Jak bezpiecznie przechowywać rzepak?

Im wyższa wilgotność i temperatura masy nasion, tym krótszy czas ich bezpiecznego składowania.
Oddzielenie zanieczyszczeń organicznych pozwala na wstępne obniżenie wilgotności nasion o kilka procent.
Do długotrwałego przechowywania zaleca się utrzymywanie wilgotności w zakresie 5-7 proc.

Nasiona rzepaku nie należą do najłatwiejszego w przechowywaniu surowca, co wynika z ich podatności na procesy prowadzące do pogorszenia jakości nasion, warunkując ich przydatność dla przemysłu tłuszczowego. Obserwując jednak sytuację na rynku rzepaku, a zwłaszcza tegoroczne bicie rekordów cen, kusząca wydaje się perspektywa przechowania płodów rolnych w oczekiwaniu na satysfakcjonujący zysk.

Dobrze przygotuj magazyn

Przygotowania do przechowywania rzepaku powinny rozpocząć się jeszcze przed jego zbiorem, należy bowiem zadbać o warunki, w jakich nasiona spędzą następne kilka-kilkanaście miesięcy. Niezależnie od tego, czy mamy do czynienia z magazynem płaskim (podłogowym) czy silosem, powinny być one czyste i wolne od szkodników. W pierwszej kolejności należy usunąć z nich zanieczyszczenia, np. pozostałości wcześniej składowanego surowca. Bardzo ważnym elementem przygotowania magazynu jest jego dezynsekcja za pomocą oprysków lub świec dymnych. Dobre efekty w tym zakresie daje fumigacja (gazowanie), dzięki której możliwe jest zwalczanie szkodników niezależnie od ich stadium rozwoju oraz dotarcie nawet do trudno dostępnych zakamarków pomieszczenia. W przypadku nasion rzepaku głównymi szkodnikami magazynowymi są roztocze (pajęczaki); oprócz nich między innymi spichrzele i trojszyki z rzędu chrząszczy.

Magazyny podłogowe zwykle służą do krótkotrwałego magazynowania nasion. Do składowania długotrwałego najczęściej wykorzystuje się różnego rodzaju silosy. Magazyny dedykowane do przechowywania rzepaku muszą być odpowiednio wyposażone w sprzęt umożliwiający monitorowanie i regulację warunków panujących w magazynie. Im wyższa wilgotność i temperatura masy nasion, tym krótszy czas ich bezpiecznego składowania, dlatego niezbędna jest możliwość ich kontrolowania. Niezwykle ważnym elementem wyposażenia są wydajne wentylatory – wydajniejsze niż w przypadku przechowywania ziarna zbóż, ponieważ w porównaniu do ziarniaków zbóż nasiona rzepaku są mniejsze, mniejsze są również przestrzenie międzynasienne, co utrudnia przepływ powietrza przez złoże.

Oczyść, wysusz, ochłodź

Nasiona rzepaku bezpośrednio po zbiorze, zwłaszcza w przypadku zbioru jednoetapowego, zwykle nie spełniają warunków koniecznych do ich długotrwałego, bezpiecznego składowania. W pierwszej kolejności zebrany rzepak należy oczyścić. Oddzielenie zanieczyszczeń nieorganicznych (np. piasek, pył), a przede wszystkim organicznych (fragmenty łuszczyn, słomy, uszkodzone i niedojrzałe nasiona rzepaku, nasiona chwastów) pozwala na wstępne obniżenie wilgotności masy nasion o kilka procent. Jednym z wymogów jakościowych względem nasion rzepaku jest zawartość zanieczyszczeń nieprzekraczająca 2-3 procent.

Najważniejszym czynnikiem, wpływającym na trwałość przechowalniczą nasion rzepaku, jest ich wilgotność. Podczas żniw w niesprzyjających warunkach atmosferycznych wilgotność nasion może dochodzić nawet do 20 procent. Ponieważ wysoka zawartość wody w masie składowanych nasion przyczynia się do szybkiego ich pleśnienia, procesu samonagrzewania i psucia, zadaniem rolnika jest obniżenie wilgotności do takiej wartości, by procesy życiowe zachodzące w nasionach ograniczyć do minimum. Wilgotność na poziomie 9 proc. uznaje się za bezpieczną, jednak do długotrwałego przechowywania zaleca się utrzymywanie jej w zakresie 5-7 proc. Szacowany czas bezpiecznego przechowywania nasion rzepaku o wilgotności 9 proc. (przy temperaturze 10°C) to 90 tygodni; podniesienie wilgotności o zaledwie 1 punkt procentowy skraca ten okres do 50 tygodni.

Po wysuszeniu nasiona powinny zostać schłodzone do temperatury 16-18 stopni Celsjusza, przy czym im dłuższy planowany czas składowania nasion, tym bardziej powinno się obniżać temperaturę. Chłodzenie ogranicza bowiem niepożądane procesy zachodzące w złożu i hamuje rozwój szkodników. Przechowywanie nasion do 8 miesięcy wymaga temperatury 10-12°C. Chcąc magazynować je rok, temperaturę powinno obniżyć się do 5-10°C.