Odchwaszczanie kukurydzy po wschodach

Spośród ok. 60 gatunków chwastów towarzyszących uprawie kukurydzy najliczniej w łanie występują: chwastnica jednostronna i komosa biała oraz w mniejszym nasileniu rumianowate, jasnoty, chwasty krzyżowe, bratek polny czy przetaczniki, a w całym sezonie wegetacyjnym zagrożenie stwarzają rdesty (plamisty, powojowaty czy ptasi). Zmiany klimatyczne zachodzące w ostatnich dekadach, przyczyniające się do częstszego występowania bezśnieżnych i łagodnych zim, sprzyjają przezimowaniu niektórych chwastów oraz nasilonemu pojawianiu się gatunków ciepłolubnych późno wschodzących, jak włośnica sina i zielona, psianka czarna czy blekot pospolity, które zagrażają jako zachwaszczenie wtórne.

ZACZYNAMY OD LUSTRACJI

Szybkie zinwentaryzowanie zachwaszczenia po siewie kukurydzy i określenie gatunków dominujących daje możliwość ułożenia programu odchwaszczania z użyciem odpowiednich herbicydów bądź ich mieszanin. Mechanizm działania herbicydów jako inhibitorów określonych procesów życiowych roślin powinien być bezpieczny dla wybranej odmiany, ponieważ przy niekorzystnym scenariuszu pogodowym (majowe chłody i susza) możemy spodziewać się wystąpienia fitotoksycznych uszkodzeń. Są one częściej spotykane u odmian wczesnych. Prawidłowo zdiagnozowany stan zachwaszczenia z dominacją młodych gatunków jednorocznych daje możliwość stosowania herbicydów w najniższych zalecanych dawkach, często z dodatkiem adiuwantów, przy jednoczesnym zachowaniu wysokiej skuteczności chwastobójczej. Jednak w przypadku wystąpienia w zbiorowisku choćby nielicznie perzu, ostrożenia, powoju bądź bylicy nie powinnyśmy się decydować na obniżenie dawek, bo dla eliminacji tych gatunków konieczne jest skorzystanie z górnych dawek wymienionych w etykiecie.

Błędy popełniane podczas zabiegów odchwaszczania czy skumulowanie się niekorzystnych warunków pogodowych prowadzą do pojawiania się niepożądanych zjawisk, takich jak kompensacja oraz uodporniania się chwastów. Oba te zjawiska powstają na skutek wieloletniego stosowania herbicydów o tym samym mechanizmie działania i to niejednokrotnie w powtórzonych z abiegach w każdym sezonie.

OPRYSK KONIECZNIE PRZED 4. LIŚCIEM

Przyjmuje się za optymalny termin stosowania herbicydów nalistnych, moment, gdy zarówno chwasty, jak i kukurydza mają rozwinięte 3-4 liście, mając świadomość, że kukurydza w tym stadium rozwojowym ma już wykształcony zawiązek kolby i stosowanie herbicydów w starszych fazach rozwojowych niesie ryzyko nieodwracalnych uszkodzeń fitotoksycznych. Wieloletnie badania wykazały, że po osiągnięciu fazy 3-4 liści (punkt krytyczny, zwrotny) kukurydza rosnąca w towarzystwie niezwalczonych chwastów traci swój potencjał plonotwórczy, a wartość traconego dziennie plonu to ok. 20 kg, natomiast przy nałożeniu niesprzyjających warunków pogodowych może dochodzić do 60 kg/dzień.

Przy wykonywaniu zabiegów powschodowych należy unikać okresów stresowych dla kukurydzy, tzn. chłodów w początkowych fazach rozwojowych (stres chłodów), wysokich temperatur (stres suszy) oraz dużych wahań cieplnych. Ważne jest przestrzeganie optymalnej temperatury wody ze względu na ryzyko słabego rozpuszczenia środka, gdy jest zbyt chłodna, bądź odparowania lotnych substancji aktywnych przy zbyt nagrzanej.

Natomiast zbyt niska temperatura powietrza w chwili zabiegu hamuje wnikanie i przemieszczanie się herbicydu w roślinie, czyniąc go mniej skutecznym. Z kolei zabieg wykonywany przy wysokiej temperaturze oraz silnej operacji słonecznej naraża rośliny na poparzenia i gwałtowny spadek turgoru. Zdarza się, że warunki pogodowe uniemożliwiają terminowe wykonanie zabiegu, wtedy przerośnięte chwasty, pokrywając się ochronną woskowiną na liściach, stają się trudne do zwalczenia i znacznie wzrasta ich siła konkurencyjnego oddziaływania. W tej sytuacji skuteczność chwastobójczą poprawia dodatek adiuwantów, które w znaczący sposób poprawiają przyczepność cieczy, obniżając jej napięcie powierzchniowe, co zwiększa zdolność kropli do rozpościerania się na opryskiwanej powierzchni liścia. Powodują one także zmniejszenie oporów wewnętrznych w przewodach opryskiwacza i zmniejszają prędkość odparowywania wody z kropli roztworu roboczego.

CZYM ZWALCZAĆ

Aktualnie ok. 75 proc. zasiewów kukurydzy jest chronione przed chwastami po wschodach ze względu na lepszą możliwość doboru herbicydu do stopnia zachwaszczenia zasiewów i składu gatunkowego zbiorowiska chwastów. Najszersze możliwości zastosowania mają herbicydy z grupy sulfonylomocznikowych (nikosulfuron, rimsulfuron, tifensulfuron metylowy, foramsulfuron, jodosulfuron metylosodowy, tritosulfuron), szybko rozkładające się w środowisku glebowym, bez negatywnego działania następczego. Użycie ich w nowoczesnych formulacjach bez efektu znoszenia, z różnego rodzaju wspomagaczami czy aktywatorami oraz aplikowanie różnymi metodami pozwala znacznie poprawić skuteczność chwastobójczą. Ich wadą jest krótki okres działania oraz słaba skuteczność niszczenia komosy białej, zagrażającej w zachwaszczeniu wtórnym, a jednostronne ich stosowanie stwarza możliwość pojawienia się odporności u niektórych gatunków nawet już po kilku latach. Możliwość łączenia tej grupy herbicydów z substancjami aktywnymi o innym mechanizmie działania, np. z grupy regulatorów wzrostu (dikamba, 2,4-D), przynosi dobre rezultaty zarówno w skuteczniejszym zwalczaniu perzu właściwego, jak i dłuższym utrzymaniu plantacji bez konkurencji chwastów. W obawie przed uszkodzeniami kukurydzy oraz wystąpieniem wtórnego zachwaszczenia stosuje się te mieszaniny w dawkach dzielonych. Na ogół pierwszą dawkę na wschodzące chwasty, a drugą dawkę po upływie 10 dni.

Efektywne zwalczanie chwastów prosowatych i komosy białej oraz innych gatunków dwuliściennych (bodziszek drobny, gwiazdnica polna, jasnoty, przetaczniki), a nawet gatunków ciepłolubnych (psianka czarna, szarłat szorstki), można osiągnąć, stosując herbicydy zawierające substancje czynne z grupy trójketonów, jak sulkotrion, mezotrion czy tembotrion, dodatkowo zalecanych do zwalczania gatunków kapustowatych.

Obecnie dobrych rezultatów ograniczania zachwaszczenia można spodziewać się po wprowadzeniu petoksamidu jako alternatywy dla wycofywanych z rynku produktów doglebowych. Jak zapewnia producent, jego mieszanina z terbutyloazyną czy sulkotrionem ma skutecznie wydłużyć okres wzrostu kukurydzy bez współzawodniczenia z chwastami, nawet tymi pojawiającymi się w późnych fazach rozwojowych.

Na stanowiskach, gdzie pojawia się problem zachwaszczenia samosiewami rzepaku i rdestami, dobre działanie chwastobójcze wykazuje mieszanina tritosulfuronu z dikambą wzmocniona dodatkiem adiuwanta. Natomiast tam, gdzie licznie pojawia się przytulia czepna, nawet w stadium 7-8 okółków zaleca się stosowanie gotowej mieszaniny 2,4-D z florasulamem, a jeżeli oprócz niej pojawią się gatunki prosowate, można dołożyć herbicyd z grupy sulfonylomoczników. Natomiast do eliminowania głównie siewek bądź części nadziemnych wielu uciążliwych gatunków dwuliściennych nadaje się bromoksynil w formie proszkowej i płynnej lub z dodatkiem terbutyloazyny dla zwiększenia spektrum zwalczanych gatunków chwastów.

Liczną grupę stanowią herbicydy zawierające pojedynczą substancję aktywną nikosulfuron w formulacjach SC, OD, WG. Nikosulfuron często też występuje w mieszankach zbiornikowych z:

mezotrionem (z herbicydem Callisto 100 EC);

rimsulfuronem (herbicydy Hektor 53,6 WG i Principal 53,6 WG);

rimsulfuronem i dikambą (herbicyd Hektor Max 66,5 WG);

rimsulfuronem i mezotrionem (herbicydy Colombus 51 WG i Arigo 51 WG).

Ponadto występuje też w mieszankach zbiornikowych z sulkotrionem (z herbicyami Shado 300 SC i Flesz 300 SC). Herbicydy zawierające nikosulfuron oraz mieszanki nikosulfuronu z wymienionymi substancjami aktywnymi niszczą chwasty jednoroczne jedno- i dwuliścienne oraz perz. Jedynie nikosulfuron + sulkotrion nie niszczy perzu. Większość z nich ma szeroki zakres stosowania; od 2 do 8, a nawet do 9 liści kukurydzy.

