Nawożenie efektywne

Wzrost plonu nie jest wprost proporcjonalny do zwiększenia nawożenia. W miarę zwiększenia dawek nawozów przyrost plonów jest coraz mniejszy, aż w pewnym momencie nie obserwuje się jego zwiększenia. Wreszcie, gdy nawożenie nadal wzrasta, plon zaczyna maleć. Przy dużych dawkach nawozów trzeba także zwracać uwagę na możliwość przenawożenia, co powoduje nie tylko obniżenie plonu, ale także często jego jakości. Przykładem są buraki cukrowe, w których uprawie nadmiar azotu obniża zawartość cukru w korzeniach, a zwiększa związków melasotwórczych (azotu szkodliwego, sodu i potasu). Ważne okazuje się także ponoszenie dodatkowych kosztów.

Efektywność

W gospodarstwie najłatwiej jest wyliczyć przeciętną efektywność brutto. W tym celu wartość zebranego plonu należy podzielić przez dawkę składnika pokarmowego. Wynik podaje się w kilogramach plonu przypadających na kilogram składnika pokarmowego.

Przykład: w uprawie pszenicy ozimej zastosowano 120 kg N/ha, a plon ziarna wyniósł 5 t/ha. Przeciętna efektywność brutto = 5000 kg ziarna : 120 kg N = 42 kg ziarna na kg N. Oznacza to, że każdy kilogram zastosowanego azotu dał 42 kg ziarna. Ten sposób liczenia jest jednak bardzo uproszczony, bo nie uwzględnia wpływu azotu pobieranego z naturalnych zasobów gleby.

Dokładniejsze okazuje się wyliczenie efektywności rolniczej netto, czyli krańcowej. Jest to stosunek przyrostu plonów do przyrostu nawożenia. W tym celu od plonu uzyskanego przy większej dawce składnika odejmuje się plon uzyskany przy dawce mniejszej. Otrzymany wynik dzieli się przez różnicę dawek nawozowych.

Przykład: pszenica ozima przy dawce 120 kg N/ha wydała 5 t/ha, a przy 100 kg N/ha – 4,5 t/ha. Efektywność rolnicza netto = (5000 – 4500) : (120 – 100) = 500 : 20 = 25 kg.

Wynik ten oznacza, że każdy kilogram azotu zastosowany dodatkowo w ilości ponad 100 kg N/ha daje średnio przyrost plonu o 25 kg ziarna. Oczywiście zwiększanie nawożenia jest niecelowe, gdy efektywność rolnicza netto równa się 0. Oznacza to bowiem, że dalsze zwiększanie dawek nie powoduje przyrostu plonu.

Produktywność

Innym parametrem określającym celowość nawożenia jest jego produktywność, którą oblicza się, odejmując od plonu uzyskanego przy określonym nawożeniu plon uzyskany bez nawożenia i otrzymany wynik dzieląc przez dawkę zastosowanego składnika.

Przykład: pszenica ozima nawożona 120 kg N/ha dała plon 5 t/ha, a bez nawożenia 3 t/ha. Produktywność nawożenia = (5000 – 3000) : 120 = 17 kg.

Wynik ten oznacza, że kilogram azotu zastosowanego w nawozach mineralnych spowodował przyrost plonu o 17 kg ziarna. Ten sposób wyliczenia pozwala wyeliminować wpływ pierwiastka pochodzącego z gleby.

Warto pamiętać, że w miarę wzrostu dawki azotu jego efektywność i produktywność stopniowo maleje.

Opłacalność

Zwiększenie intensywności nawożenia jest dla rolników celowe jedynie wtedy, gdy pociąga za sobą większą opłacalność produkcji. W tym celu warto obliczyć opłacalność nawożenia. Najczęściej przyjmuje się, że nawożenie staje się opłacalne, gdy wartość uzyskanej zwyżki plonu jest przynajmniej o 50 proc. większa od poniesionych kosztów.

Przykład: pszenica ozima przy dawce 120 kg N/ha wydała 5 t/ha, a przy 100 kg N/ha – 4,5 t/ha. Zwyżka plonu wyniosła 0,5 t/ha, co przy cenie 600 zł/t jest warte 300 zł. Wzrost dawki azotu wyniósł natomiast 20 kg N/ha (120 – 100). Jeśli przyjąć, że azot zastosowano w saletrze amonowej 34-proc. to oznacza, że trzeba było rozsiać 59 kg nawozu (20 x 100 : 34). Gdy tona nawozu kosztuje 900 zł, to za 59 kg trzeba było zapłacić 53 zł. Opłacalność nawożenia = 5,7 (300 : 53). Oznacza to, że takie zwiększone nawożenie w tych warunkach bywa opłacalne, bo wartość opłacalności w rolnictwie powinna wynosić co najmniej 3.

Ten sposób liczenia też ma pewne niedoskonałości. Znane są ceny nawozów, nie wiadomo natomiast, po jakiej cenie rolnik sprzeda ziarno. Warto jednak przeprowadzić takie kalkulacje, aby mieć wyraźny obraz nawożenia we własnym gospodarstwie.

Dobre nawożenie

Efektywność nawożenia zależy od wielu czynników: