Niewyeliminowane zachwaszczenie we wczesnej fazie wzrostu kukurydzy może spowodować spadek plonu zielonej masy i ziarna kukurydzy nawet o 70 proc. Przyjąć należy, że im wcześniej, tym lepiej, zwłaszcza że młodsze chwasty są bardziej wrażliwe na działanie substancji czynnych herbicydów i łatwiej pozbyć się ich z plantacji. Zachwaszczenie plantacji bywa zmienne pod względem składu gatunkowego. Wynika to z przedplonu, sposobu uprawy roli, jak i stosowanych zabiegów ochrony.

Wśród chwastów jednoliściennych wieloletnich najgroźniejszym i kłopotliwym w zwalczaniu jest perz właściwy. Natomiast wśród jednorocznych chwastnica jednostronna i włośnice - sina i zielona. Z dwuliściennych wieloletnich wskazać można m.in. na bylicę pospolitą i ostrożeń polny. Najbardziej uciążliwe jednoroczne to z kolei komosa biała, szarłat szorstki, rdestówka powojowata - konkurencyjna w początkowej fazie wzrostu kukurydzy - i pojawiający się ostatnio zaślaz polny.

Przy tradycyjnych metodach uprawy, gdzie zachowany jest płodozmian, występuje od kilku do kilkunastu gatunków chwastów jednorocznych jedno- i dwuliściennych. Większe zróżnicowanie gatunkowe, także biotypów wieloletnich, występuje przy uprawie kukurydzy w monokulturze. Dr hab. Roman Kierzek, inż. Adam Paradowski z Instytutu Ochrony Roślin - Państwowego Instytutu Badawczego w Poznaniu, mgr inż. Radosław Grychowski z Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa, O/ WIORiN we Wrześni, mg inż. Grzegorz Pieprzyk ze Stadniny Koni Iwno przeprowadzili badania w kukurydzy uprawianej w monokulturze i różnych systemach uprawy (orka zimowa, orka wiosenna, uprawa bezorkowa), które przedstawili podczas 57. Sesji Naukowej IOR.

Badacze stwierdzili że po orce zimowej zachwaszczenie kukurydzy jest największe, a po wiosennej najmniejsze. Przy czym analiza wielkości plonu ziarna kukurydzy wykazała, że uprawa orkowa (zimowa, wiosenna) okazała się mniej plonotwórcza. Kukurydza najlepiej plonowała w systemie uprawy bezorkowej. Jednocześnie autorzy wskazali, że prawdopodobnie czynnikiem decydującym o przewadze systemu bezorkowego był mniejszy ubytek wody z gleby w okresie wiosennym.

CHWASTY JEDNOLIŚCIENNE

Perz właściwy to gatunek wieloletni. Występuje prawie na każdym rodzaju gleb (wyjątek: torfowy i skrajnie suche piaski). Wschody rozpoczynają się od kwietnia i trwają do sierpnia. Kwitnie od czerwca do października, wydając do 300 nasion. Rozłogi chwastu są bardzo żywotne, pocięcie ich na krótkie odcinki 2-3-centymetrowe nie powoduje ich zamierania. Według badań Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa - Państwowego Instytutu Badawczego w Puławach (IUNG-PIB), występując w kukurydzy w nasileniu 65, 390 i 745 pędów na 1 m2, powoduje straty w plonie na poziomie 12, 16 i 37 proc.

Chwastnica jednostronna jest najpospolitszym chwastem jednorocznym w plantacjach kukurydzy. Występuje na glebach żyznych, wilgotnych i próchnicznych. Wschody rozpoczyna od kwietnia do lipca, kwitnienie od lipca do października. Jedna roślina wydaje do 1 tys. nasion. Według badań IUNG-PIB, występując w nasileniu 50 szt. na 1m2 może pobrać taką samą ilość potasu, co kukurydza uprawiana w obsadzie 9 szt. na 1m2 i spowodować stratę plonu zielonej masy kukurydzy sięgającą 46 proc.

