecnie większość śmieci zamiast do ponownego przetworzenia, trafia na wysypiska. W 2009 r. 78 proc. odpadów było składowanych na wysypiskach, tylko 14 proc. oddawanych do recyklingu, 7 proc. unieszkodliwianych biologicznie, a 1 proc. spalanych. Z szacunków resortu środowiska wynika, że wytwarzaliśmy w kraju ok. 316 kg odpadów na osobę, podczas gdy do zbiórki trafiało jedynie 264 kg. W kraju było ok. 4,3 tys. dzikich wysypisk.

Nowelizacja ma zmienić tę statystykę. Na wykonanie nowych przepisów ustawa daje gminom czas do połowy 2013 r. W tym czasie muszą opracować i wprowadzić nowy sposób zarządzania odpadami w gminie, wyłonić w przetargu firmy przewożące odpady i poinformować mieszkańców o nowym systemie gospodarki odpadami. Gminy, które będą gotowe do wcześniejszego wprowadzenia systemu, mogą wprowadzić go wcześniej.

Nowela daje gminom możliwość obliczania opłaty śmieciowej nie tylko w zależności od liczby osób zamieszkujących daną nieruchomość, ale też na podstawie zużycia wody czy powierzchni lokalu. O wysokości opłaty śmieciowej będzie decydowała rada gminy.

Zgodnie z terminami zawartymi w nowelizacji, do połowy 2012 r. samorządy województw mają czas na zaktualizowanie wojewódzkich planów gospodarki odpadami oraz wskazanie miejsc, gdzie odpady będą przetwarzane - oddawane do recyklingu, sortowane, kompostowane, spalane i składowane.

Do końca 2012 r. gminy muszą uchwalić lokalne regulaminy utrzymania czystości i porządku na terenie gminy. Do tego czasu gminy są zobowiązane również wyznaczyć stawki opłat za śmieci i szczegółowe zasady ich ponoszenia.

Po 1 stycznia 2013 gminy będą miały pół roku na kampanię edukacyjno-informacyjną dla mieszkańców poświęconą nowym zasadom odbioru odpadów. Zgodnie z nowelizacją najpóźniej 1 lipca 2013 r. gminy zaczną pobierać opłatę śmieciową, a wyłonione w przetargach firmy zaczną odbierać śmieci komunalne od wszystkich mieszkańców.

Nowe prawo przewiduje niższą opłatę dla segregujących śmieci. Ponieważ opłata śmieciowa będzie obowiązkowa, jednolita i nie będzie zależna od ilości śmieci, resort środowiska zakłada, że znikną nielegalne wysypiska. Nikomu nie będzie opłacało się np. wyrzucać śmieci do lasu, czy palić plastiku w piecu.

Oprócz zapewnienia wywozu śmieci, gminy będą nadzorowały dalszą ich drogę - recykling, odzysk tych, które mogą stać się surowcem produkcyjnym, kompostowanie, czy spalanie. Zasady gospodarki odpadami zawarte będą w umowach podpisywanych z firmami.

Przez uzyskanie opłat śmieciowych gminy będą miały środki na inwestycje w instalacje do sortowania, przetwarzania czy spalania odpadów. Własne środki pozwolą im na ubieganie się o unijne dofinansowanie takich inwestycji.

Nowelizacja określa obowiązkowe poziomy odzysku i recyklingu odpadów, które muszą osiągnąć gminy. Przepisy zakładają kary za nieprzestrzeganie nowych zasad.