Stosowanie nawozów naturalnych to było jedyne rozwiązanie lecz po likwidacji produkcji zwierzęcej w wielu gospodarstwach odeszły w zapomnienie. Obecnie dostęp do tego typu nawozów jest już mocno utrudniony. 

Ile obornika na hektar?

Najpopularniejszy nawóz naturalny powstający ze słomy i odchodów w warunkach ściółkowego chowu zwierząt. Charakteryzuje się powolnym działaniem, dlatego zaleca się go stosować raz na 3-4 lata, gdyż dopiero po tym czasie zostaje wykorzystana całość wniesionych przez niego substancji odżywczych. Pełna dawka obornika powinna wynosić 30-35t/ha zależnie od stanowiska i składu nawozu. 

Wady i zalety obornika

Obornik oprócz zawartości makro- i mikroelementów ma tę ogromną zaletę, że w przeciwieństwie do nawozów mineralnych, wprowadza do gleby również cenną materię organiczną. Ta przewaga może być jednak w niektórych przypadkach wadą, gdyż przewiezienie dużej ilości takiego substratu wiąże się również z wysokim zużyciem paliwa, które także tanie dziś nie jest. Jedno zasypanie rozsiewacza do nawozu wystarcza na kilka czy kilkanaście hektarów, natomiast z rozrzutnikiem obornika na każdy hektar trzeba jechać kilka razy, co przy większych odległościach czyni zabieg nie tylko czaso-, ale i energochłonnym, skłaniając do dokładnych kalkulacji kosztów.

Z zalet obornika warto wspomnieć poprawę struktury gleb, zwłaszcza lżejszych, polepszenie stosunków wodno- powietrznych, a w gospodarstwach prowadzących produkcję zwierzęcą- bardzo łatwą dostępność. W dzisiejszych niełatwych czasach choć w tej kwestii rolnicy prowadzący chów i hodowlę zwierząt są na wygranej pozycji, gdyż cenny nawóz jest w praktyce ich produktem ubocznym. W przypadku nadprodukcji obornika jego sprzedaż może być też ważną pozycją w budżecie gospodarstwa.

Mimo licznych zalet obornik nie jest pozbawiony wad. Warto tu wspomnieć niską zawartość boru, który wymaga uzupełnienia nawozem mineralnym w przypadku uprawy rzepaku czy buraka cukrowego.

Czy obornik jest bogaty w mikroelementy?

Czytaj więcej

Czy obornik jest bogaty w mikroelementy?

Należy też pamiętać o konieczności jak najszybszego zmieszania nawozu z glebą, mając też na uwadze dużą ilość materii organicznej, która nie ułatwia pracy maszyn uprawowych.

Wartość nawozowa obornika

Obornik charakteryzuje się dużą zawartością fosforu, potasu, wapnia czy magnezu, natomiast jak wspomniano wyżej, niska jest w nim zawartość boru. Ilość azotu wprowadzanego z obornikiem jest uwarunkowana choćby gatunkiem zwierząt czy sposobem przechowywania i waha się w zakresie 0,45-0,75% całkowitej masy nawozu. Zasadniczo najbogatszy skład ma obornik owiec, który ustępuje pierwszeństwa świńskiemu tylko pod względem zawartości fosforu. Obornik bydlęcy jest najuboższy pod względu składników mineralnych, natomiast na jego korzyść przemawia często bardzo łatwa dostępność.

Z dawką 30t obornika wnosi się na hektar średnio 150kg azotu, 90kg P2O5, 210kg K2O, 5kg CaO i 2kg MgO. Dokładna wartość zależy przede wszystkim od gatunku- najwięcej azotu zawiera obornik pozyskany od owiec, najmniej natomiast bydlęcy. Jeśli chodzi o fosfor, największą zawartością charakteryzuje się obornik świński, natomiast najniższą ponownie bydlęcy. W kwestii zawartości potasu sytuacja wygląda podobnie do azotu- najwięcej w oborniku owczym, najmniej natomiast w bydlęcym.