Włośnice sina i zielona preferują gleby lekkie, piaszczysto-gliniaste, ubogie w wapń, ale zasobne w składniki pokarmowe. W zależności od gatunku kwitną od czerwca (włośnica zielona) lub lipca (włośnica sina) do września. Jedna roślina wydaje 400-500 nasion, które po zjedzeniu w kiszonce przez przeżuwacze drażnią ich przewód pokarmowy, wywołując stan zapalny. Jednocześnie nie ulegają strawieniu, stąd nieuszkodzone wraz z o bornikiem wracają na pola.

CHWASTY DWULIŚCIENNE

Bylica pospolita preferuje gleby żyzne i silniej zachwaszcza plantacje kukurydzy prowadzone w monokulturze. Wschody rozpoczyna od maja/czerwca. Kwitnie od lipca do września, wydając do 70 tys. nasion. Rozmnaża się także wegetatywnie za pomocą podziemnych kłączy i to właśnie formy, które z nich się rozwijają (wieloletnie), stanowią największe zagrożenie dla upraw. Są na ogół bardziej konkurencyjne oraz mniej wrażliwe na działanie preparatów chwastobójczych.

Ostrożeń polny występuje najczęściej na glebach żyznych i bogatych w próchnicę. Wschody rozpoczyna od kwietnia i trwają one do czerwca. Kwitnie od lipca do października, wydaje ok. 5 tys. nasion na jednej roślinie. Buduje głęboki - na kilka metrów, silnie rozwinięty system korzeniowy i doskonale radzi sobie warunkach suchych. Korzenie chwastu są żywotne i ich pocięcie w zabiegach uprawowych na drobne fragmenty tylko sprzyja rozprzestrzenianiu ostrożenia. Nawet niewielkie jego odcinki mogą dać początek kolejnej populacji. Ostrożeń wyczerpuje glebę z wody i składników pokarmowych. Występując masowo, może pobrać ok. 300 kg azotu, 40 kg fosforu i 400 kg potasu z 1 ha plantacji. Dwie sztuki ostrożenia polnego przypadające na 1m2 uprawy kukurydzy powodują stratę w plonie na poziomie 15-20 proc.

Skrzyp polny preferuje stanowiska podmokłych gleb piaszczystych, jak i gliniastych. Wczesną wiosną wytwarza brązowe, nierozgałęzione pędy zakończone kłosem zarodnikowym, który ma kolor żółtoczerwony lub piaskowy. Od marca do maja produkuje zarodniki i przez nie się rozmnaża. Następnie pojawiają się choinkowate, zielone, sztywne łodygi. Skrzyp rozmnaża się także poprzez kłącza, które rosną w glebie do 40 cm głębokości, a czasem nawet do 2 m.

Zaślaz pospolity jest dokuczliwy w uprawach kukurydzy w południowo-zachodniej części Polski. Według badań IUNG-PIB, występując w nasileniu 4, 18 i 26 szt. na m2, obniżał plon kukurydzy odpowiednio o 32, 52 i 54 proc.

Komosa biała to najpospolitszy chwast dwuliścienny jednoroczny w kukurydzy. Lubi gleby żyzne, zasobne w azot. Wschodzi od kwietnia do października. Kwitnienie rozpoczyna w lipcu. Roślina wydaje ok. 3 tys. nasion. W korzystnych dla niej warunkach do rozwoju może ich zawiązać nawet 20-100 tys. W badaniach IUNG-PIB straty zielonki kukurydzy zachwaszczonej komosą w nasileniu 50 szt./m2 sięgały 67 proc.

Szarłat szorstki najczęściej spotykany jest na glebach żyznych, lekkich, piaszczystych, próchnicznych. Wschody rozpoczyna od maja, trwają one przez całe lato. Kwitnie od czerwca do października. Wydaje ok. 5 tys. nasion, niektóre biotypy nawet do 85 tys. Według specjalistów z IUNG-PIB występując w nasileniu 2, 10 i 20 szt./m2, powoduje straty plonu kukurydzy wynoszące odpowiednio 7, 20 i 32 proc.

Rdestówka powojowata najczęściej spotykana jest na glebach piaszczystych i problem stanowi, gdy szybko zarasta młode plantacje kukurydzy. Jej wschody ruszają od maja i trwają przez całe lato. Kwitnie od lipca do października, w sprzyjających dla niej warunkach - do listopada. Jedna roślina wydaje ok. 300 nasion.