Tylko wtedy, gdy poznamy odczyn gleby, jej zasobność w makro i mikroelementy, a także przemiany tych składników w glebie oraz intensywność pobierania ich przez rośliny i transport do części nadziemnych, możemy w miarę precyzyjnie określić zalecenia nawozowe. Dlatego doradztwo technologiczne musi upowszechniać wśród sadowników metodę kontrolowanego, nawożenia w celu uzyskania zarówno wysokich jakościowo plonów, jak również owoców o wysokich walorach smakowych i dietetycznych.

Nawozy do gleby
Analizy chemiczne prób glebowych są niezastąpione przy określaniu potrzeb nawożenia przed założeniem sadu. Określenie odczynu gleby (pH), materii organicznej i jej zasobności w makro- i mikroelementy umożliwia wprowadzenie (w razie potrzeby) wapnia oraz potasu bądź, nieprzemieszczającego się w glebie, fosforu, do głębszych warstw gleby, co jest bardzo trudne lub wręcz niemożliwe w sadach już założonych.

Większość polskich gleb (ponad 60 proc.) wykazuje odczyn kwaśny (pH 4,6–5,5) i bardzo kwaśny (pH < 4,5). Gleby najbardziej przydatne do produkcji sadowniczej w co najmniej 30 proc. należą do podanych wyżej grup stanu zakwaszenia i przed nasadzeniem  roślin powinny być wapnowane. Optymalna wartość pH gleby dla drzew pestkowych powinna wynosić 6,6–7,2 (odczyn gleby obojętny).

Jednym z najważniejszych zadań, które stoi przed sadownikiem, rolnikiem jest przeciwdziałanie zakwaszeniu gleb poprzez stosowanie wapnia i optymalnego nawożenia doglebowego.

Wapń Jego niedobór powoduje słaby wzrost systemu korzeniowego i prowadzi do niskich plonów. Brak wapnia łączy się z zakwaszeniem gleby. Występują wówczas objawy niedoboru wapnia i magnezu oraz nadmiaru glinu i manganu. W miarę podwyższenia wartości pH te niekorzystne właściwości gleb kwaśnych ulegają poprawie. Natomiast przy nadmiernej alkalizacji środowiska mogą wystąpić inne niekorzystne zjawiska, takie jak obniżenie rozpuszczalności niektórych mikroelementów, np. żelaza, manganu, cynku, miedzi.

W wypadku zakwaszenia gleb ważne jest umiejętne stosowanie w sadach  nawożenia azotowego. Od odczynu gleby zależy pobieranie z niej składników pokarmowych przez korzenie roślin, prawidłowy wzrost, rozwój  oraz plonowanie wiśni oraz czereśni.

Fosfor Pełni rolę bardziej uniwersalną niż inne składniki pokarmowe.  Reguluje procesy oddychania i fotosyntezy, a więc związane z produkcją cukrów oraz tłuszczy. Intensyfikuje wzrost systemu korzeniowego, doprowadzając do lepszego wykorzystania składników pokarmowych z roztworu glebowego. Nadmiar fosforu bezpośrednio nie szkodzi roślinie, jednak nadmierne doglebowe nawożenie, niezależnie od odczynu gleby, znacznie utrudnia pobieranie potasu, żelaza, miedzi, cynku. Niedobór fosforu hamuje fosforylację, a tym samym tworzenie się fosfatydów, kwasów nukleinowych i białek, w wyniku czego następuje zahamowanie wzrostu i zaburzenie w przemianie materii. Skutki głodu fosforowego występują na glebach ubogich, kwaśnych, niewapnowanych, nawożonych niskimi dawkami fosforu i w przypadku jednostronnego nawożenia azotem.

Potas Zbyt wysokie nawożenie potasem prowadzi do występowania charakterystycznych objawów na liściach, zaś owoce są kwaśne. Potas jest silnym antagonistycznym pierwiastkiem w stosunku do magnezu i blokuje zarówno pobieranie magnezu, jak i jego przemieszczanie się w roślinie. Przenawożenie gleb potasem jest niebezpieczne dla sadów, gdyż stymuluje występowanie niedoboru magnezu, żelaza, boru i wapnia. Przy wyższej zasobności potasu szybciej zanika skrobia w owocach, co oznacza wcześniejsze ich dojrzewanie. Nadmiar potasu w glebie powoduje zmniejszenie zawartości wapnia w roślinie i odwrotnie – przy nadmiarze wapnia zawartość potasu w roślinie się zmniejsza.

Niedobór potasu w roślinie powoduje:  ograniczenie transformacji azotu mineralnego do białek, zagłodzenie korzeni, co prowadzi do niedoboru wody w częściach nadziemnych. Owoce są drobniejsze, bardziej kwaśne, mniej smaczne.

