Zasadnicza funkcja urządzeń melioracji wodnych sprowadza się do regulacji stosunków wodnych w celu polepszenia zdolności produkcyjnej gleby, ułatwiania jej uprawy, ochrony użytków rolnych przed degradacją.  Dlatego też właściciele gruntów powinni pamiętać, że aby urządzenia melioracji spełniały swoje zadania, nie wystarczy samo ich istnienie, ale muszą być utrzymywane w należytym stanie. Niewywiązywanie się z tego obowiązku powoduje wyłącznie negatywne skutki i może prowadzić m.in. do podtopień i zalewania sąsiednich działek.

Obowiązki właściciela a niszczenie urządzeń melioracyjnych

Wyjściowo należy wskazać, że obowiązkiem właściciela gruntu jest utrzymywanie dobrego stanu wód i regulowania go odpowiednio do możliwości wynikających ze znajdujących się na nich urządzeń wodnych oraz warunków hydrologicznych. Właściciel co do zasady nie może zmieniać stanu wody na gruncie, kierunku odpływu znajdującej się na działce wody opadowej czy też kierunku odpływu ze źródeł – ze szkodą dla gruntów sąsiednich. Ponadto ciąży na nim obowiązek usunięcia przeszkód oraz zmian w odpływie wody szkodliwych dla sąsiadów, nawet jeżeli powstały na jego gruncie wskutek przypadku lub działania osób trzecich. Natomiast w sytuacji, jeżeli spowodowane przez właściciela gruntu zmiany stanu wody na gruncie szkodliwie wpływają na grunty sąsiednie, wójt, burmistrz lub prezydent miasta z urzędu lub na wniosek, w drodze decyzji, nakazuje właścicielowi gruntu przywrócenie stanu poprzedniego lub wykonanie urządzeń zapobiegających szkodom, ustalając termin wykonania tych czynności. W celu nałożenia sankcji w postaci nakazu przywrócenia stanu poprzedniego lub wykonania urządzeń zapobiegających szkodom niezbędne jest łączne zaistnienie dwóch przesłanek:

  • zdarzeń wywołanych przez właściciela gruntu, powodujących zmianę naturalnych stosunków wodnych, np. stanu wody na gruncie, kierunku spływu wód;
  • skutków w postaci szkodliwego wpływu na grunty sąsiednie.

W orzecznictwie sądów administracyjnych przyjmuje się, że spowodowanie przez właściciela gruntu zmiany stanu wody na gruncie to takie działanie, które ingeruje w naturalny stan wody na danym terenie, związany z jego ukształtowaniem, warunkami przyrodniczymi i hydrologicznymi. Z kolei wydanie decyzji nakazującej właścicielowi gruntu podjęcie działań polegających na przywróceniu stanu poprzedniego w zakresie zmiany stosunków wodnych lub zrealizowaniu urządzeń uniemożliwiających powstanie szkód możliwe jest jedynie wówczas, gdy stwierdzone zostanie, że właściciel dokonał zmiany stanu wody na swojej nieruchomości, a spowodowane zmiany wywołały szkody na nieruchomościach sąsiednich. Niezbędne przy tym jest zatem jednoznaczne ustalenie istnienia bezpośredniego związku przyczynowego pomiędzy zdarzeniem wywołującym a szkodą.

Chcesz sfinansować nieruchomość rolną? Nie czekaj, sprawdź jak!

Kto wbrew przepisom ustawy zmienia kierunek i natężenie odpływu znajdujących się na jego gruncie wód opadowych lub roztopowych lub kierunek odpływu wód ze źródeł, lub odprowadza wody, lub wprowadza ścieki na grunty sąsiednie, podlega karze grzywny na zasadach i w trybie przepisów ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia.

