Rośliny nie pobierają całej puli składników z zastosowanych nawozów mineralnych. Jednocześnie stopień wykorzystania poszczególnych pierwiastków jest różny. W przypadku azotu będzie to 50 proc., fosforu - 35 proc., a potasu - 60 proc. Co się dzieje z resztą?

W przypadku azotu 25 proc. "zagospodarowują" organizmy glebowe. Pozostała ilość ulatnia się do atmosfery bądź przemieszcza w głąb profilu glebowego, poza zasięg systemu korzeniowego roślin uprawnych.

Ze względu na słabą rozpuszczalność w wodzie związków fosforu straty tego pierwiastka na skutek wymywania są niewielkie i mieszczą się w zakresie 0,1-1 kg/ha/rok. Natomiast duża część fosforu trafia do rezerw glebowych w formie związków organicznych i nieorganicznych. Jego późniejsza dostępność dla roślin ma charakter ograniczony i silnie uwarunkowany innymi czynnikami.

Z kolei potas z gleb organicznych i lekkich mineralnych jest łatwo wymywany. Na glebach cięższych zjawisko to ma charakter ograniczony. Niemniej im gleba jest cięższa, tym łatwiej pierwiastek ulega uwstecznianiu poprzez trwałe wiązanie przez minerały ilaste.

O efektywności nawożenia decyduje wiele czynników naturalnych i agrotechnicznych.

WODA

Spośród tych pierwszych najistotniejsze są ilość i rozkład opadów w okresie wegetacyjnym. Wszystkie składniki pokarmowe są dla roślin dostępne wyłącznie po rozpuszczeniu się w wodzie. Stąd też jej niedobór w glebie wpływa radykalnie na ich odżywianie mineralne. Jest to szczególnie odczuwalne na glebach lekkich, odznaczających się jednocześnie niską zdolnością do magazynowania zarówno wody, jak i składników mineralnych. Oddziaływanie na czynniki naturalne wydaje się trudne, ale nie jest niemożliwe. Poza nawadnianiem pól duży wpływ na stan zaopatrzenia roślin w wodę ma szereg zabiegów agrotechnicznych. Archaicznym błędem, bo już niepopełnianym, jest orka wiosenna, która doprowadza do znacznego przesuszenia wierzchniej warstwy gleby. Powszechną praktyką jest ograniczanie areału uprawy zbóż jarych na rzecz ozimych ze względu na to, że w większym stopniu wykorzystują zapasy wody zimowej. Bardziej wtajemniczeni zdają sobie sprawę ze znaczenia nawożenia przedsiewnego. Obfite zaopatrzenie roślin w potas oraz fosfor to warunek racjonalnej gospodarki wodą u roślin. Dobrze odżywione, szybko i głęboko się korzenią, lepiej krzewią, wcześniej zakrywają powierzchnię pola, co zmniejsza straty wody z gleby.

Dobrym sposobem wzrostu dostępności i wykorzystania azotu w warunkach niedoboru wody w glebie jest zmiana formy użytkowej nawozu ze stałej na płynną (RSM), a następnie dokarmianie nalistne roślin wodnym roztworem mocznika.

TEMPERATURA GLEBY

Innym, bardzo istotnym czynnikiem jest temperatura gleby, która w znacznym stopniu ogranicza dostępność pierwiastków, co szczególnie jaskrawo widać w odniesieniu do fosforu. Temperatura poniżej 13°C zmniejsza dostępność fosforu dla roślin aż o 70 proc., co ogranicza przede wszystkim rozwój systemu korzeniowego roślin, ale objawy niedoboru są też widoczne w części nadziemnej. Wpływ temperatury uwidacznia się szczególnie wiosną, a jego skala zależy od typu gleby. Gleby ciężkie nagrzewają się wolno, dlatego określane są jako zimne. Ich przeciwieństwem są lekkie, przewiewne, które wypełnione powietrzem szybko się nagrzewają, ale przy spadku temperatury powietrza szybko się też wychładzają.

Możliwy jest agrotechniczny wpływ (w pewnym zakresie) na ocieplenie gleb zimnych, jak i zmniejszenie dużej zmienności temperatury gleb lekkich. Podstawowym zabiegiem jest wprowadzanie do nich masy organicznej. Powstające z niej substancje próchniczne wpływają na tworzenie się struktury agregatowej gleb, poprawiając stosunki wodno-powietrzne. Dzięki ciemnemu zabarwieniu gleba intensywniej pochłania promienie słoneczne, poprawiając swoje właściwości termiczne. Próchnica działa jednocześnie jako lepiszcze strukturotwórcze, powodując sklejanie elementarnych cząstek gleby w agregaty, przez co piaszczyste zwiększają swoją zwięzłość, a gleby o cięższym składzie granulometrycznym stają się luźniejsze. Duży wpływ na tworzenie agregatów mają również woski i smoły, które choć nie zwiększają zgruźlenia, nasycają agregaty, czyniąc je bardziej odpornymi na działanie wody.

Związki próchniczne wpływają jednocześnie na ilość magazynowanej wody. W stosunku do swej wagi mogą jej zatrzymać nawet 5-krotnie więcej. Ta właściwość ma szczególne znaczenie na glebach lekkich, ponieważ ich pojemność wodna zależy głównie od zawartości substancji próchnicznych.

Stosowanie nawozów organicznych i naturalnych stanowi swoisty stabilizator wielkości plonów w warunkach niekorzystnego przebiegu pogody, jak również popełnianych błędów agrotechnicznych.

pH GLEBY

Odczyn obojętny do lekko kwaśnego sprzyja...(...).

Cały artykuł, a w nim również o takich czynnikach jak pH gleby, zasobność gleby, roślina i łan - w najnowszym numerze miesięcznika Farmer (styczeń 2017) Obejrzyj skrót tutaj.