Szybko działającymi są wapna tlenkowe (inaczej: wapno palone lub wapno budowlane) o wzorze chemicznym CaO. Jony wapnia pochodzące z tego nawozu bardzo szybko zobojętniają jony wodorowe znajdujące się w roztworze glebowym i z dużą siłą nasycają kompleks sorpcyjny gleby wypierając z niego jony wodoru oraz glinu.

Wadą tego typu nawozu jest jego zbyt reaktywne działanie. W wyniku wprowadzenia do gleby tego nawozu powstaje w roztworze glebowym silnie żrący wodorotlenek wapnia. Z tego też powodu wapna tlenkowego bezwzględnie nie można stosować na krótko przed siewem oraz pogłównie. Jego reaktywność może spowodować bowiem poważne zaburzenia we wschodach roślin.

Ponadto może zakłócać naturalne przemiany mikrobiologiczne w glebie i prowadzić do degradacji cennej próchnicy. Z drugiej strony bardzo często takie produkty są kłopotliwe w wysiewaniu i mocno pylą. W związku z powyższym wapno czysto tlenkowe nadaje się jedynie do odkwaszania gleb ciężkich i zbitych. Dodatkowym atutem będzie rozluźnienie wadliwej struktury gleby. Bardzo ważne jest przy stosowaniu takiego wapna by dokładnie wymieszać go z glebą.

Najczęściej stosowanym w rolnictwie jest wapno typu węglanowego (kreda pylista, kreda pastewna, mączka wapienna, kreda jeziorna) o wzorze chemicznym CaCO3. Działają one wolniej, ale mniej agresywnie. Ich rozpuszczalność w roztworze glebowym jest również mniejsza. Ważne by taki nawóz był odpowiednio rozdrobniony.

W roztworze glebowym pod wpływem wody nasyconej CO2 (odczyn kwaśny) przechodzi on w wodorowęglan wapnia. Związek  ten następnie ulega dysocjacji na jon wapniowy (który wchodzi w kompleks sorpcyjny i wypiera z niego jony wodoru) oraz jon wodorowęglanowy. Wyparty z kompleksu sorpcyjnego jon wodorowy reaguję z jonami wodorowęglanowymi dając kwas węglowy, który szybko rozpada się na dwutlenek węgla oraz wodę.

Procesy te mają powolny przebieg i dlatego traktowane są nawozy węglanowe jako wolno działające. Nie są takie reaktywne jak nawozy tlenkowe i z tego też powodu są dedykowane na gleby lżejsze, mniej zasobne w próchnicę. 

Wśród tego typu wapna jest najwięcej odmian. Dużo zależy od surowca z jakiego zostały wyprodukowane oraz od właściwości fizycznych oraz chemicznych jakimi się cechuje (cechy te wymienione zostały w poprzedniej cz.1). W skrócie podsumowując istotnym czynnikiem decydującym o skuteczności działania nawozów wapniowych typu węglanowego jest stopień ich rozdrobnienia. Produkt kruszony może być nawet 200 razy mniej skuteczny od produktu mielonego.

Wapno dolomitowe to najmniej reaktywny rodzaj wapna stosowanego w rolnictwie. Jego skuteczność w odkwaszaniu gleby jest często niewielka i na jakiekolwiek efekty musimy poczekać nawet kilka lat. Rolnicy po niego często jeszcze sięgają ze względu na to, że zazwyczaj zawierają dodatkowo magnez. Nie mniej jednak dostępność magnezu z tego nawozu jest również ograniczona ze względu na jego skrystalizowaną formę. Jedynie dolomit pochodzący z mocno zwietrzałych złóż i dobrze przemielony (albo prażony) może wykazywać właściwości odkwaszające i dostarczać do gleby pewną ilość magnezu.

Dlaczego skład nawozu zawsze jest podawany w przeliczeniu na CaO?

Nie ważne czy mamy do czynienie z wapnem tlenkowym czy węglanowym zawsze jego skład wyrażony jest w ilości tlenku wapna. Wymaga tego Ustawa z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniu. Nakazuje ona producentom informowanie o składzie nawozu poprzez wyrażanie go właśnie w ilości tlenku wapna. Dzięki temu można poszczególne nawozy ze sobą porównać i ocenić. Z drugiej strony umożliwia nam to na precyzyjne przeliczenie niezbędnej do zastosowania dawki wapna.