Podstawowe źródło zaopatrzenia roślin w składniki pokarmowe stanowi nawożenie doglebowe. Jednak z uwagi na fakt, że zapotrzebowanie roślin na mikroelementy wynosi od kilku do kilkunastu gram na hektar, skuteczniejszy sposób pokrycia potrzeb pokarmowych roślin na te składniki stanowi nalistne, niżeli doglebowe ich stosowanie. Ponadto przy określonym układzie czynników pogodowych w okresie wegetacji, wynikających np. ze znacznych wahań uwilgotnienia gleby i temperatury powietrza, może dochodzić do zakłócenia pobierania składników z gleby i zaburzenia prawidłowego stanu odżywienia roślin. Objawiać się to może widocznym lub niewidocznym niedoborem składników na roślinach i być przyczyną obniżenia zarówno wielkości, jak i jakości plonu bulw, co również uzasadnia uzupełnienie ich poprzez aplikację nalistną.

EFEKTYWNIEJ, TANIEJ, SZYBCIEJ

Nalistne stosowanie składników odżywczych zapewnia wysoką efektywność i szybką ich przyswajalność (unikanie sorpcji chemicznej w glebie), umożliwia zapobiegawcze lub stwierdzone na podstawie objawów na roślinach uzupełnianie ich niedoboru w czasie wegetacji i łączenie z zabiegami ochrony roślin (duże oszczędności w paliwie i robociźnie, mniejsze ugniatanie gleby), ogranicza zanieczyszczenie gleby i wód gruntowych poprzez stosowanie w niewielkich ilościach w porównaniu z nawożeniem doglebowym.

Gatunki roślin różnią się wrażliwością na niedostatek wymienionych powyżej podstawowych mikroelementów. Przy takiej samej zawartości w glebie i dostępności mikroelementu jedne gatunki roślin rozwijają się dobrze, a inne wykazywać mogą objawy niedoboru. Dla ziemniaka głównymi mikroelementami, na które rośliny wykazują dużą wrażliwość, są: mangan i cynk, mniejszą wrażliwość stwierdza się przy niedoborze boru i miedzi, natomiast najmniejszą w stosunku do żelaza i molibdenu. Niedobory poszczególnych składników w okresie wegetacji w różnym stopniu mogą niekorzystnie oddziaływać na rozwój roślin oraz bulwy ziemniaka.

MANGAN

To jeden z głównych mikroelementów biorących udział w procesie przemiany materii w roślinach ziemniaka. Skutkiem niedoboru tego mikroelementu może być opóźnienie kwitnienia roślin, zmniejszenie zawartości białka, witaminy C i skrobi. Niedostateczne zaopatrzenie roślin w mangan może przyczynić się również do wzrostu porażenia bulw parchem zwykłym. Charakterystyczne objawy niedoboru to jasne i żółte plamki pomiędzy nerwami na najmłodszych liściach (zielona siateczka) rozpoczynające się u podstawy i stopniowo obejmujące cały liść. Plamki występują również na ogonkach liściowych i łodygach. Następnie pojawiają się brązowe, nekrotyczne plamy na liściach.

CYNK

Wchodzi w skład niektórych enzymów regulujących oddychanie, bierze udział w syntezie chlorofilu. Niedostateczne zaopatrzenie roślin w cynk wpływa niekorzystnie na zawartość białka i cukrów. Rośliny reagują na niedostatek cynku karłowatością i chlorozą liści. Najmłodsze, wierzchołkowe liście ulegają pofałdowaniu, są drobne, żółtawe, z brunatnymi, nekrotycznymi plamkami imają zdeformowane brzegi.

BOR

Współdecyduje o prawidłowym rozwoju stożka wzrostu i reguluje proces kwitnienia. Niedobór boru objawia się w postaci ogólnie skróconych łodyg i krzaczastego pokroju roślin. Liście stają się łamliwe i mogą wywijać się w kształt "łódeczki", co mylone może być z porażeniem roślin przez wirus liściozwoju PLRV. W skrajnych przypadkach może dochodzić do nekroz i zamierania liści. Skórka staje się ciemniejsza w porównaniu do bulw dobrze odżywionych, a w miąższu mogą występować różnego rodzaju plamistości.

MIEDŹ

Wpływa na przemiany azotu w roślinie, przyczynia się do wzrostu zawartości białka i witaminy C, a jednocześnie redukcji azotanów. Niedobór miedzi widoczny jest w postaci żółknięcia i bielenia liści od wierzchołków. Opóźniony jest wzrost i zniekształcone kwiatostany. Zubożenie gleb Polski w miedź, pomimo że jest to mikroelement mało ruchliwy, przebiega szybko i dlatego też spotyka się coraz częściej rośliny z objawami n iedoborowymi.

OKRES KRYTYCZNEGO ZAPOTRZEBOWANIA

W przypadku ziemniaka wysokie zapotrzebowanie na składniki pokarmowe rozpoczyna się już w okresie tworzenia bulw na stolonach (tuberyzacji), co odpowiada fazie pąkowania i początku kwitnienia roślin, ale najbardziej intensywne pobieranie składników przypada na okres przyrostu masy bulw, od fazy końca kwitnienia do początku żółknięcia liści na roślinach. W zależności od wczesności odmiany warunki sprzyjające stosowaniu składników nalistnie występują więc w dość długim przedziale czasowym, od czerwca nawet do początku sierpnia.

