Adiuwanty są substancjami lub mieszaninami substancji, poprawiającymi aktywność biologiczną substancji czynnej środka chemicznego lub zmieniającymi właściwości fizyko-chemiczne cieczy użytkowej. Nie zwalczają ani nie ograniczają rozwoju agrofagów, a tylko ułatwiają przeprowadzenie zabiegu i poprawiają jego skuteczność. Stosowanie adiuwantów pozwala na obniżenie dawki herbicydu nawet o połowę, przy zachowaniu pełnej skuteczności. Można więc znacznie zmniejszyć koszty ochrony.

Adiuwanty stanowią liczną i zróżnicowaną grupę substancji, dlatego ich klasyfikacja sprawia sporo trudności. Ze względu na sposób działania można je podzielić na cztery rodzaje:
  • zwilżające - obniżają napięcie powierzchniowe cieczy użytkowej, a tym samym zwiększają zdolność kropli do rozpościerania się na powierzchni chronionej,
  • zwiększające przyczepność - chronią cząsteczki preparatu przed zmywaniem lub spadaniem z powierzchni chronionej,
  • ułatwiające przepływ lub przesypywanie się preparatu - powodują zmniejszenie oporów tarcia w instalacji opryskiwaczy lub innych urządzeniach do aplikacji,
  • obciążające - służą do przyspieszenia opadania kropli na powierzchnię chronioną przez zwiększenie ciężaru właściwego, zwiększenie lepkości cieczy i zmniejszenie prędkości odparowywania wody z kropli.
Działanie adiuwantów sprowadza się do dwóch funkcji: pierwsza to zwiększenie ilości substancji aktywnej w miejscu jej działania, a druga to poprawa właściwości użytkowych cieczy opryskowej. Zależnie od przeznaczenia można wyróżnić adiuwanty aktywujące i modyfikujące. Pierwsze zwiększają skuteczność chwastobójczą herbicydu o 5-10 proc. zwalczają więcej gatunków chwastów, obejmując także te, które są średnio wrażliwe na dany herbicyd lub będące w zaawansowanych fazach rozwojowych. Ograniczają także wpływ czynników środowiskowych na działanie substancji aktywnej. Adiuwanty modyfikujące zwiększają natomiast dokładność i bezpieczeństwo wykonywanego zabiegu.

Ze względu na budowę chemiczną adiuwanty dzieli się na: surfaktanty, oleje mineralne i roślinne, polimery, humektanty, sole mineralne. W grupie surfaktantów stosuje się najczęściej etoksylowane alkohole, alkilofenole, alkiloaminy i sorbitany. Ich główną funkcją jest obniżanie napięcia powierzchniowego kropli cieczy użytkowej i polepszenie efektu zwilżenia liści. Oleje stosowane jako dodatek do środków ochrony roślin zawierają emulgator, który umożliwia wytworzenie emulsji po dodaniu go do wody, zmniejszają napięcie powierzchniowe cieczy oraz przyspieszają i zwiększają przemieszczenie w roślinach substancji aktywnej. Ma to duże znaczenie przy stosowaniu herbicydów o działaniu systemicznym. Najnowszą generację adiuwantów olejowych stanowią preparaty zawierające zmodyfikowane oleje roślinne w postaci estrów metylowych lub etylowych kwasów tłuszczowych. Estryfikowane oleje roślinne wykazują na ogół większą skuteczność działania niż pozostałe związki olejowe. Dodatek soli mineralnych zwiększa skuteczność działania herbicydów, czego przykładem może być dodatek siarczanu amonu, zwiększający skuteczność działania glifosatu.

Korzystne efekty dodawania adiuwantów są widoczne również w warunkach niesprzyjających dobremu działaniu herbicydu, głównie podczas suszy oraz w wypadku zwalczania chwastów mniej wrażliwych na dany preparat. Dodatek adiuwantów nie powoduje efektu reakcji fitotoksycznej na ziemniakach.

Jeżeli środek ochrony roślin już zawiera adiuwant, nie zaleca się stosowania substancji wspomagających. Należy przestrzegać zaleceń dotyczących ilości wody stosowanej w czasie zabiegu. Lepiej zastosować dawkę wody niższą z zalecanych, gdyż zbyt duże rozcieńczenie adiuwanta może prowadzić do pogorszenia skuteczności działania herbicydu.

Herbicydy oparte na atrazynie, bentazonie, fenmedifamie, glifosacie i większość graminicydów bardzo korzystnie reagują na dodatek adiuwantów. Są także herbicydy, które wymagają dodatku adiuwanta. Możliwe jest również stosowanie adiuwantów razem z fungicydami i insektycydami.

Wykaz zarejestrowanych adiuwantów (w nawiasie podano nazwę składnika czynnego):
Actirob 842 EC (ester metylowy oleju rzepakowego), AD Contact 90 SL (etoksylowany alkohol izodecylowy), AD Super Oil 83 EC (olej parafinowy), Adbios 85 SL (etoksylowana amina tłuszczowa), Adpros 850 SL (ester metylowy kwasów tłuszczowych oleju rzepakowego), Aero 30 SL (mieszanina tlenku i wodorotlenku etoksylowanej aminy kokosowej), Atplus 60 EC (olej parafinowy), Atpolan 80 EC (olej parafinowy), Dedal 90 EC (olej roślinny), Ikar 95 EC (olej mineralny), Nu-Film 96 EC (di-1-P-menten), Olbras 88 EC (porafinacyjny kwas tłuszczowy), Olejan 85 EC (olej rzepakowy), Olemix 84 EC (olej mineralny), Para Sommer 75 EC (olej parafinowy), Polikrust 9,5 PS i 9,5 S (polimer syntetyczny), Superam 10 AL (mieszanina soli i etoksylowanych alkilofenoli), Trend 90 EC (etoksylowany alkohol izodecylowy), Velvet 75 SL (polisacharydy), VK-2 Special 80 EC (blikol dietylowy).

Łączne stosowanie adiuwantów z herbicydami w uprawie ziemniaków:
  • Adbios 85 SL - Select 240 EC, Titus 25 WG
  • Atpolan 80 EC - Apyros 75 WG, Fusilade Super 125 EC, Nabu 200 EC, Perenal 104 EC, Select 240 EC, Targa 10 EC, Targa Super 5 EC 
  • Olbras 88 EC - Agil 100 EC, Basagran 480 SL, Focus Ultra 100 EC, Fusilade Super 125 EC, Nabu 20 EC, Select 240 EC, Targa Super 5 EC 
  • Olejan 85 EC - Fusilade Super 125 EC, Perenal 104 EC 
  • Trend 90 EC - Titus 25 WG.

Źródło: "Farmer" 09/2005