Zboża na gleby lekkie

Rolnicy często pytają o odmiany nadające się na gleby słabsze, które w naszym kraju przeważają. Przed ich wyborem należy przeanalizować, które gatunki zbóż jarych stwarzają szansę uzyskania satysfakcjonujących plonów. Dopiero później można rozważać dobór odmiany. Duże znaczenie ma jej plenność, ale musimy też zwracać uwagę na inne cechy, jak: odporność na choroby, tolerancja na zakwaszenie gleby, okresowe niedobory wody, przydatność do uprawy w mieszankach. Kwalifikowany materiał siewny odnawiany jest w gospodarstwie raz na kilka lat, a plany zasiewów zmieniają się co sezon.

Pszenica jara ma podobne wymagania, jak forma ozima. Niemniej hodowcom udało się uzyskać formy o niższych wymaganiach glebowych i pokarmowych. Na słabszych glebach (w dobrej kulturze) dobrze sprawdza się np. Nawra. Gdy zawiodą warunki agrometeorologiczne i zdrowe ziarno nie spełnia parametrów swojej grupy (A), może stanowić cenną paszę. Pszenica jara jest najwcześniej sianym gatunkiem. Gwałtownie reaguje spadkiem plonu na opóźnienie. Niemniej są odmiany bardziej tolerancyjne, jak np. Tybalt, ale gdy zwłoka jest duża, lepiej wysiać jęczmień jary.

Jęczmień jary ma duże wymagania glebowo-uprawowe i na słabszych glebach niżej plonuje. Podobnie jak w wypadku pszenicy, także w obrębie tego gatunku są odmiany o niższych wymaganiach. Na glebach żytnich dobrze plonuje np. Justina. Jęczmień jest najbardziej tolerancyjny na opóźniony siew, ale - tak jak i inne zboża jare - wyżej plonuje, gdy zostanie wysiany na przełomie marca i kwietnia. Najbardziej tolerancyjną na opóźniony siew jest odmiana Nagradowicki.

Pszenżyto jare to zboże paszowe. Toleruje gleby słabsze i zakwaszone, ale ponieważ późno dojrzewa, trzeba go siać wcześnie . Gatunek ten wykazuje większą niż inne skłonność do porastania ziarna. Wśród odmian o największej stabilności plonowania można wymienić Dublet i Andrus.

Owies ma najmniejsze wymagania glebowe i wysoką tolerancję na pH gleby, ale za to duże wymagania wodne. Nie jest porażany przez choroby podstawy źdźbła i uznawany jest za roślinę fitosanitarną.

Spytaliśmy też firmy hodowlano-nasienne, prosząc o informację, które z ich odmian są szczególnie przydatne do uprawy na glebach lekkich. Oto ich odpowiedź:

Hodowla Roślin Strzelce proponuje zainteresować się następującymi odmianami:

Radek - nowa odmiana paszowa jęczmienia jarego, która bardzo szybko zdobyła popularność wśród rolników. W 2016 r. na plantacjach produkcyjnych prowadzonych także na glebach lekkich (klasa IV i V) uzyskiwał satysfakcjonujące plony, pomimo że w wielu rejonach Polski dokuczała susza. Potencjał tej odmiany został także zauważony przez COBORU, które wytypowało ją na odmianę wzorcową w badaniach PDO i rejestrowych.

Podarek to także nowa odmiana paszowa jęczmienia jarego, która w 2016 r. była jedną z najwyżej plonujących w Polsce. Dzięki podwyższonej tolerancji na niskie pH gleby sprawdza się także na polach piaszczystych i nieco zakwaszonych.

Suweren to kolejna odmiana paszowa jęczmienia, której istotną zaletą jest tolerancja na okresowe niedobory wody, które są szczególnie odczuwalne na glebach lżejszych. Wynika to z jej wczesnego terminu dojrzewania.

Oberek to ostatnia z polecanych na gleby lekkie odmian jęczmienia paszowego. Jest bardzo elastyczna i doskonale plonuje na glebach mozaikowych. Jej dostosowanie do różnych warunków uprawy zaowocowało między innymi zainteresowaniem rolników także spoza Polski, dzięki czemu OBEREK obecny jest również na polach w Turcji.

Bingo to obecnie najpopularniejsza odmiana owsa w Polsce. Dzięki bardzo wczesnemu terminowi wiechowania jest w stanie dużo lepiej przygotować się do okresu suszy i wysokich temperatur często występujących w czerwcu, a najbardziej odczuwalnych na glebach słabych. Pomimo deficytu wody potrafi wytworzyć ziarno o wysokiej masie 1000 nasion, co znacząco wpływa na osiągany plon.

Nawigator jest nową, bardzo plenną odmianą owsa, obecną w KR od 2015 r. Podobnie jak Bingo umożliwia uzyskanie wysokich plonów, także na glebach mozaikowatych, lżejszych.

Paskal wprowadzony do uprawy w 2015 r. charakteryzuje się bardzo dobrym przystosowaniem do uprawy na glebach lekkich, w niskiej kulturze i zakwaszonych. Dzięki podwyższonej zawartości tłuszczu w nasionach doskonale nadaje się na cele paszowe.