Najlepszą skuteczność uzyskuje się wtedy, gdy zabiegi wykonywane są w dni pochmurne, przy temperaturze ok. 15oC i względnie wysokiej wilgotności powietrza. W takich warunkach ograniczone jest parowanie zastosowanego roztworu z powierzchni liści. Przy utrzymującej się w okresie letnim wysokiej temperaturze powietrza i dużym nasłonecznieniu najkorzystniejszą porą przeprowadzenia zabiegu nalistnego są w tej sytuacji godziny wieczorne, które umożliwiają w dostatecznie długim czasie, przy obniżonej temperaturze i podwyższonej wilgotności powietrza wnikanie zastosowanych roztworów nawozowych.

Z uwagi na trudności w rozpoznaniu objawów niedoboru konkretnych składników poprzez obserwację wyglądu roślin na plantacji, a jednocześnie niewielkie rozpowszechnienie w praktyce testów roślinnych, pozwalających ocenić stopień odżywienia roślin w poszczególne składniki w okresie wegetacji, najbardziej uzasadnione pozostaje obecnie stosowanie zapobiegawczo, nalistnie nawozów jedno- czy wieloskładnikowych, najlepiej 2-4-krotnie w okresie wegetacji, nie zmieniając przy tym zaleceń producenta odnośnie dawek. Przygotowanie cieczy użytkowej do oprysku polega na rozpuszczeniu koncentratu nawozu dolistnego w określonej objętości wody, n ajczęściej 300-400 l/ha.

NAWÓZ JEDNO- CZY WIELOSKŁADNIKOWY?

Obecnie na rynku dostępna jest bardzo szeroka gama nawozów wieloskładnikowych, a także zawierających pojedyncze pierwiastki mikroelementowe, w formie chelatów (najczęściej EDTA). Formy chelatowe związków są dobrze rozpuszczalne w wodzie, łatwo przyswajalne i nie wykazują działania parzącego na rośliny. Nawozy chelatowe mogą również zawierać dodatki obniżające napięcie powierzchniowe liści i ułatwiające wchłanianie oraz substancje zwiększające przyleganie kropli do liści i łodyg.

Efektywność zabiegów nalistnych różnymi mikroelementowymi nawozami wieloskładnikowymi (Agrosol K, Agrovital K, Ekolist S, Insol 7, Insol ZBR), jako uzupełnienie podstawowego nawożenia mineralnego NPK, w IHAR Oddział Jadwisin wyrażała się wzrostem plonu bulw o12-20 proc., natomiast plon bulw uzyskany pod wpływem jednoskładnikowych nawozów mikroelementowych (Mikrovit Mn, Mikrovit Zn, Mikrovit Cu) był wyższy o 7-9 proc. w porównaniu do kontroli (bez dokarmiania).

PRODUKTY DWUFUNKCYJNE

W dążeniu do ekologizacji produkcji i coraz bardziej efektywnego wykorzystania przez rośliny składników zastosowanych nalistnie opracowuje się wciąż nowe technologie ich wytwarzania. Należą do nich m.in. metoda hydrolizy enzymatycznej, gdzie uzyskuje się produkty aminokwasowe na bazie wyciągów z ziarna, kiełków zbożowych i alg morskich, czy technologia elektrostatycznej aktywacji zmikronizowanych skał wapiennych, przy wykorzystaniu której składników odżywczych dostarczają roślinom zmielone na pył minerały skalne, głównie kalcyt pochodzenia morskiego. Produkty te dzięki wysokiej zawartości substancji bioaktywnych mają nie tylko funkcję odżywczą, lecz także zwiększają odporność roślin na czynniki stresowe, czyli wykazują również działanie biostymulujące.

Działanie ich na rośliny ziemniaka polega na: przyspieszeniu i polepszeniu rozwoju liści i łodyg, redukcji niedoboru składników, zwiększeniu liczby i wielkości bulw oraz poprawie ich wyglądu, aktywacji mechanizmów obronnych roślin. Dotychczas przeprowadzone w Zakładzie Agronomii Ziemniaka w Jadwisinie badania polowe wykazały zasadność użycia wybranych nawozów biostymulujących w uprawie ziemniaka (Fertileader Axis, Fertileader Gold BMo, Tecamin Max, Tecnokel Mix, Tecnophyt PK, Herbagreen, NaturalCrop SL), szczególnie w warunkach niekorzystnego układu warunków pogodowych w okresie wegetacji roślin, głównie związanych z nierównomiernym rozkładem opadów.

W warunkach związanych z niedoborem lub nadmiarem opadów w okresie wzrostu i rozwoju roślin ziemniaka uzyskano większy o 14-21 proc. przyrost plonu bulw po zastosowaniu wyżej wymienionych nawozów biostymulujących, natomiast w latach z równomierną i dostateczną ilością opadów, czyli przy bardziej korzystnym układzie warunków pogodowych podczas wegetacji roślin ziemniaka przyrost plonu bulw wahał się o 6-9 proc.

Artykuł ukazał się w czerwcowym wydaniu miesięcznika "Farmer"