Znaczny udział zbóż w strukturze zasiewów (ponad 70 proc.) powoduje, że rośliny uprawiane są w monokulturze bądź na stanowiskach po przedplonach kłosowych. Krótkie rotacje zmianowań i ograniczenie bioróżnorodności powodują spadek plonu i pogorszenie jego jakości. Przyczyniają się także do degradacji gleb. Zmianie ulega ich zasobność w makro- i mikroelementy, pogarszają się właściwości fizyczne i biologiczne, zwiększa się zachwaszczenie i następuje kompensacja chwastów szczególnie uciążliwych. Bardzo trudno zniwelować te niekorzystne zmiany. Złagodzenie negatywnych skutków niekorzystnego następstwa roślin można uzyskać poprzez uprawę międzyplonów.
KORZYŚCI UPRAWY MIĘDZYPLONU
Międzyplony to uprawy krótkookresowe, lecz niosące wiele korzyści. Są to zasiewy jednogatunkowe lub mieszanki kilku roślin uprawiane między dwoma plonami głównymi w celu uzyskania dodatkowego, trzeciego zbioru w ciągu 2 lat z danego pola. Międzyplon ścierniskowy uprawiany jest po roślinach ozimych (np. rzepaku ozimym, jęczmieniu ozimym), jak również jarych, lecz wcześnie schodzących z pola. Jako poplony ścierniskowe wykorzystuje się rośliny jednoroczne. Uprawiane są w wielu rejonach kraju z wyjątkiem terenów podgórskich i częściowo północnych.
Do niedawna międzyplony ścierniskowe były traktowane jako istotne źródło paszy i element poprawiający bilans paszowy w gospodarstwie, ułatwiający wyprodukowanie paszy bez zajmowania dodatkowych powierzchni pól. Obecnie wzrasta ich znaczenie agrotechniczne i proekologiczne. Głównym celem ich uprawy jest podniesienie żyzności gleby na skutek poprawy bilansu substancji organicznej w glebie poprzez odtwarzanie zasobów próchnicy.
Przyorane międzyplony są wtórym źródłem składników pokarmowych. Wysiewane po zbiorze rośliny głównej, wcześniej schodzącej z pola, mogą dać od 15 do 30 t/ha biomasy roślinnej stanowiącej znakomity nawóz dostarczający szereg składników mineralnych, dzięki czemu można zmniejszyć nawożenie rośliny następczej. Poza wpływem nawozowym zwiększona zostaje efektywność biologiczna gleby. Szczególnie jest to ważne w gospodarstwach o profilu produkcji roślinnej. Międzyplony wpływają na zwiększenie pojemności wodnej gleby, ważnego czynnika ograniczającego negatywne skutki niedoboru wody dla roślin. W okresie jesiennym zmniejszają one także wymywanie azotanów do wód gruntowych.
Niektóre z roślin stosowanych w tego rodzaju międzyplonie mają głęboki system korzeniowy, co sprawia, że tym samym pełnią rolę fitomelioracyjną. Wynoszą z głębszych, trudno dostępnych warstw gleby związki mineralne, takie jak np. fosfor, wapń czy potas, pozostawiając je roślinom następczym o płytszym systemie korzeniowym, np. zbożom.
Niektóre rośliny uprawiane w międzyplonie odznaczają się właściwościami fitosanitarnymi, niwelując występowanie chorób i szkodników roślin uprawnych, np. zwalczają mątwika burakowego. Przykładem roślin o takim działaniu może być część odmian gorczycy białej i rzodkwi oleistej. Efekty poprawy zdrowotności podstawy źdźbła zbóż przez przyoranie międzyplonów uwidaczniają się zwłaszcza w kilkuletnich monokulturach. Odgrywają również rolę w ograniczeniu zachwaszczenia. Według badań naukowców zastosowanie międzyplonu ścierniskowego z gorczycy i rzodkwi oleistej może zmniejszyć 3-4-krotnie liczebność chwastów. Z kolei międzyplon z rzepaku zastosowany pod uprawę pszenicy w monokulturze wpływa na zmniejszenie zachwaszczenia o 28 proc. Ograniczenie zachwaszczenia przez zastosowanie międzyplonów zmniejsza wydatki na środki chemiczne. Z drugiej zaś strony wyniki naukowe donoszą, że w monokulturze coroczne przyorywanie międzyplonu ścierniskowego z facelii błękitnej zwiększa plon o ok. 3 proc. oraz pozytywnie wpływa na jego jakość.
