Azot na pola

Zboża ozime nawozi się azotem przede wszystkim wiosną. Jedynie w wypadku pszenicy uprawianej po zbożach wskazane jest zastosowanie jesienią do 30 kg N/ha. Dlatego nawożenie azotem w okresie wiosennym jest jednym z najważniejszych czynników plonotwórczych.

Dawka podstawowa

Właściwe nawożenie azotem wczesną wiosną (w pierwszym terminie) ma duże znaczenie w uprawie pszenicy ozimej, gdy jej siew był opóźniony. Krzewienie roślin następuje wtedy wiosną. Zastosowany wczesną wiosną azot decyduje o liczbie źdźbeł produktywnych, czyli takich, które później wytworzą kłosy, a także stopniu różnicowania elementów kłosa. Niedożywienie pszenicy w tym terminie spowoduje ograniczenie liczby wytwarzanych pędów, a tym samym niedostateczną ilość kłosów przed zbiorem. Z kolei nadmiar azotu spowoduje wytwarzanie zbyt dużej ilości źdźbeł, z których część będzie nieproduktywna, bo nie wytworzy kłosów. Poza tym może następować nadmierne wydłużenie 1. i 2. międzywęźla, które są odpowiedzialne za wyleganie.

Jaki podział

W uprawie pszenicy ozimej nawozy azotowe stosuje się wiosną w dwóch częściach. W pierwszym terminie (przed ruszeniem wegetacji w pszenicy zasianej późno, a po wznowieniu wegetacji w pszenicy zasianej wcześnie) stosuje się 60–70 proc. łącznej dawki azotu. Pozostałą część (30–40 proc.) rozsiewa się w fazie trzeciego międzywęźla. Gdy łan staje się zwarty, ciemnozielony, jest ciepło (co sprzyja mineralizacji azotu w glebie), zastosowanie drugiej dawki nawozów azotowych można opóźnić do kłoszenia pszenicy.

W uprawie żyta, pszenżyta i jęczmienia ozimego dawki do 60 kg N/ha stosuje się jednorazowo wczesną wiosną. Większe natomiast dzieli się na dwie części: 60 proc. w pierwszym terminie i 40 proc. – w drugim, w fazie strzelania w źdźbło.

Dobór nawozów

Do nawożenia pszenicy ozimej w pierwszym terminie stosuje się nawozy saletrzane: saletrę amonową, saletrzak i Salmag o szybkim działaniu. W wypadku żyta uprawianego na glebach lżejszych należy stosować azot w formie amonowej (np. w saletrze amonowej) lub amidowej (mocznik), która jest mniej ruchliwa od formy saletrzanej i wolniej przemieszcza się w glebie. Dlatego ryzyko wymycia substancji w tym wypadku okazuje się mniejsze. Mniejsze jest także zagrożenie dla środowiska naturalnego.

Ile azotu

Dawki tego pierwiastka w uprawie ozimin należy uzależnić od potrzeb nawożenia tym składnikiem. Zależą one od potrzeb wapnowania, wielkości opadów, przedplonu i nawożenia azotem, doboru odmiany i intensywności ochrony chemicznej.

Wycena czynników wpływających na potrzeby nawożenia azotem:

potrzeby wapnowania: konieczne (-1 punkt), potrzebne, wskazane (0), ograniczone, zbędne (+1),
opady zimowe: poniżej normy (-1), w normie (0), powyżej normy (+1),
przedplon i nawożenie go azotem: rośliny motylkowe, okopowe na oborniku, inne intensywnie nawożone azotem (-1), zboża, rośliny pastewne, rzepak średnio intensywnie nawożone azotem (0), zboża, rośliny pastewne, rzepak mało intensywnie nawożone azotem (+1),
dobór odmiany: ekstensywna (-1), przeciętna (0), intensywna (+1),
ochrona chemiczna: bez ochrony (-1), ochrona częściowa (0), pełna ochrona (+1).

Na tej podstawie przeprowadza się sumowanie, a wynik wskazuje potrzeby nawożenia azotem.

Potrzeby nawożenia azotem:

bardzo duże: co najmniej + 4 punkty,
duże: +1 do +3,
średnie: 0,
małe: -3 do -1,
bardzo małe: maksymalnie -4.

Dawki azotu (kg N/ha) w uprawie zbóż ozimych (wg Instytutu Uprawy Nawożenia Gleboznawstwa-PIB w Puławach)

Pszenica

kompleks 1, oczekiwany plon 6,7 t/ha: potrzeby nawożenia: bardzo małe – 125, małe – 135, średnie – 145, duże – 155, bardzo duże – 165,
kompleks 2, oczekiwany plon 6,4 t/ha: potrzeby nawożenia: bardzo małe – 95, małe – 110, średnie – 140, duże – 170, bardzo duże – 180,
kompleks 3, oczekiwany plon 5,1 t/ha; potrzeby nawożenia: bardzo małe – 65, małe – 80, średnie – 105, duże – 135, bardzo duże – 145,
kompleks 4, 8, oczekiwany plon 5,5 t/ha: potrzeby nawożenia: bardzo małe – 75, małe – 85, średnie – 115, duże – 145, bardzo duże – 155,
kompleks 5, 9, oczekiwany plon 4,2 t/ha: potrzeby nawożenia: bardzo małe – 45, małe – 55, średnie – 80, duże – 105, bardzo duże – 115,
kompleks 5, 9, oczekiwany plon 4,2 t/ha: potrzeby nawożenia: bardzo małe – 20, małe – 35, średnie – 50, duże – 65, bardzo duże – 80.

