Mangan wpływa na podwyższenie intensywności oddychania, asymilacji dwutlenku węgla i syntezy węglowodanów. Brak manganu jest przyczyną powstawania w roślinie nadmiaru niedotlenionego żelaza, które wpływa na nią niekorzystnie. Reguluje poziom związków z żelazem i wywiera pewien wpływ na redukcję azotanów do azotynów, a nawet do amoniaku w roślinie. Ogromną rolę odgrywa we wzroście mikroorganizmów.

Rośliny wrażliwe
Od dawna znane jest dodatnie działanie soli manganowych na wzrost roślin. Zawartość manganu w roślinach może się wahać w szerokich granicach i zależy od gatunku oraz części roślin, wieku, zapasów manganu przyswajalnego w glebie i innych czynników.

Rośliny szczególnie wrażliwe na niedobór manganu to: owies, pszenica, jęczmień, lucerna, koniczyna, ziemniaki, kukurydza, buraki, groch, rzepak, rośliny kapustne, fasola, pomidor, papryka, cebula, czosnek oraz drzewa i krzewy owocowe, rośliny jagodowe i róże.

Wszystkie gatunki roślin sadowniczych są wrażliwe na niedobór manganu w pierwszych latach (w pierwszym okresie) wzrostu wegetatywnego roślin. Natomiast w okresie produkcji owoców największe wymagania co do manganu mają jabłonie, drzewa pestkowe i truskawki.

Gdzie jest mangan?
Zawartość manganu w glebie ulega wielkim wahaniom. Na ogół jest wyższa niż innych mikroelementów i wynosi od 20 do 5 000 mg Mn w 1 kg gleby. Największe ilości manganu stwierdzono w niektórych rędzinach i madach, najmniejsze na glebach piaszczystych.

W glebach mangan występuje w związkach mineralnych i organicznych, w minerałach pierwotnych i wtórnych pod postacią trudno rozpuszczalną, trudno przyswajalną dla roślin, w stanie zaadsorbowanym przez kompleks glebowy i w roztworze glebowym.

W glebie mangan występuje w kilku postaciach: pierwiastka rozpuszczalnego w wodzie, wymiennego, łatwo ulegającego redukcji oraz w postaci utlenionej – nieczynnej.

Za czynny, łatwo przyswajalny przez rośliny, uważa się mangan rozpuszczalny, wymienny i łatwo ulegający redukcji.

Zawartość przyswajalnych form manganu i jego dostępność dla roślin uzależniona jest od wielu czynników, takich jak:
  • odczyn gleby: im gleba jest bardziej kwaśna, tym związki manganu są bardziej rozpuszczalne i łatwiej dostępne. W glebach bardzo kwaśnych koncentracja przyswajalnego manganu może być nawet toksyczna dla roślin. W takich warunkach mangan ulega łatwo wymywaniu. Wapnowanie ogranicza przyswajalność manganu oraz wymywanie go w głębsze warstwy gleby,
  • uwilgotnienie gleby: w glebach dobrze uwodnionych zawartość manganu przyswajalnego jest wysoka, a w lata suche bądź w glebach suchych występują częściej objawy niedoboru na roślinach uprawnych. Objawy niedoboru manganu nasilają się także w czasie wilgotnej, ale zimnej pogody,

Nawożenie organiczne oraz materia organiczna gleby utrudniają roślinom pobieranie manganu.
Rozpuszczalne związki manganu występują w glebie przy pH poniżej 6. Przeważnie gleby kwaśne nie potrzebują nawożenia manganem, dlatego nawozi się je nim tylko w tych wypadkach, gdy jest ogólny brak tego pierwiastka. Natomiast na glebach obojętnych i zasadowych mangan jest mocno związany i może zachodzić konieczność stosowania nawozów manganowych.

Najczęściej brak przyswajalnego manganu występuje na alkalicznych torfach, wapiennych glebach mulistych, nadmiernie wapnowanych glebach starych i świeżo wapnowanych glebach bielicowych. Objawy niedoboru manganu występują więc najczęściej na glebach podmokłych, gliniastych, słabo przepuszczalnych, o wysokim poziomie wody gruntowej i pH gleby powyżej 6,7 oraz przy wysokiej zawartości wapnia i substancji organicznych.

Opryski głodnych roślin
W przypadku wystąpienia objawów niedoboru manganu na liściach (skrajnego głodu) nawozy manganowe należy stosować natychmiast, opryskując rośliny dolistnie np. Chelatem manganu (Mikrovit Mn) lub Chelatem manganu forte 14, względnie Mantragiem w uprawach sadowniczych, warzywniczych, kwiaciarskich, zielarskich, przemysłowych i rolniczych.

W sadach opryski tymi nawozami dolistnymi można prowadzić po kwitnieniu roślin (wówczas wpływa to na wielkość i kolor liści) oraz w okresie lata (co działa pozytywnie na zieloną barwę zasadniczą skórki owoców). Natomiast w uprawie truskawek można je stosować dolistnie po ruszeniu wegetacji na zielony pąk kwiatowy.

W uprawach rolniczych opryski należy wykonać natychmiast po wystąpieniu objawów niedoboru manganu na plantacji. Chorobą roślin zbożowych, spowodowaną głodem manganowym, jest szara plamistość, a najmniej na tę chorobę jest odporny owies oraz pszenica i jęczmień.
Buraki, ziemniaki, pomidory, groch, konopie pobierają znacznie więcej manganu niż zboża, bo do kilograma z hektara. Z powodu głogu manganowego i na tych roślinach występują objawy niedoborowe, jak: żółta plamistość na buraku cukrowym, pastewnym i ćwikłowym.

Z warzyw na przykład szpinak często ulega szarej plamistości. Niedobór manganu w pomidorach objawia się stopniowym zanikiem zielonej barwy liści, blaszka liścia zabarwia się na żółto, a nerwy liści nadal pozostają zielone. Takie same objawy niedoborowe można zaobserwować u kapusty, papryki, ogórków i ziemniaków.

Wrażliwe na niedobór manganu są również wszystkie gatunki roślin sadowniczych w pierwszym okresie wzrostu wegetatywnego roślin. Natomiast w okresie produkcji owoców największe wymagania co do manganu mają jabłonie, drzewa pestkowe i truskawki.

Gdy występują objawy niedoborowe manganu na liściach roślin sadowniczych, jest to już oznaka stanu chorobowego roślin. Należy wtedy szybko uzupełnić braki manganu poprzez dokarmianie dolistne, opryskując rośliny np. Chelatem manganu forte 14 lub Chelatem manganu (Mikrovit Mn) bądź Mantragiem, który może być zastosowany zarówno do doglebowego, jak i do dolistnego dokarmiania roślin ogrodniczych.

Autor pracuje w Oddziale Radomskim Mazowieckiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego

Źródło: "Farmer" 18/2006