Kukurydzę do fazy 6. liścia powinno zaopatrzyć się w wystarczające ilości dostępnych składników pokarmowych (w tym azotu). To istotne, ponieważ gatunek ten od fazy 6. liścia intensywnie zaczyna je pobierać i proces ten trwa do końca kwitnienia. Znaczący rozwój kukurydzy przypada od 6. do 12. liścia. Wówczas ustala się liczba rzędów w kolbie oraz ziarniaków w rzędzie, tj. budowana jest pierwotna struktura plonu.

Zwłoka w pogłównym dostarczaniu azotu nie wykazuje efektu plonotwórczego. Co gorsza, okresowy niedobór prowadzi do zmniejszenia liczby płodnych kwiatków w kolbie. Dlatego druga (pogłówna) dawka nawożenia azotem przypada, zanim kukurydza wykształci 6 liści.

Nawożąc kukurydzę, uwzględnić trzeba typ mieszańca uprawianej odmiany. W trakcie rozwoju części wegetatywnych rośliny akumulują 85-100 proc. potrzebnego azotu. Następnie podczas fazy nalewania ziarna dochodzi do remobilizacji związków organicznych azotu z zasobów zgromadzonych w fazie wzrostu wegetatywnego. W tym czasie pobieranie składnika z zasobów glebowych jest niewielkie. To klasyczny model pobierania azotu, który nieco inaczej przedstawia się u mieszańców typu stay green. Tego typu odmiany przez cały okres swojej wegetacji intensywnie korzystają z zasobów glebowych. Nawet w fazie nalewania ziarna głównym źródłem akumulacji azotu jest gleba. Uprawiając mieszańce tego typu, zapewnić im trzeba stały dostęp do składnika w trakcie ich wegetacji, dlatego stosuje się nawozy azotowe działające wolno oraz korzysta się z systemu dawek dzielonych.

DAWKA NAWOZU

Pogłówne nawożenie kukurydzy azotem pokrywa od 1/3 do 1/2 jej zapotrzebowania na ten pierwiastek. W wyliczeniu dawki całkowitej, do której rolnik powinien się odnosić, pomocny jest wzór:

DN=(PxNj)-Nmin

gdzie:

DN - całkowita dawka azotu (kg/ha)

P - plon ziaren (t/ha), np. 10 t/ha

Nj - jednostkowe pobieranie azotu (kg/t), np. 23 kg/t (na wytworzenie 1 t ziarna i odpowiedniej masy słomy kukurydza potrzebuje 20-30 kg N)

Nmin - zawartość azotu mineralnego (kg/ha), np. 70 kg/ha

DN= (10x23) -70=230-70=160 kg/ha

Wielkość pobierania jednostkowego uzależniona jest od stanowiska i rodzaju gleb, tzn. gleby lepsze (naturalnie bardziej bogate w azot organiczny) cechują się mniejszym pobieraniem jednostkowym i wymagają niższych dawek azotu.

W przypadku, gdy nie wykonano analiz gleby i nie oznaczono azotu mineralnego, zawartość trzeba ustalić szacunkowo. Rozpiętość zawartości jest szeroka, waha się od 30 do 100 kg N/ha i uzależniona jest od rodzaju stanowiska. Większe wartości należy przyjąć po przedplonach liściastych, uprawianych na dobrych stanowiskach oraz dla kukurydzy na oborniku lub gnojowicy (z jesieni). Po przedplonie zbożowym, eksploatującym glebę ze składników pokarmowych, przyjmuje się niższą zawartość azotu.

