Czy rolnik jest uprawniony do świadczenia pielęgnacyjnego?

Zapowiadano jednoznaczne określenie w przepisach sytuacji rolników.

Zapytaliśmy w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej, jaki jest aktualny stan sprawy. Przepisy się nie zmieniły, ale świadczenie przysługuje – wynika z udzielonej odpowiedzi.

Oto udzielona odpowiedź:

Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 1456), świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje:

1) matce albo ojcu,

2) opiekunowi faktycznemu dziecka,

3) osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną w rozumieniu ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej,

4) innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności– jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełno­sprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

        Od 1 stycznia 2013 r., zgodnie z art. 17 ust. 1b ww. ustawy, świadczenie pielęgnacyjne przysługuje, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała:

1) nie później niż do ukończenia 18. roku życia lub

2) w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25. roku życia.

         Zgodnie z art. 3 pkt 22 ww. ustawy, zawierającym definicję zatrudnienia i innej pracy zarobkowej w rozumieniu tej ustawy, osoba będąca rolnikiem pracująca w gospodarstwie rolnym, nie jest osobą zatrudnioną lub wykonującą inną pracę zarobkową w rozumieniu ww. definicji.

        Oznacza to, że rolnik, który nie wykonuje zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej zdefiniowanej w ww. art. 3 pkt 22, niezależnie od wielkości gospodarstwa rolnego, może ubiegać się o świadczenie pielęgnacyjne, gdyż spełnia warunek zawarty w art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych, tj. warunek bycia osobą, która w związku z koniecznością sprawowania opieki nad niepełnosprawnym członkiem rodziny, nie podejmuje zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej jednoznacznie zdefiniowanego w ww. art. 3 pkt 22 ustawy o świadczeniach rodzinnych. Przepisy ustawy o świadczeniach rodzinnych są w tym zakresie niezmienne od  1 maja 2004 r. tj. od dnia wejścia w życie ww. ustawy.

        Należy podkreślić, że organy administracji publicznej realizujące świadczenia rodzinne, w tym świadczenie pielęgnacyjne, zgodnie z zasadą legalizmu wyrażoną w art. 6 Kodeksu postępowania administracyjnego, zobowiązane są działać na podstawie przepisów prawa – w opisanym przypadku na podstawie przytoczonych wyżej, bezwzględnie obowiązujących przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych, a nie kierować się rozstrzygnięciem sądu administracyjnego czy też samorządowego kolegium odwoławczego wydanym w indywidualnej sprawie i tylko w tej sprawie wiążącym.

        Indywidualne rozstrzygnięcia sądów administracyjnych nie są źródłami powszechnie obowiązującego prawa, gdyż zgodnie z art. 87 pkt 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.

        Niezależnie od powyższych zapisów ustawowych, Naczelny Sąd Administracyjny, w wiążącej dla sądów administracyjnych uchwale z dnia 11 grudnia 2012 r. (sygn. akt. I OPS 5/12), dokonał odmiennej wykładni przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych i stwierdził, że prowadzenie gospodarstwa rolnego, pomimo że nie mieści się w definicji zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej zawartej w art. 3 pkt 22 ww. ustawy, jest równoznacznie z prowadzeniem działalności i wykonywaniem pracy w tym gospodarstwie.

W konsekwencji, zdaniem NSA, okoliczność ta przesądza, że rolnikowi nie przysługuje świadczenia pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością sprawowania opieki nad niepełnosprawnym członkiem rodziny.

        Na skutek ww. uchwały, nawet pomimo tego, że nie ma ona mocy wiążącej w stosunku do gminnych organów właściwych realizujących świadczenia rodzinne, wiele z nich odmawia obecnie rolnikom przyznania świadczenia pielęgnacyjnego, pomimo że przepisy ustawy o świadczeniach rodzinnych, niezmienne w tym zakresie od 1 maja 2004 r. tj., od dnia wejścia w życie ustawy, umożliwiają rolnikom pobieranie świadczenia pielęgnacyjnego.

        Prowadzi to do sytuacji, że w jednej gminie świadczenie pielęgnacyjne rolnikowi przysługuje, a w innej rolnik znajdujący się w identycznej sytuacji świadczenia nie otrzyma, gdyż gmina ta, sprzecznie z zasadą legalizmu wyrażoną art. 6 Kpa, kieruje się uchwałą NSA, pomimo iż uchwała ta nie jest wiążąca dla gminy ani nie ma charakteru wiążącej wykładni przepisów prawa.

        Zważywszy na ww. okoliczności, w szczególności stanowisko NSA wyrażone w ww. uchwale, powodujące rozbieżnymi rozstrzygnięciami gmin w tym zakresie, dnia 3 kwietnia 2013 r. do Sejmu RP wpłynął projekt Klubu Parlamentarnego PSL ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych (druk sejmowy nr 1443), zakładający, że w ustawie o świadczeniach rodzinnych wprost zostanie wskazane, że zaprzestanie pracy w gospodarstwie rolnym potwierdzone odpowiednim oświadczeniem rolnika, stanowić będzie podstawę do przyznania świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego. Organem właściwym do udzielenia informacji o stanie prac nad ww. projektem jest Sejm RP.

        Niezależnie od powyższego, jednoznaczny zapis, że rolnik może ubiegać się o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego zawarty jest również w rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Projekt ten jest obecnie na etapie konsultacji zewnętrznych, a jego ostateczny kształt i termin wejścia w życie uzależniony jest od dalszego przebiegu wieloetapowego procesu legislacyjnego (tekst projektu zamieszczony jest w Biuletynie Informacji Publicznej MPiPS).