Odpowiedzialność za utrzymanie urządzeń melioracyjnych

Warto w tym miejscu podkreślić, że zgodnie z art. 205 ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne utrzymywanie urządzeń melioracji wodnych należy do zainteresowanych właścicieli gruntów, a jeżeli urządzenia te są objęte działalnością spółki wodnej działającej na terenie gminy lub związku spółek wodnych, w którym jest zrzeszona spółka wodna działająca na terenie gminy – do tej spółki lub tego związku spółek wodnych. Jeżeli natomiast zgodnie z art. 206 cytowanej wyżej ustawy obowiązek, o którym mowa w art. 205, nie jest wykonywany, to właściwy w sprawie organ Wód Polskich ustala (wcześniej Starosta) w drodze decyzji, proporcjonalnie do odnoszonych korzyści przez właścicieli gruntów, szczegółowe zakresy i terminy jego wykonywania. Wykonanie tego rodzaju decyzji może się wiązać z wysokimi kosztami dla właściciela nieruchomości. Podobnie wysokie mogą być również koszty przywrócenia poprzedniego stanu wody na gruncie np. po samowolnej likwidacji rowu melioracyjnego. W tym kontekście należy również wspomnieć, że za szkody spowodowane zalaniem sąsiednich nieruchomości właściciel będzie ponosił odpowiedzialność odszkodowawczą na zasadach określonych w kodeksie cywilnym.

Jeżeli chodzi o rów melioracyjny, to zgodnie z ustawą Prawo wodne należy on do urządzeń wodnych, a ustawa jasno przewiduje, iż zakazuje się niszczenia urządzeń wodnych. Istotną kwestią jest, że zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 4 Prawa wodnego przepisy ustawy dotyczące wykonania urządzeń wodnych stosuje się odpowiednio do odbudowy, rozbudowy, nadbudowy, przebudowy, rozbiórki lub likwidacji tych urządzeń, z wyłączeniem robót związanych z utrzymywaniem urządzeń wodnych w celu zachowania ich funkcji. Z powyższego wynika zatem, że w przypadku zasypania rowu będącego w rzeczywistości jego likwidacją należy spełnić takie same wymagania, jak w sytuacji wykonania takiego rowu. A zatem, aby zlikwidować rów, konieczne jest pozwolenie wodnoprawne.

Odpowiedzialność za wykroczenie

Niezależnie od powyżej opisanych konsekwencji warto mieć świadomość, że w tego rodzaju sprawach możliwa jest również odpowiedzialność za wykroczenie z art. 155 Kodeksu wykroczeń: „§1. Kto na gruncie leśnym lub rolnym niszczy lub uszkadza urządzenia melioracyjne, podlega karze grzywny.”

Z uwagi na brzmienie ww. przepisu w kwestii przyjęcia odpowiedzialności sprawcy za to wykroczenie nie ma znaczenia, czy realizacja znamion strony przedmiotowej następuje na cudzym gruncie czy na gruncie należącym do sprawcy. Tym samym sprawcą wykroczenia z art. 155 k.w. może być także właściciel gruntu1. Wykroczenie z art. 155 k.w. zagrożone jest karą grzywny, w wymiarze od 20 do 5000 zł. Warunkiem realizacji znamion wykroczenia jest dokonywanie opisanych w nim czynności na gruncie rolnym lub leśnym, tym samym sprawca, który uszkodzi lub zniszczy urządzenia melioracyjne znajdujące się w innym miejscu niż grunt leśny czy rolny, nie wypełnia swoim zachowaniem znamion omawianego wykroczenia, w takim przypadku, w zależności od wysokości szkody, zastosowanie będą miały jedynie przepisy o zniszczeniu mienia.

Podsumowując należy wskazać, że utrzymywanie urządzeń melioracji wodnych zgodnie z Prawem wodnym należy do zainteresowanych właścicieli gruntów, przez których działkę rów ten przebiega, a jeżeli urządzenia te są objęte działalnością spółki wodnej działającej na terenie gminy do tej spółki. Niewykonywanie tych obowiązków może rodzić poważne konsekwencje dla rolnika, a nawet w pewnych sytuacjach możliwa jest również odpowiedzialność za wykroczenie.     

Przypisy
1 I. Kosierb [w:] Kodeks wykroczeń. Komentarz, red. J. Lachowski, Warszawa 2021, art. 155.