Jak powszechnie wiadomo, uregulowany odczyn gleby to przede wszystkim optymalizacja kosztów w gospodarstwie, poprzez lepsze wykorzystanie nawozów i środków ochrony roślin, a więc możliwość stosowania niższych dawek bez utraty efektywności. Ustabilizowane pH blokuje powstawanie w glebie związków szkodliwych dla roślin, a także wpływa na jej strukturę czy zatrzymywanie wody.

Zakwaszenie gleb

Powszechnym problemem polskich gleb jest zakwaszanie. Udział gleb kwaśnych wynosi w skali kraju aż 60%. Warto pamiętać, że wapnowanie jest najprostszym i najtańszym zabiegiem pozwalającym uzyskiwać zadowalające plony na stanowiskach o obniżonym pH. Stosowanie wapna powinno mieć też pierwszeństwo przed nawozami mineralnymi, gdyż tylko uregulowany odczyn gleby pozwoli właściwie wykorzystać dostarczone w nich składniki pokarmowe.

Spadający odczyn pH to normalne naturalne zjawisko zachodzące w glebie, uwarunkowane czynnikami środowiskowymi, jednak potęgowane działalnością człowieka na gruntach uprawnych. Zniwelowanie zakwaszenia spowodowanego nawożeniem azotowym wymaga 1,5-2 kg CaO na każdy kilogram wniesionego na pole azotu. W okresie pożniwnym warto również pomyśleć o uzupełnieniu wapna wynoszonego z pola wraz z plonem.

Przyczyny zakwaszenia gleb i jego skutki dla roślin

Spadający odczyn to normalne naturalne zjawisko zachodzące w glebie, uwarunkowane czynnikami środowiskowymi. Natomiast na gruntach użytkowanych rolniczo proces ten jest potęgowany czynnikami antropogenicznymi. Związane jest to między innymi z nadmiernym stosowaniem nawozów azotowych czy wynoszeniem wapnia z plonem. Zniwelowanie zakwaszenia spowodowanego samym tylko nawożeniem azotowym wymaga 1,5-2 kg CaO na każdy kilogram wniesionego na pole azotu. Jeśli o tym zapomnimy, to efekt zakwaszania będzie się potęgował z każdym sezonem, a to z pewnością odbije się negatywnie na osiąganym plonie.

Skutkami zbyt niskiego pH są przede wszystkim spowolnienie wzrostu i rozwoju roślin uprawnych czy słabsze wykorzystanie nawozów, a w konsekwencji mniejsze plony. Jednak ograniczenie dostępności składników pokarmowych dotyczy również tych znajdujących się już w glebie, jak również dostarczanych w nawozach organicznych. Pogorszeniu ulega również zdrowotność gleby, będącej środowiskiem życia roślin, a więc mającej na nie ogromny wpływ.

Zdrowie gleby

W warunkach obniżonego pH pogorszeniu ulega struktura gleby, zmniejszają się jej zdolności buforowe, a także wzrasta toksyczność glinu, kadmu, niklu czy ołowiu. W takich warunkach osłabieniu ulega odporność roślin na niekorzystne warunki pogodowe jak susze, ulewy czy silne wiatry. Na glebach o obniżonym odczynie pH rozwijają się również kwasolubne gatunki chwastów, a jednocześnie spada skuteczność herbicydów doglebowych.

Na glebach kwaśnych przyswajalność fosforu może spaść nawet o 25%, a jednocześnie pierwiastek ten wchodzi w takich warunkach w szkodliwe związki z glinem i żelazem. Obniżone pH gleby to również zwiększone wymywanie potasu, którego na glebach lekkich możemy stracić nawet 50%. Są to również warunki, gdzie objawy niedoborów będą szczególnie widoczne, jednak błędem w tej sytuacji byłoby zwiększenie dawek nawożenia, które lepiej zastąpić pogłównym wapnowaniem.

Regeneracja gleby

Wapnowanie jest najprostszą i stosunkowo tanią praktyką pozwalającą na regenerację gleby. Spośród zalet tego zabiegu warto wymienić przywrócenie i ochronę różnorodności mikrobiologicznej gleby czy poprawę dostępności składników pokarmowych. Uregulowany odczyn gleby to też utrwalenie jej struktury agregatowej, a więc zwiększenie pojemności sorpcyjnej, a w konsekwencji zdolności retencjonowania wody. Warto dodać, że gleba regularnie wapnowana potrafi zatrzymać o kilka milimetrów więcej opadu, co w sytuacji suszy może być na wagę złota. Wapnowanie jest więc sposobem na najlepsze wykorzystanie potencjału gleby, bez jej nadmiernego eksploatowania.

Wspomniany potencjał gleby w dużym stopniu zależy od zawartości próchnicy. Ta z kolei powstaje w ramach rozkładu materii organicznej, jak choćby resztki pożniwne czy nawozy naturalne i organicznej. Bakterie biorące udział w tych procesach rozwijają się lepiej na glebie odkwaszonej. Podobnie sprawa ma się w przypadku bakterii brodawkowych, odpowiadających za wiązanie azotu przez rośliny bobowate.