Znacząca jest także rola międzyplonów w ochronie środowiska rolniczego. Mieszanki poplonowe zacieniają glebę w okresie letnim, jesiennym i zimowym, chroniąc jej strukturę przed destrukcyjnym działaniem deszczu i wiatru, jak również zmniejszają straty wody z gleby poprzez odparowanie. Zapobiega to zjawisku erozji wietrznej oraz wodnej.
Wszystkie te korzyści można osiągnąć pod warunkiem, że uprawa będzie wolna od agrofagów. W przypadku ich wystąpienia rozwój roślin będzie słabszy, a ilość biomasy do przyorania czy mulczowania -znacznie niższa.
CZYNNIKI OGRANICZAJĄCE
Czynnikiem warunkującym uprawę międzyplonu ścierniskowego jest długość okresu wegetacyjnego, który wynosi średnio 65-90 dni. Drugi, najbardziej limitujący czynnik to ilość opadów, szczególnie w miesiącach letnich.
Po zebraniu głównego plonu pozostaje niewiele czasu na przygotowanie pola do siewu. Szczególnie po rzepaku dobrze jest uprawić glebę kultywatorem, broną talerzową lub płytko podorać. Siew można wykonać siewnikiem tradycyjnym, rozsiewaczem do nawozów bądź specjalnym siewnikiem do poplonów. Zdecydowanie najlepszym rozwiązaniem jest wykorzystanie tego ostatniego. Przemawia za nim kilka czynników: nie gubi drobnych nasion, ma niewielkie gabaryty i masę, w związku z tym może być używany z innymi narzędziami uprawowymi podczas jednego przejazdu.
DOBÓR GATUNKU
Przy wyborze gatunku do uprawy międzyplonu ścierniskowego należy kierować się długością okresu wegetacyjnego i dynamiką wzrostu danego gatunku. Ze względu na termin siewu można wydzielić następujące grupy roślin (siew czysty):
wczesny siew, do 25 lipca: łubin żółty, łubin wąskolistny, bobik, groch siewny i pastewny, wyka jara i seradela; strączkowe na zielonkę, słonecznik, kapusta pastewna;
średnio późny siew, do 5 sierpnia: rzepak ozimy lub jary, rzepik, rzodkiew oleista, gorczyca biała;
późny siew, do 15 sierpnia: rzodkiew oleista, gorczyca biała, facelia. Aktualne ceny nasion warto sprawdzić w porównywarce Giełdy Rolnej.
W celu spełnienia obowiązku w ramach obszarów proekologicznych (obszarów EFA) rolnicy posiadający ponad 15 ha gruntów ornych zobligowani są do przeznaczenia 5 proc. gruntów ornych na obszar EFA. Aby spełnić te wymagania, należy stworzyć międzyplon ścierniskowy składający się z 2 gatunków roślin z następujących grup roślin uprawnych: zbóż, oleistych, pastewnych, bobowatych drobnonasiennych, bobowatych grubonasiennych oraz miododajnych. Powyższych mieszanek na tej samej działce rolnej nie utrzymuje się jako uprawy w plonie głównym w roku następującym po wysiewie mieszanki. Gatunek rośliny dominującej w mieszance nie może przekroczyć 70 proc. jej składu. Oto przykłady mieszanek stosowanych w zależności od typu gleby. Na glebie lekkiej można zastosować:
łubin żółty (140 kg/ha) + seradela (20 kg/ha),
łubin żółty (120 kg/ha) + seradela (25 kg/ha) + gorczyca biała (6 kg/ha),
łubin żółty (110 kg/ha) + groch siewny pastewny (60 kg/ha) + seradela (25 kg/ha),
łubin żółty (80 kg/ha) + facelia (4 kg/ha),
seradela (40 kg/ha) + facelia (5 kg/ha),
seradela (35 kg/ha) + gorczyca biała (35 kg/ha),
facelia (5 kg/ha) + gorczyca biała (10 kg/ha).
