Zróżnicowane są wymagania roślin sadowniczych, jeśli chodzi o zaopatrzenie w fosfor. Wysokie wymagania mają: jabłoń, brzoskwinia, morela, nektaryna, truskawka, porzeczki, agrest, malina, jeżyna. Średnie – grusza, śliwa, wiśnia, winogrona, orzech włoski, leszczyna.
Jak pobierają
Większość roślin sadowniczych ma zdolność pobierania fosforu ze związków fosforowych nieprzyswajalnych dla wielu innych roślin.
Rośliny pobierają fosfor głównie z rozpuszczalnych w roztworze glebowym ortofosforanów. Im zawartość przyswajalnych form fosforu w glebie jest większa oraz im większa jest wilgotność gleby, tym pierwiastek ten jest lepiej pobierany. Przeważająca część fosforu wiąże się w glebie z kationami metali 2- i 3-wartościowych (wapnia, magnezu, żelaza, glinu i manganu) w trudno rozpuszczalne związki. Proces taki nazywa się uwstecznianiem.
Głód fosforowy
W środowisku zasadowym uwstecznianie fosforu polega na łączeniu się w trudno rozpuszczalne fosforany wapniowe, które w pewnych warunkach mogą być jednak pobrane przez rośliny. W środowisku bardzo kwaśnym (pH< 4,5) uwstecznianie fosforu przez łączenie się z kationami glinu, żelaza i manganu przebiega szybko, tym szybciej, im bardziej kwaśna jest gleba.
Skutki głodu fosforowego u roślin uprawnych występują tym silniej, im gleba jest mniej zasobna w fosfor oraz im bardziej jest kwaśna. Czynnikiem, sprzyjającym silniejszej reakcji roślin na niedobór fosforu w początkowym okresie wegetacji, jest wysoki poziom nawożenia azotem.
Aby zapobiec nadmiernemu uwstecznianiu fosforu, konieczne jest:
- regulowanie odczynu gleby, głównie przez stosowanie nawozów wapniowych i wapniowo-magnezowych,
- stosowanie granulowanych nawozów fosforowych,
- regularne stosowanie nawozów organicznych (w uprawach rolniczych).
Fosfor w organizmie roślinnym pełni rolę bardziej uniwersalną niż inne składniki. Stanowi on nie tylko niezbędny składnik wielu związków organicznych, enzymów, ale za pośrednictwem wysokoenergetycznych związków fosforanowych typu ADP lub ATP staje się głównym przenośnikiem i akumulatorem energii w procesach biochemicznych. Dzięki temu wydajność energetyczna procesów biochemicznych sięga 60–70 proc. Fosfor występuje w roślinach również w postaci soli mineralnych.
Zawartość fosforu zależy od wieku roślin oraz od intensywności zaopatrzenia ich w ten pierwiastek, ale też od:
- większej zawartości substancji organicznej w glebie,
- obecności w glebie jonu magnezowego i amonowego,
- prawidłowego oświetlenia roślin i obecności tlenu w podłożu (przewiewność gleby).
Pobieranie fosforu ograniczone jest obecnością jonu azotanowego w glebie. Już w pierwszych tygodniach wzrostu rośliny powinny być zaopatrzone w odpowiednią ilość przyswajalnego fosforu, ponieważ jest to tzw. okres krytyczny wzrostu roślin. Późniejsze dokarmianie roślin fosforem nie wyrównuje ujemnych skutków głodu w okresie krytycznym ze względu na:
- duże potrzeby względem fosforu w okresie krytycznym,
- dużą dynamikę pobierania fosforu już w pierwszych miesiącach wegetacji (np. rośliny zbożowe, pastewne, jagodowe i inne),
- małą ruchliwość fosforu,
- słabo rozwinięty system korzeniowy roślin w początkowym okresie rozwoju.
Dostatek i niedobór
Dobre zaopatrzenie w fosfor powoduje obfity wzrost korzeni wszystkich gatunków roślin, co znacznie przyczynia się do wzrostu plonu. Fosfor również odgrywa dużą rolę w procesie dojrzewania. Na ogół przy obfitym nawożeniu fosforem można ten proces przyśpieszyć.
Niedobór fosforu wśród składników pokarmowych hamuje wzrost rośliny. Objawy niedostatku fosforu w glebie są dość różnorodne u poszczególnych gatunków roślin. Szybkość, z jaką się one pojawiają, zależna jest od stopnia niedoboru tego składnika. Pobieranie fosforu przez rośliny odbywa się z całej warstwy gleby objętej korzeniami. Intensywność pobierania fosforu z różnych głębokości zmienia się jednak ciągle i związana jest z wilgotnością gleby i jej temperaturą. Jeżeli okres wiosenny nie sprzyja pobieraniu fosforu z gleby, ze względu np. na niską temperaturę gleby poniżej + 12ºC, to można uzupełnić ten składnik po ruszeniu wegetacji roślin poprzez dokarmianie dolistne, stosując np. Fostar lub Fos-Calvit bądź Seniphos lub Chrońplon P albo Plonochron fosforowy, zarówno w uprawach sadowniczych, jak i ogrodniczych oraz rolniczych. Tam, gdzie jest założone nawadnianie, w okresach suszy, gdy nie może być pobrany fosfor z gleby, stosujemy np. Fostar do nawożenia wraz z nawadnianiem, inaczej mówiąc do fertygacji, na plantacjach roślin jagodowych, krzewów i drzew owocowych.
Nadmiar fosforu nie jest bezpośrednio szkodliwy dla drzew, jednak nadmierne doglebowe nawożenie niezależnie od odczynu (pH) gleby znacznie utrudnia pobieranie potasu, cynku, żelaza, miedzi.
Jesienią należy przeprowadzić nawożenie doglebowe w sadach i plantacjach roślin jagodowych nawozami fosforowo-potasowymi oraz siarczanem magnezu jednowodnym, względnie wapnowanie gleb, wyłącznie na podstawie wyników zaleceń otrzymanych po przeprowadzonej analizie chemicznej gleby.
Autor pracuje w Oddziale Radomskim Mazowieckiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego
Źródło: "Farmer" 17/2006
Obserwuj nas w Google News
Komentarze