Azot Przy wysokich dawkach doglebowych nawozów azotowych drzewa owocowe pobierają zaledwie 15–25 proc. azotu, a pozostała część tego składnika jest wypłukiwana w głębsze warstwy gleb i wód gruntowych, co z kolei powoduje zatruwanie środowiska naturalnego. Straty azotu stosowanego w nawożeniu doglebowym są bardzo duże, dlatego azot jest pierwiastkiem, który musi być stosowany co roku, najlepiej w małych dawkach.

Większość nawozów azotowych używanych w sadach jest fizjologicznie kwaśna, a nieliczne tylko nie działają zakwaszająco na gleby, np. saletra wapniowa. Najbardziej zakwaszają gleby siarczan amonowy i saletra amonowa. Należy ograniczyć w nawożeniu upraw nawozy azotowe, szczególnie zawierające azot w formie amonowej, by nie pogłębiać zakwaszenia gleb o odczynie kwaśnym i bardzo kwaśnym.

Bor Wpływa na funkcjonowanie i podziały komórek, zwiększa efektywność pobierania składników pokarmowych, zwłaszcza: azotu, potasu, fosforu, magnezu i wapnia. Dlatego zwiększa on plon owoców i polepsza jego jakość. Wskutek niedoboru tego pierwiastka następuje, między innymi, zahamowanie wzrostu i obumieranie stożków wzrostu, zarówno pędów nadziemnych, jak i korzeni. Rośliny tracą zdolność do wytwarzania kwiatów i nie dochodzi do zapłodnienia po zapyleniu.

Cynk Jego niedobór doprowadza do poważnego naruszenia podstawowych funkcji fizjologicznych. Pierwiastek ten bierze udział w przetwarzaniu kwasów organicznych, syntezie chlorofilu i witamin, wpływa na procesy wzrostu i rozwoju. Jego niedobory występują najczęściej na glebach zawierających dużo wapnia oraz tam, gdzie wysiewa się duże dawki nawozów fosforowych. Cynk w roślinach gromadzi się w organach zawierających dużo chlorofilu oraz w zarodkach. Dokarmianie dolistne tym pierwiastkiem (np. przy zastosowaniu preparatów Chelat cynku forte lub Mikrovitu Zn bądź Zintrac) zapobiega chlorozom i przedwczesnemu opadaniu liści, podwyższa odporność roślin na wymarzanie, stymuluje rozwój pąków, zwiększa odporność na choroby przechowalnicze.Mangan Wpływa na podwyższenie intensywności oddychania, asymilacji dwutlenku węgla i syntezy węglowodanów, uczestniczy również w redukcji azotanów do azotynów. Na glebach kwaśnych związki manganu są szybciej rozpuszczane i łatwiej dostępne, dlatego wapnowanie ogranicza jego pobieranie. Niedobór manganu powoduje przede wszystkim cętkowaną chlorozę, która rozprzestrzenia się między żyłkami  zwłaszcza młodych  liści i w miarę nasilania przechodzi w nekrotyczne plamy. Po wystąpieniu objawów niedoboru manganu należy rośliny opryskiwać nawozami manganowymi, np. Mikrovit Mn, Chelat manganu forte 14 , Mantrac. W sadach opryskiwania wymienionymi nawozami dolistnymi można wykonywać po kwitnieniu wiśni, czereśni.

Żelazo Występuje w roślinach w ilościach niewiele większych, czasem nawet mniejszych niż mangan. Bierze udział w tworzeniu chlorofilu. Niedobór przyswajalnych form żelaza może się zaznaczyć w glebach o wysokim odczynie (pH) i węglanowych. Typowym objawem jest chloroza młodych liści, które początkowo stają się jasnozielone, następnie żółkną i bieleją. Nerwy liściowe i tkanka do nich przylegająca pozostają zielone. Chloroza rozpoczyna się od najmłodszych liści rośliny, stopniowo obejmuje też liście starsze. Takie symptomy dość często spotyka się w uprawach sadowniczych na glebach świeżo wapnowanych, zasadowych (o pH powyżej 7,2), szczególnie przy nadmiernej wilgotności i słabym napowietrzaniu gleby. Również jednostronne nawożenie innymi składnikami powoduje zakłócenia w pobieraniu żelaza. Jego niedobory bardzo skutecznie likwidują opryskiwania roślin związkami chelatowymi np. Chelat żelaza (Mikrovit Fe) lub Chelat żelaza forte.