Z kolei na glebach średnio żyznych polecane mieszanki to:
wyka jara (45 kg/ha) + groch siewny pastewny (60 kg/ha) + bobik (60 kg/ha) + słonecznik (8 kg/ha),
peluszka (130 kg/ha) + słonecznik (15 kg/ha),
łubin wąskolistny (100 kg/ha) + groch siewny pastewny (60 kg/ha) + wyka jara (45 kg/ha).
Na glebach zasobnych w składniki mineralne proponuje się:
bobik (100 kg/ha) + groch siewny pastewny (100 kg/ha),
groch siewny (65 kg/ha) + wyka jara (50 kg/ha) + bobik (90 kg/ha),
bobik (100 kg/ha) + groch siewny pastewny (60 kg/a) + wyka jara (40 kg/ha) + słonecznik (10 kg/ha).
Kompozycji mieszanek może być wiele, w zależności od możliwości zakupu nasion i ich dostępności na rynku. Międzyplon powinien być uprawiany w miarę możliwości oszczędnie, żeby przy możliwie najniższych nakładach osiągnąć maksimum. Wymienione wyżej mieszanki z punktu widzenia teoretycznego są bardzo dobre, natomiast w praktyce rolniczej nie zawsze stosuje się je z powodu wysokiego kosztu nasion. Spośród wymienionych mieszanek nie wszystkie są tanie. Na przykład zestawienie bobik (100 kg/ha) + groch siewny pastewny (100 kg/ha) to koszt ok. 500 zł. Natomiast koszt jednej z mieszanek stosowanej na glebie lekkiej, facelia (5 kg/ha) + gorczyca biała (10 kg/ha), wynosi ok. 200zł. Przy wyborze mieszanki rolnicy najczęściej kierują się ceną. Dlatego też przeważnie decydują się na te gatunki, które są najtańsze, a więc na gorczycę białą i facelię.
Ponadto wysiewając mieszanki, mamy większą gwarancję plonowania. W sytuacji, gdy warunki będą niesprzyjające dla jednego gatunku, drugi przetrwa. Można skorzystać również z gotowych kompozycji oferowanych przez firmy. Na przykład DSV Polska proponuje następujące mieszanki: TerraLife - AquaPro, TerraLife - BetaMaxx, TerraLife - BetaSola, TerraLife - VitaMaxx TR, TerraLife - MaisPro TR, TerraLife - Mieszanka Gorzowska, TerraLife - N-Fixx, TerraLife - Rigol TR, TerraLife - SolaRigol. W skład tych mieszanek wchodzi od 3 do 13 gatunków roślin. Zdarza się, że zawierają gatunki, które nie występują u nas, lecz mają walory ekologiczne.
Natomiast firma FN Granum ma w ofercie mieszanki: MP1 (gorczyca biała 25 proc., rzodkiew oleista 40 proc., seradela 10 proc.,), MP2 (gorczyca biała 35 proc., rzodkiew oleista 50 proc., facelia błękitna 10 proc., koniczyna aleksandryjska 5 proc.), MP3 (gorczyca biała 45 proc., wyka siewna 30 proc., seradela 10 proc., facelia błękitna 15 proc.,) MP4 (łubin wąskolistny 20 proc., groch siewny 20 proc., bobik 10 proc., wyka siewna 5 proc, owies 25 proc., jęczmień jary 20 proc.).
Za uprawą międzyplonów ścierniskowych przemawia wiele korzyści związanych z poprawą stanowiska dla roślin następczych, co w zdecydowany sposób wpływa na wielkość i jakość plonu. To również szansa na wywiązanie się z programów rolnośrodowiskowych, w tym realizacji pakietu 8. Ochrona gleb i wód lub pakietu 2. Działanie rolnośrodowiskowo-klimatyczne PROW 2014-2020.
Obserwuj nas w Google News
Komentarze