Przy wyborze odmiany pierwszym i najważniejszym kryterium jest plenność. Jest ona warunkowana genetycznie i silnie związana z typem odmiany - liniowym bądź mieszańcowym.

POCZCIWE LINIÓWKI

Odmiany populacyjne (liniowe) uzyskane przy wykorzystaniu klasycznych metod hodowlanych plonują niżej w porównaniu z mieszańcowymi, bo nie występuje u nich zjawisko heterozji. Niemniej wciąż mają liczne grono zwolenników (głównie w mniejszych gospodarstwach), ponieważ:

  • są bardziej przewidywalne w plonowaniu w porównaniu z odmianami mieszańcowymi;
  • odznaczają się mniejszymi wymaganiami zarówno glebowymi, jak i pokarmowymi;
  • ich zbiór jest łatwiejszy ze względu na mniejszą biomasę;
  • materiał siewny jest znacząco tańszy i nie trzeba go kupować każdego roku, co znajduje swoje odbicie w kosztach uprawy rzepaku ozimego.

BARDZO Z RÓŻNICOWANE H Y BRY DY

Dysponując gruntami o wyższej klasie bonitacyjnej, warto skorzystać z odmian mieszańcowych, których biologiczny potencjał plonowania jest wyższy. Jeśli wziąć pod uwagę inne właściwości użytkowe, większość odmian mieszańcowych lepiej sprawdza się w przypadku opóźnionych siewów, ze względu na szybszy rozwój początkowy. Mieszańce wytwarzają silniejszy, bardziej rozrośnięty system korzeniowy, przez co mogą lepiej pobierać wodę i składniki pokarmowe. Na ogół są też mniej wrażliwe na niekorzystne i stresowe warunki uprawy. Ogólnie odmiany mieszańcowe wnoszą stały postęp hodowlany w uprawie rzepaku, zwłaszcza w hodowli odpornościowej. Odznaczają się one także szeregiem innych cennych zalet.

Generalnie uprawiając rzepak, nigdy nie należy opierać się na jednej odmianie, lecz korzystać z kilku, bowiem w ten sposób podnosimy swoje szanse uzyskania wysokiego zbioru nasion. W ramach ograniczania ryzyka warto również wybierać odmiany o różnej wczesności. Potwierdzeniem słuszności tego stwierdzenia była sytuacja z sezonu 2017/2018, w którym wiosenne przymrozki spowodowały poważne uszkodzenia w odmianach wcześnie wznawiających wiosenną wegetację. Natomiast te charakteryzujące się wyższymi wymaganiami termicznymi nie ucierpiały. Innym argumentem jest zróżnicowane w czasie osiąganie dojrzałości zbiorczej. Odstęp choćby 3-4 dni to - szczególnie przy dużej powierzchni do koszenia - bardzo istotny element w organizacji sprawnego zbioru.

WIERNOŚĆ PLONOWANIA W LATACH

Co prawda plenność jest warunkowana genetycznie, niemniej duży wpływ na osiągany plon wywierają czynniki środowiskowe, takie jak gleba (jej struktura, zasobność w składniki pokarmowe, odczyn) czy warunki pogodowe. Wywołują one odczuwalną zmienność plonowania rzepaku w latach i rejonach kraju. Stąd wybierając odmianę do uprawy, warto sprawdzić w wynikach doświadczeń Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego (PDO), czy plonuje ona w miarę stabilnie. Wierność plonowania świadczy o jej dużej zdolności przystosowawczej do warunków środowiskowych.

ZIMOTRWAŁOŚĆ

Stabilne plonowanie zazwyczaj idzie w parze z dobrą zimotrwałością. Zróżnicowanie odmian pod względem wytrzymałości na mróz okazuje się dość duże i obecnie można wskazać takie, które zimują zdecydowanie lepiej. Tę cechę warto analizować w kontekście tolerancji odmiany na opóźniony termin siewu. Może się bowiem okazać, że jej zimotrwałość jest dobra, ale tylko pod warunkiem siewu w zalecanym terminie. Gdy jest on opóźniony, rośliny nie osiągają dojrzałości zarówno morfologicznej, jak i fizjologicznej i są bardzo wrażliwe na niskie temperatury.

ODPORNOŚĆ NA CHOROBY

Wybór odmiany powinien też uwzględniać odporność na choroby i tutaj ważne jest rozeznanie, które z nich dominują i jaka jest ich presja w danym rejonie. Skrajnym przykładem jest kiła kapusty. W rejonach przez nią opanowanych sięganie po odmiany rzepaku pozbawione cechy tolerancji na jej sprawcę mija się z celem. Korzystanie z odmian o podwyższonej odporności na choroby grzybowe wiąże się z niższymi kosztami ochrony, a tym samym bezpośrednio rzutuje na opłacalność p rodukcji.

ODPORNOŚĆ NA OSYPYWANIE NASION

Pękanie łuszczyn to cecha, która również jest warunkowana genetycznie, ale duży wpływ na to zjawisko mają warunki pogodowe, porażenie przez choroby, np. przez czerń krzyżowych, oraz uszkodzenie przez szkodniki, np. pryszczarka kapustnika. Hodowcy od lat prowadzą aktywną selekcję materiałów hodowlanych, wybierając te, które cechują się większą odpornością na osypywanie, dzięki czemu w wielu nowych odmianach wpisywanych do KR w ostatnich latach cecha ta jest wyraźnie poprawiona.

Efekty zwiększonej odporności na osypywanie się nasion można dostrzec zwłaszcza w przypadku wydłużającego się okresu żniwnego, na skutek wystąpienia niekorzystnych warunków pogodowych lub silnych wiatrów połączonych z ulewnym deszczem, a nawet umiarkowanym gradobiciem. W przypadku uprawy odmian o większej podatności na osypywanie można zastosować preparaty chemiczne, tzw. sklejacze, które zabezpieczają dojrzałe łuszczyny przed pękaniem.

NIE WARTO RYZYKOWAĆ

Niektórzy dystrybutorzy nasion w swojej ofercie mają także odmiany rzepaku ozimego ze Wspólnotowego Katalogu Odmian Roślin Rolniczych (lista CCA), tj. pochodzące oraz wpisane do krajowych rejestrów w innych krajach Unii Europejskiej. Warto sprawdzić, czy takie odmiany były uprawiane w naszym kraju i jak plonowały. Jeżeli nie mają sprawdzonej przydatności do naszych warunków glebowo-klimatycznych, to zwiększają ryzyko powodzenia uprawy.

Pod ogólnym nadzorem COBORU prowadzone są unikatowe w skali Europy porejestrowe doświadczenia odmianowe, w tym także z rzepakiem ozimym. Umożliwiają one wyodrębnienie odmian, które są najbardziej wartościowe do uprawy w danym rejonie. Te, które potwierdzają swoją wartość w kolejnych latach badań, trafiają na Listę Odmian Zalecanych (LOZ). W br. na LOZ figuruje łącznie 45, z czego zdecydowaną większość - aż 37 - stanowią odmiany mieszańcowe. Najszerzej propagowanymi są: populacyjna SY Ilona - w 12 województwach, Bonanza F1, DK Expiro F1 i Kuga F1 - każda w 9 oraz Atora F1, DK Exquisite F1 i populacyjna ES Valegro - każda w 7.

Sprawdź ceny kontraktów terminowych