OCEŃ WARUNKI NA POLU

Rośliny pobiorą składniki z nawozu, jeśli ten przejdzie do roztworu glebowego i składniki znajdą się w bezpośrednim sąsiedztwie włośników korzenia (na ok. 1 mm). Dlatego granule z nawozów muszą ulec rozpuszczeniu, składniki przemieścić się na głębokość ok. 35 cm - strefa korzeniowa w momencie, gdy rośliny wchodzą w fazę 6. liścia i zaczynają intensywnie pobierać składniki pokarmowe. Do tego czasu powinien być zastosowany nawóz azotowy i przy jego wysiewie zawsze trzeba brać pod uwagę stan uwilgocenia gleby. Rozsiewanie nawozów w wyjątkowo suchych warunkach nie ma sensu, lepiej wstrzymać się z ich wysiewem i zaaplikować azot przed spodziewanym deszczem. Jednak terminu nawożenia nie można nadmierne opóźniać - obniży się efektywność zabiegu i jednocześnie wzrośnie prawdopodobieństwo poparzenia roślin. Wpływa na to m.in. budowa kukurydzy - od 7. liścia tworzy się dość sztywny „lejek”. Jeśli do jego środka dostanie się nawóz, to przy niewielkich opadach, a nawet zbierającej się rosie dojdzie do rozpuszczenia granul. Wysoka koncentracja roztworu, który roślina pobierze, doprowadzi do poparzeń liści. Dlatego nawożenie azotowe zawsze stosuje się na suche rośliny, ale nie na suchą glebę i najlepiej przed spodziewanymi opadami deszczu.

NAWOZY STAŁE I PŁYNNE

W kukurydzy stosować można saletrę amonową, saletrzak, tj. nawozy saletrzano-amonowe (NH4NO3), oraz mocznik, czyli formę amidową (NH2) azotu. Sięgać można po RSM, który łączy w sobie trzy formy azotu: saletrzaną, amonową i amidową. RSM, mocznik można podać dwukrotnie jako składową programu nawozowego: w fazie 2-5 liści i 6-10 liści kukurydzy. Azot zbyt późno zastosowany skutkuje opóźnieniem dojrzewania roślin i zbioru ziarna. W zależności od typu nawozu różny jest sposób ich aplikacji. Do 6. liścia kukurydzy możliwy jest wysiew rzutowy nawozu. Późniejsza aplikacja tym sposobem nie jest wskazana („lejek” z liści). Nawozy granulowane można wysiewać także rzędowo. Mniejsze jest wówczas prawdopodobieństwo dostania się granul do „lejka”. Dla nawozów płynnych wykorzystuje się rozlewacze rurowe stosowane w bezpośrednim sąsiedztwie roślin w międzyrzędziach.

Według danych literaturowych niskie właściwości parzące ma mocznik, jednak nie jest najlepszym rozwiązaniem przy deficycie wody. W takich warunkach zawsze występować będą straty azotu. Pod wpływem słońca i wysokich temperatur azot z formy amidowej (NH2) oraz amonowej (NH4) łatwo przekształca się w amoniak (NH3) i ulatnia do atmosfery. Gdy jest sucho, mniejsze straty azotu są z nawozów saletrzano-amonowych niż z amidowych i dlatego przy deficycie wody nie stosuje się mocznika. Nawóz można natomiast podać (na suche rośliny) przed spodziewanym deszczem. Do szybszych przemian w amoniak dochodzi, gdy pH gleby jest wyższe.

Mocznik dobrze rozpuszcza się w wodzie i sprawdzi się w nawożeniu nalistnym. Dobrym momentem na przeprowadzenie nalistnego nawożenia zarówno azotem, jak i mikroelementami jest faza 5 liści kukurydzy. Aplikacja nawozu azotowego w fazie 5-6 liści korzystnie wpływa na liczbę ziarniaków w kolbie, bowiem w fazie 5. liścia zaczyna pojawiać się zawiązek kolby. Stosując mocznik, zabieg opryskiwania przeprowadza się wieczorem (ewentualnie wcześnie rano - w pochmurne dni), kiedy panują niższe temperatury. Stężenie roztworu mocznika dla kukurydzy powinno wynosić 6 proc. (6 kg nawozu na 100 l wody). Jednocześnie podaje się mikroelementy: miedź (uprawy bez obornika), cynk, bor oraz siedmiowodny siarczan magnezu w stężeniu 5 proc. (5 kg nawozu w 100 l wody), który dostarcza mikroelementy i chroni rośliny przed poparzeniami. Mikroelementy z powodzeniem można też zaaplikować nieco później - w fazie 7. liścia kukurydzy.

Azot podaje się dolistnie także w fazie 9-10 liści, ale wówczas nie wpłynie się już na wielkość plonu. Jest już na to za późno. Składnik zaaplikowany w fazie 9-10 liści ma przede wszystkim zmniejszyć redukcję powstałych zawiązków kolb.