Kolejna grupa herbicydów zawiera substancję aktywną rimsulfuron. Przedstawicielem tej grupy jest Titus 25 WG. Herbicydy z tej grupy mają formulację WG bądź bardziej nowoczesną SG. Zwalczają chwasty jedno-i dwuliścienne, a w górnej dawce (60 g) również perz. Herbicydy zawierające rimsulfuron są zarejestrowane do stosowania w mieszankach z herbicydami zawierającymi tifensulfuron metylowy (Harmony 75 WG lub Refine 75 WG). Niszczą chwasty jedno- i dwuliścienne oraz perz. Rimsulfuron występuje również w mieszankach z florasulamem i 2,4-D (z herbicydem Mustang 306 SE lub jego generykami). Zwalczają chwasty jedno- i dwuliścienne, a w górnej dawce rimsulfuronu (60 g) również perz. Inna mieszanka zbiornikowa to rimsulfuron + petoksamid + terbutyloazyna (Titus 25 WG + Successor T 550 SE). Zwalcza chwasty jedno-i dwuliścienne oraz perz.

Herbicydy Dicopur 600 SL i Esteron 600 SL (2,4-D) oraz Oceal 700 SG i Vermeil 700 SG (dikamba) są przeznaczone do zwalczania chwastów dwuliściennych. Wymienione herbicydy zawierają substancje aktywne z grupy regulatorów wzrostu, więc podobnie jak wszystkie inne herbicydy zawierające te substancje powinny być stosowane nie później niż do 5-6 liści kukurydzy. Eliminują chwasty dwuliścienne, szczególnie powszechnie występującą w kukurydzy komosę białą. 2,4-D oraz dikamba często dodawane są do innych herbicydów w celu poszerzenia spektrum zwalczanych gatunków chwastów dwuliściennych. Chlopyralid jest przeznaczony w kukurydzy głównie do zwalczania rumianów i rumianków oraz wieloletniego ostrożenia polnego. Z kolei fluroksypyr zalecany jest przede wszystkim do zwalczania przytulii czepnej w każdej fazie rozwojowej. Wymienione substancje aktywne zalecane są do użycia od fazy 2 do 6 liści kukurydzy i przy wystąpieniu na początku wegetacji niekorzystnych warunków pogodowych (suszy i niskich temperatur) można się spodziewać wzrostu fitotoksycznych deformacji liści flagowych.

ODCHWASZCZANIE DOPASOWANE DO INDYWIDUALNYCH WARUNKÓW POLOWYCH

Aby zwiększyć zainteresowanie rolników uprawą kukurydzy, której zasiewy możliwe są w Polsce na powierzchni sięgającej nawet 2 mln ha, ważne jest przekonanie plantatorów o możliwości wyboru skutecznej metody odchwaszczania dopasowanej do indywidualnych warunków polowych. Opracowanie takiej metody dają założenia ustawy o integrowanej produkcji. Postanowienie Parlamentu Europejskiego (art. 14 Dyrektywy PE i Rady 2009/128/WE oraz rozporządzenie nr 1107/2009), którego zasady obowiązują od stycznia 2014 roku, zezwala na taką optymalizację dawek herbicydów, która nie prowadzi do nadmiernego rozwoju organizmów szkodliwych, przy którym mogłyby wystąpić straty ekonomiczne. Dobór optymalnej, efektywnej dawki herbicydu powinien wynikać z równowagi pomiędzy maksymalną wymaganą skutecznością chwastobójczą w danych warunkach a zachowaniem selektywności dla chronionej rośliny i bezpieczeństwa konsumenta. Na dobrych stanowiskach glebowych, w warunkach intensywnego gospodarowania i z zastosowaniem systemu uprawowego opartego na orce, można z powodzeniem stosować herbicydy lub ich mieszaniny w obniżonych dawkach z zachowaniem jednak zróżnicowanej rotacji tych środków w latach.

Zachodzi jednak obawa, czy w warunkach integrowanej produkcji (prawidłowego płodozmianu i nawożenia, dobrego stanu fitosanitarnego i optymalizacji dawek herbicydów), ale przy niekorzystnym scenariuszu pogodowym, nie pojawi się problem z zachwaszczeniem wtórnym. Spośród gatunków ukazujących się w zasiewach kukurydzy największy udział w zbiorowisku stanowią chwastnica jednostronna i komosa biała. W tej sytuacji zadowalający, długotrwały efekt chwastobójczy można uzyskać, stosując mieszaniny herbicydów zawierających petoksamid, bromoksynil czy nikosulfuron z terbutylazyną w systemie dawek dzielonych.