Miedź to pierwiastek bardzo szeroko rozpowszechniony. Jego zawartość ogólna w glebach Polski wynosi od 1 do 100 mg Cu w 1 kg gleby i jest z reguły tym niższa, im gleba jest lżejsza. Gleby organiczne i torfowe, mimo dużej ogólnej zawartości miedzi, mogą być ubogie w jej formy przyswajalne. Ujawnia się to na roślinach objawami niedoboru. Zjawisko jest spowodowane tym, że kwasy organiczne zawarte w torfie lub glebach organicznych silnie wiążą miedź (kwasy huminowe oraz krenowe, fulwokwasy itp.). Tworzą mocne związki kompleksowe, które nie są dostępne dla rośliny. Dla roślin miedź jest dostępna jedynie w formie jonu Cu 2+. Niedobór miedzi w glebie powoduje nie tylko obniżkę plonu, ale również zmniejsza zawartość miedzi w paszach, warzywach, owocach. Nawożenie roślin tym pierwiastkiem podnosi jakość plonów przez wzrost zawartości chlorofilu, karotenu i witaminy C.

Oznaki niedoboru
Zubożenie gleb Polski w miedź, pomimo że jest to mikroelement mało ruchliwy, przebiega szybko i dlatego też spotyka się coraz częściej różne rośliny z objawami niedoborowymi. Na liściach roślin występują zazwyczaj białe plamy, a wzrost roślin zostaje zahamowany.

Rośliny zbożowe mają w takich wypadkach słabo rozwinięte korzenie i często wydają nasiona pośledniego gatunku. Charakterystycznym objawem jest „choroba nowin”, występująca na przykład u zbóż, zwłaszcza na glebach torfowych i innych, które wzięto od nowa pod uprawę. Objawia się ona po 2–3 tygodniach wegetacji chlorozą brzegów liści, bieleniem i skręcaniem liści, bieleniem kłosów i zasychaniem końców źdźbeł. Opóźnia się wtedy faza kłoszenia, a kwiatostany są źle wykształcone. Rośliny mają zwiędły wygląd i dużą skłonność do wylegania, a plon i jakość ziarna są niskie.
Miedź wpływa bardzo korzystnie na kwitnienie roślin ozdobnych, na przykład gerber i róż. W warzywach poprawia właściwości przechowalnicze, jak w wypadku marchwi i cebuli. Natomiast przy braku miedzi, na przykład w uprawie pomidorów, liście wykazują niebiesko zielone zabarwienie, a owoce mają skłonności do pękania. W uprawie papryki występują charakterystyczne pofałdowania brzegów liści, które w porównaniu z liśćmi dobrze odżywionymi są wąskie i wydłużone, a także często więdną. W uprawie marchwi występuje odbarwienie, zwijanie i zasychanie brzegów liści oraz zaburzenia we wzroście i wybarwieniu korzeni.

Na drzewach owocowych w lipcu i sierpniu na liściach wierzchołkowych pojawiają się chlorotyczne plamy. Brzegi liści podwijają się ku górze, a następnie liście usychają i opadają. Mogą także zasychać wierzchołki pędów na przykład na drzewach wiśni. Kora drzew staje się chropowata, łuszczy się i głęboko pęka. U drzew pestkowych występuje gumoza.

Przy dużym niedoborze miedzi rośliny się nie kłoszą i nie zawiązują nasion, ponieważ wtedy pierwiastek jest najbardziej potrzebny do rozwoju. Jego zastosowanie po tym okresie niewiele już wpływa na plony zbóż. W szkółkach i młodych sadach nieowocujących stosuje się miedź po ruszeniu wegetacji w kilku powtórzeniach. Natomiast w sadach owocujących opryskuje się drzewa 2–3 krotnie po kwitnieniu, w odstępach 7–10 dniowych.

Przyswajalność pierwiastka
Na przyswajalność miedzi wpływa:
  • zawartość materii organicznej w glebie – im więcej materii organicznej, tym gorsza jest przyswajalność miedzi;
  • odczyn gleby – im większe jest zakwaszenie gleby, tym przyswajalność miedzi jest lepsza, ale wzrasta także tempo jej wymywania. Wapnowanie ogranicza przyswajalność miedzi. Miedź wywiera bezpośredni i pośredni wpływ na przykład na wzrost i rozwój traw. Bezpośredni polega na tym, że w sposób dodatni nawozy miedzianowe zwiększają plony siana i nasion traw. Powodują, niezależnie od nawożenia podstawowego, zmiany w składzie botanicznym runi: stopniowy zanik traw nieszlachetnych, zastępowanych bardziej wartościowymi.
Zaburzenia u zwierząt
Wielu badaczy dowodzi, że niedobór miedzi w glebie torfowej lub organicznej, a także w glebach mineralnych, powoduje zaburzenia w przemianie materii nie tylko u roślin, lecz (pośrednio) i u zwierząt gospodarskich, szczególnie u przeżuwaczy. W organizmach żywych część miedzi znajduje się w postaci białkowych związków organicznych. Niedobór miedzi w pokarmie zwierząt wywołuje pewne choroby, które kończą się nawet śmiercią zwierzęcia, ponieważ ten mikroelement jest czynnikiem koniecznym w procesie tworzenia się krwi. Barwnik krwi – hemoglobina – zawiera wprawdzie żelazo, ale może się tworzyć tylko przy udziale miedzi.

Miedź
Jest pierwiastkiem, który wpływa na rozwój i budowę tkanek, bierze udział w przemianach azotowych, syntezie białek i witaminy C. W uprawach rolniczych, warzywniczych, roślin ozdobnych i sadowniczych do nawożenia doglebowego i dolistnego można stosować Chelat miedzi forte 12 (krystaliczny). Zaś do nawożenia dolistnego możemy stosować Chelat miedzi (Mikrovit Cu).

Autor jest doradcą w Mazowieckim Ośrodku Doradztwa Rolniczego, Oddział w Radomiu.

Źródło: "Farmer" 13/2006