Komfort jest jedną z najlepszych odmian owsa w Polsce, pozostającą nieco w cieniu Bingo. Jest ona również bardzo elastyczna i dostosowuje się do różnych warunków glebowo-klimatycznych.

Wszystkie odmiany pszenżyta jarego z HR Strzelce są przeznaczone przede wszystkim na gleby lekkie, na których inne zboża jare mogą być zawodne. Wszystkie charakteryzują się podwyższoną tolerancją na niskie pH. Milewo wyróżnia się najwyższym potencjałem plonowania. Dodatkowo jest najwcześniejszą odmianą, co zawsze jest zaletą w przypadku gatunków uprawianych na glebach lekkich.

Z kolei Hodowla Roślin Danko proponuje do uprawy na glebach lekkich następujące odmiany pszenicy jarej:

Arabella - tolerująca lekkie zakwaszenie gleby, przez co jest przydatna do uprawy na glebach słabszych, bardzo wcześnie dojrzewająca, przydatna do mieszanek z jęczmieniem.

Mandaryna jest odmianą wysoko jakościową (grupa E/A), bardzo plenną na terenie całego kraju. Sprawdza się na stanowiskach po zbożach i kukurydzy.

Kucyk to pastewna odmiana jęczmienia jarego, tolerująca okresowe niedobory wody. Charakteryzuje ją wysoki potencjał plonowania, zwłaszcza w technologii średnio intensywnej (poziom a1). Dobry komponent do mieszanek paszowych dla trzody chlewnej.

Argento jest nowością w ofercie firmy. To paszowa, wczesna odmiana jęczmienia, o dobrej odporności na zakwaszenie gleby, co sprawia, że może być uprawiana na glebach słabszych. Sprawdza się w suche lata. Plenna na każdym poziomie intensywności uprawy.

Z odmian owsa na glebach lekkich sprawdzają się:

Breton o wczesnym terminie wiechowania i dojrzewania. Jego ziarno jest grube, dobrze wyrównane, o niskim udziale łuski. Odmiana przydatna do sporządzania mieszanek zbożowych.

Arkan toleruje lekkie zakwaszenie, dlatego sprawdzi się na glebach lekkich. Odmiana wczesna, sprawdzająca się na słabych stanowiskach. Przydatna również do mieszanek zbożowych z jęczmieniem jarym i pszenicą jarą.

Mieszaniny gatunkowe i mieszanki zbożowe łatwiej znoszą ograniczenia gleb lekkich. Wprowadzają bowiem w łan bioróżnorodność.

Wysiew mieszaniny odmian w obrębie jednego gatunku, np. jednej o wysokim potencjale plonowania z charakteryzującą się zwiększoną odpornością na patogeny z reguły pozwala uzyskać wyższy plon niż z zasiewu jednoodmianowego. Z kolei owies i jęczmień uprawiane razem stabilniej plonują w latach, a ziarno jest dorodniejsze niż w siewach czystych. Jest to sprawdzony sposób na podnoszenie wierności plonowania zbóż na glebach lekkich. Słabiej bowiem reagują one na niekorzystne czynniki środowiska, są mniej porażane przez patogeny, ograniczają występowanie chwastów i stabilniej plonują w stosunku do czystych zasiewów. Pożądany jest ich możliwie wczesny siew.

Istotny jest skład mieszanek, dopasowany do warunków glebowych. Gatunek lepiej przystosowany, a tym samym bardziej plenny powinien przeważać. Przykładem składu mieszanek na gleby słabe umiarkowanie wilgotne jest - owies z pszenżytem (60 proc. + 40 proc.) lub owies z jęczmieniem (50 proc. + 50 proc.). Wraz z opóźnianiem terminu siewu powinien wzrastać udział jęczmienia. Dobór odmian musi też uwzględniać ich krzewistość, podobną wysokość roślin i termin dojrzewania.

Mieszanki zbóż z roślinami strączkowymi poprawiają stanowisko w płodozmianie i wzbogacają przyszłą paszę w cenne białko. Również one wymagają wczesnego siewu (do 20 kwietnia). W ich składzie mogą występować wszystkie rośliny zbożowe, a ze strączkowych: groch kolorowo kwitnący (peluszka), groch biało kwitnący (jadalny), łubin żółty, łubin wąskolistny (w zależności od stanowiska i uwilgotnienia). Odmiany grochu o kolorowych kwiatach polecane są tam, gdzie udaje się jęczmień, a groch biało kwitnący tam, gdzie dobrze plonuje pszenica. Łubin żółty najlepiej uprawiać z pszenżytem i jęczmieniem, a łubin wąskolistny z jęczmieniem.

Owies warto uprawiać w mieszance z kolorowo kwitnącymi odmianami grochu - Hubal, Milwa, Model, Pomorska, Roch, Sokolik, Turnia. Należy do niego wybierać niższe i wcześniej dojrzewające odmiany owsa, np. Polar. Łubin żółty w porównaniu z grochem kolorowym ma więcej białka i lepszą odporność na wyleganie. Na glebach lżejszych z łubinem dobrze też plonuje pszenżyto jare, ale przy niskiej kulturze gleby lepiej zastąpić je owsem.

Artykuł ukazał się w wydaniu marcowym miesięcznika "Farmer"