Miedź Wpływa na rozwój i budowę tkanek, bierze udział w przemianach azotowych, syntezie białek i witaminy C. Przy niedoborze tego pierwiastka na drzewach owocowych w lipcu i sierpniu na liściach wierzchołkowych pojawiają się chlorotyczne plamy. Brzegi liści podwijają się ku górze, a liście usychają i opadają. Kora drzew staje się chropowata, łuszczy się i głęboko pęka. U drzew pestkowych (wiśnia, czereśnia) występuje jeszcze gumoza. W uprawach sadowniczych do nawożenia doglebowego i dolistnego możemy stosować Chelat miedzi forte 12 (krystaliczny), zaś do dolistnego nawożenia Mikrovit Cu (Chelat miedzi płynny).

Krzem Tworzy na powierzchni roślin warstwę ochronną, ograniczającą rozwój chorób grzybowych, wzmacnia strukturę ścian komórkowych oraz wzmacnia syntezę chlorofilu.

Dokarmianie dolistne 
Wiśnie i czereśnie można dokarmiać dolistnie jedno- i wieloskładnikowymi nawozami, zawierającymi makro- i mikroelementy, np. Mikrokomplex lub Siarczan Magnezowy, Plonochron magnezowy, Mikrovit 1, 2, 3 lub 4 bądź Plonochron mikroelementowy lub kompletny.

Dokarmianie dolistne drzew wiśni, czereśni dla poprawienia jakości i wydajności plonu owoców przeprowadzamy, stosując dolistnie nawozy makro- i mikroelementowe jedno- i wieloskładnikowe w dwóch terminach i w kilku powtórzeniach co 7–14 dni: w okresie wykształcania owoców tj. od zakończenia kwitnienia; po zbiorze owoców do fazy opadania liści.

Przy dokarmianiu dolistnym w celu poprawienia jakości i wydajności owoców wiśni, czereśni stosujemy:
  • od fazy pękania pąków –  cynk w postaci np. Chelatu cynku (Mikrovit Zn) lub Chelatu cynku forte bądź Zintrac,
  • przed kwitnieniem (zielony pąk) –  magnez, stosując  np. Mikrokomplex bądź Hydromag lub Plonochron magnezowy bądź Siarczan Magnezowy.
  • od fazy białego pąka, a także w fazie kwitnienia i opadania płatków –  bor w postaci np. Bormaksu lub Borvitu bądź Bortracu. (W fazie białego pąka, a także tuż po kwitnieniu należy drzewa opryskiwać, stosując Alkalin potasowo-borowy z krzemem, Alkalin potasowy z krzemem, Plonochron zasadowy, Alkalin PK 10:20, Alkalin  PK  5:25, które zapobiegają rozwojowi patogenów chorobotwórczych.);
  • od końca kwitnienia do wzrostu zawiązków owocowych i na cztery i dwa tygodnie przed zbiorem owoców –  fosfor w postaci np. Fostaru, Foscalvitu, Seniphosu, Plonochronu fosforowego, Alkaliny  PK , Chrońplon KP;
  • od fazy –  rozwój owoców –  magnez, stosując np. Mikrokomplex bądź Hydromag lub Plonochron magnezowy bądź Siarczan Magnezowy w kilku powtórzeniach co 7– 4 dni; wapń – w postaci np. Wapnovitu lub Stopitu bądź Plonochronu wapniowego, Foscalvitu, Seniphosu w celu poprawienia jędrności  owoców, Mikrovit 1, 2, 3 lub 4, Plonochron mikroelementowy lub kompletny bądź Alkalin  PK 10:20 lub Alkalin  PK 5:25  w kilku powtórzeniach co 7–14 dni bądź Chrońplon Ca w okresie późnojesiennym;
  • po zbiorze owoców, a przed opadnięciem liści z drzew (późną jesienią), należy zastosować razem bor i cynk np. Borvit i Mikrovit Zn lub Cynkobor bądź Bortrac i Zintrac, dodając do tych nawozów roztwór mocznika.
W przypadku dużego deficytu potasowego w glebie należy koniecznie zastosować dokarmianie potasem dolistnie, stosując np. Alkalin potasowy z krzemem bądź Alkalin potasowo-borowy z krzemem lub Plonochron potasowy badź Plonochron zasadowy w kilku powtórzeniach co 7–10 dni bądź Chrońplon KP. Poprzez stworzenie środowiska zasadowego (na liściach, pędach, konarach i owocach), nawozy ochronne niszczą stare grzybnie oraz uniemożliwiają rozwój nowych grzybni chorobotwórczych,

W przypadku dużego deficytu fosforowego w glebie należy zastosować dokarmianie dolistnie fosforem w okresie wzrostu zawiązków owocowych, stosując np. Fostar bądź Foscalvit lub Seniphos bądź Plonochron fosforowy.

Autor jest specjalistą  I i II stop. ds. sadownictwa MODR w Warszawie Oddział w Radomiu

infografika

Źródło "Farmer" 09/2006