Jako, że dokładny skład obornika często nie jest znany, istnieje ryzyko przenawożenia niektórymi składnikami. Przykładowo, zbyt duża dawka azotu pod rośliny ozime może doprowadzić do ich zbyt bujnego wzrostu przed zimą, a z kolei nadmiar fosforu ogranicza pobieranie cynku, który wchodząc w skład wielu enzymów ma duże znaczenie dla przetrwania suszy i mrozów, nalewania ziarna czy w przypadku rzepaku formowania łuszczyn. Niedobór cynku, który może być spowodowany nadmiarem fosforu, najbardziej widoczny jest w kukurydzy. W takiej sytuacji następuje skrócenie międzywęźli, zmniejszenie powierzchni liści, jasne przebarwienia czy opóźnienie kwitnienia.

Działanie następcze obornika

Wykorzystanie azotu z obornika kształtuje się na poziomie 20-40% w pierwszym roku i 30-40% w kolejnych latach, zależnie od stanowiska, terminu stosowania nawozu, przebiegu pogody czy uprawianych gatunków. Fosfor jest wykorzystywany w pierwszym roku w 20-25%, w kolejnych latach natomiast jest to 10-15%. Potas z kolei w pierwszym roku może być wykorzystany nawet w 60%, natomiast jego zapasy szybko się wyczerpują i całkowite wykorzystanie nie przekracza 80%.

Kiedy stosować obornik?

Obornik najlepiej stosować pod rośliny o stosunkowo długim okresie wegetacji np.  kukurydzę i okopowe. Jeśli chodzi o termin nawożenia, na glebach lekkich optymalna jest wiosna, natomiast na cięższych- jesień. Pod rzepak ten nawóz powinno się stosować tylko na słabszych glebach, minimum 3 tygodnie przed siewem. Ważne jest, aby nie stosować w tej sytuacji świeżego obornika, gdyż w przypadku wilgotnej jesieni może uwolnić on duże ilości azotu, powodując nadmierny rozwój roślin przed zimą.

Skąd wziąć obornik?

Rolnicy prowadzący wyłącznie produkcję roślinną coraz częściej szukają możliwości pozyskania obornika. Warunki, na jakich nawóz jest dostępny są zróżnicowane. Niektórzy są skłonni oddać nadmiar obornika za darmo, inni oczekują w zamian słomy na ściółkę dla zwierząt. Coraz częściej jednak w obliczu rosnącego zainteresowania obornik jest sprzedawany. Ceny wynoszą zazwyczaj około 50zł/t przy transporcie i załadunku po stronie kupującego. Najwyżej sprzedający cenią najlepszy obornik owczy, wyższe ceny występują też w przypadku obornika sezonowanego. W przypadku wymiany za słomę warunki transakcji najczęściej zależne są od zapotrzebowania na ściółkę w danym gospodarstwie. Można się pokusić o przeliczanie wartości słomy i obornika na podstawie zawartości NPK, ale to raczej rzadko spotykane rozwiązanie. 

Ile obornika można zastosować? 

Przede wszystkim przepisy zobowiązują do przestrzegania maksymalnej dawki azotu wynoszącej 170kg/ha. Z tego względu dawkę obornika i zawartość azotu należy uwzględnić w planie nawożenia. Posiadając nadmiar obornika należy sporządzić i przechowywać przez przynajmniej 3 lata umowę zbycia nawozu. Z punktu widzenia zbywającego/nabywającego obornik najważniejsze jest zaznaczenie w umowie właściwej ilości zbywanego oraz nabywanego obornika tak, aby kontrola nie wykazała przekroczenia dawki azotu 170kg/ha. 

Warto pamiętać, że z punktu widzenia przepisów VAT, ale i zasad programu azotanowego nie tylko sprzedaż, ale i wymiana obornika musi być udokumentowana stosowną umową. W przypadku wymiany słomy na obornik są to formalnie dwie transakcje kupna- sprzedaży lub udokumentowane fakturą.

Przypomnijmy, że termin stosowania nawozów naturalnych, w tym obornika dobiegł końca z dniem 30 listopada 2021 roku. Po tym terminie obowiązuje trzymiesięczny zakaz stosowania.