Pszenżyto

kompleks 1, oczekiwany plon 6,2 t/ha: potrzeby nawożenia: bardzo małe – 90, małe – 100, średnie – 130, duże – 160, bardzo duże – 170,
kompleks 2, oczekiwany plon 5,9 t/ha: potrzeby nawożenia: bardzo małe – 115, małe – 130, średnie – 145, duże – 175, bardzo duże – 185,
kompleks 3, oczekiwany plon 5,3 t/ha: potrzeby nawożenia: bardzo małe – 90, małe – 110, średnie – 130, duże – 150, bardzo duże – 165,
kompleks 4, 8, oczekiwany plon 5,5 t/ha: potrzeby nawożenia: bardzo małe – 90, małe – 100, średnie – 130, duże – 165, bardzo duże – 175,
kompleks 5, 9, oczekiwany plon 4,6 t/ha: potrzeby nawożenia: bardzo małe – 65, małe – 80, średnie – 105, duże – 135, bardzo duże – 145,
kompleks 6, oczekiwany plon 3,5 t/ha: potrzeby nawożenia: bardzo małe – 40, małe – 60, średnie – 75, duże – 90, bardzo duże – 110.

Żyto

kompleks 1, oczekiwany plon 4,7 t/ha: potrzeby nawożenia: bardzo małe – 50, małe – 65, średnie – 75, duże – 85, bardzo duże – 100,
kompleks 2, oczekiwany plon 4,4 t/ha: potrzeby nawożenia: bardzo małe – 45, małe – 65, średnie – 80, duże – 95, bardzo duże – 115,
kompleks 3, oczekiwany plon 3,4 t/ha: potrzeby nawożenia: bardzo małe – 15, małe – 35, średnie – 50, duże – 65, bardzo duże – 85,
kompleks 4, 8, oczekiwany plon 4,5 t/ha: potrzeby nawożenia: bardzo małe – 55, małe – 65, średnie – 75, duże – 85, bardzo duże – 100,
kompleks 5, 9, oczekiwany plon 4,1 t/ha: dawki jak na kompleksie 1,
kompleks 6, oczekiwany plon 3,1 t/ha: potrzeby nawożenia: bardzo małe – 15, małe – 35, średnie – 50, duże – 65, bardzo duże – 80.

Jęczmień

kompleks 1, oczekiwany plon 6 t/ha: potrzeby nawożenia: bardzo małe – 65, małe – 85, średnie – 110, duże – 130, bardzo duże – 155,
kompleks 2, oczekiwany plon 5,5 t/ha: potrzeby nawożenia: bardzo małe – 55, małe – 75, średnie – 100, duże – 125, bardzo duże – 150,
kompleks 3, oczekiwany plon 5 t/ha: dawki jak na kompleksie 1,
kompleks 4, 8, oczekiwany plon 5,5 t/ha: potrzeby nawożenia: bardzo małe – 80, małe – 105, średnie – 130, duże – 150, bardzo duże – 175,
kompleks 5, 9, oczekiwany plon 4,4 t/ha: potrzeby nawożenia: bardzo małe – 45, małe – 65, średnie – 85, duże – 105, bardzo duże – 130.

Efektywność nawożenia

Przyrost plonu ziarna przypadający na kilogram zastosowanego w nawozach azotu zależy od przedplonu, a przede wszystkim ilości pozostawionego przez niego azotu. Przy dużym udziale zbóż ich plony są coraz mniejsze, a to oznacza zmniejszenie wymagań pokarmowych i efektywności stosowania tej substancji.

Na efektywność nawożenia azotem wpływa także jakość gleby. Największą uzyskuje się na glebach kompleksu żytniego bardzo dobrego (kompleks 4) i żytniego dobrego (kompleks 5). Zarówno na glebach lepszych, jak i słabszych działanie tego pierwiastka jest mniejsze. Na glebach kompleksu żytniego słabego (kompleks 6) i bardzo słabego (kompleks 7) efekt nawożenia ogranicza niedobór wody powodujący małe plony zbóż i niewielkie pobranie azotu. Na glebach kompleksu pszennego bardzo dobrego (kompleks 1) i pszennego dobrego (kompleks 2) efekt nawożenia ogranicza naturalna żyzność gleby, a także uwalnianie znacznych ilości azotu z substancji organicznej.
Plony pszenicy nienawożonej azotem maleją w miarę zwiększania się ilości opadów zimą, a wzrasta efektywność nawożenia tym składnikiem. Przesiąkająca woda wymywa azot glebowy poza zasięg systemu korzeniowego roślin. Dlatego trzeba zwiększać dawki azotu w uprawie pszenicy, gdy zima była łagodna i obfitująca w opady, a zmniejszać je po zimie mroźnej i suchej.

Ile azotu

Pobranie azotu przez zboża ozime, w kg na tonę plonu + odpowiednią ilość słomy: