Na wyprodukowanie plonu w wielkości 70-80 dt/ha potrzebne są znaczne nakłady związane z zakupem kwalifikowanego zaprawionego materiału siewnego, nawozów, które aplikowane są w takich formach i ilościach, aby umożliwiały uzyskanie dużej ilości ziarna. Niemałą kwotę trzeba też wyłożyć na środki ochrony roślin, regulatory wzrostu i niekiedy też biostymulatory oraz płynne nawozy mikroskładnikowe itp. Mówiąc w skrócie: zabieg w terminie T-3 jest ubezpieczeniem dla już zainwestowanych środków, a w tym wielu roboczogodzin, które poświęcił rolnik, aby uzyskać godziwy zysk. Można powiedzieć, że T-3 to zwieńczenie procesu zwalczania sprawców chorób w całym sezonie wegetacyjnym.

Zabieg T-3 wykonuje się w czasie, gdy tworzy się już ziarno. Do najczęściej wymienionych faz wzrostu w etykietach środków przeznaczonych do przeprowadzenia zabiegu w terminie T-3 należą fazy BBCH 51-59, czyli kłoszenie. Faza 51 to początek kłoszenia, a faza 59 to zakończenie kłoszenia, gdy wszystkie kłoski wydostały się z pochwy i kłos jest całkowicie widoczny. Niekiedy istnieje możliwość (zapis w etykiecie) wykonania zabiegu T-3 w jeszcze późniejszych fazach rozwojowych, np. w fazie kwitnienia (BBCH 61-69), a nawet wtedy, gdy rozwijają się ziarniaki (BBCH71-75), czyli aż do fazy pełnej dojrzałości mlecznej, a zatem do czasu, gdy źdźbła są nadal zielone. Te późne terminy rozwojowe dotyczą głównie pszenicy. W pszenżycie ochrona kończy się w przypadku użycia wybranych fungicydów na fazie BBCH 71, a w jęczmieniu i życie brakuje takich późnych terminów. Jest to uzasadnione biologią grzybów chorobotwórczych i ochroną wymienionych gatunków zbóż.

Przy stosowaniu zabiegu T-3 w celu ochrony przed grzybami występującymi w późnych fazach rozwojowych (np. faza dojrzałości wodnej ziarna – BBCH 71) należy zwracać uwagę na okres karencji, jaki ma fungicyd, który jest używany do tego zabiegu. Niedopuszczalne jest użycie do zabiegu w terminie T-3 fungicydu, który nie spełnia wymagań takich, jak np. okres karencji.

Rdza żółta równie groźna jak fuzarioza kłosów

Do niebezpieczeństw, które mogą radykalnie obniżyć ostateczną opłacalność uprawy zbóż ozimych należy między innymi rdza żołta (Puccinia striiformis). Drugą lub równorzędną chorobą, bardzo niebezpieczną z kilku względów, jest fuzarioza kłosów występująca we wszystkich gatunkach zbóż ozimych i jarych. Choroba ta powodowana może być przez jeden gatunek rodzaju Fusarium, ale często zdarza się, że w wywołaniu choroby bierze udział kilka gatunków tego rodzaju. Najczęściej są to: Fusarium graminearum, F. avenacum, F. culmorum, ale niekiedy jest to również Microdochium nivale (dawniej znany jako Fusarium nivale). Wydaje się, że tych grzybów, które zwalczamy, wykonując zabieg w T-3, jest już wystarczająco dużo, ale to jeszcze nie koniec, bo trzeba tutaj jeszcze wymienić mączniaka prawdziwego zbóż i traw (Blumeria graminis), a także septoriozę plew (Parastagonospora nodorum) i brunatną plamistość liści (Drechslera tritici-repentis – DTR), które również mogą pojawić się na kłoskach czy plewach zbóż.

Obecność nawet jednej z tych chorób na kłosach zbóż w nawet niewielkim nasileniu może zniweczyć wielomiesięczny trud prowadzonej plantacji pszenicy, jęczmienia itd. Z powodu ważności tych chorób i zabiegu w terminie T-3 należy poświęcić dużo uwagi, aby zabieg ten wykonany był w optymalnym terminie, tak aby zapobiegał rozwojowi grzyba lub grzybów stanowiących zagrożenie dla kłosów. Drogą do wykonania zabiegu T-3 we właściwym terminie jest częsty monitoring występowania grzybów i stwierdzenie pierwszych objawów powodowanych przez grzyby. Wcale nie jest to łatwe i można przegapić kłosy z objawami porażenia przez sprawcę rdzy żółtej bądź sprawców fuzariozy kłosów. Łatwiej jest zaobserwować grzybnię Blumeria graminis na kłosach czy plamy spowodowane przez porażenie przez sprawców septoriozy plew czy brunatnej plamistości – DTR.

Rozpoznanie zagrożenia

W określeniu możliwości porażenia kłosów przez grzyby pomocna jest wiedza o warunkach meteorologicznych panujących w czasie poprzedzającym kłoszenie się zbóż i w czasie kłoszenia (opady i temperatura, wilgotność względna powietrza) oraz informacje o tym, czy uprawiana odmiana jest odporna czy wrażliwa na porażenie przez grzyby występujące na kłosach. Te informacje mogą się przydać, gdy korzysta się z komputerowych systemów wspomagania decyzji.

Można też z dużą dokładnością wyznaczyć czas zabiegu T-3, pobierając zielone kłosy z plantacji i umieszczając je w wilgotnym papierowym ręczniku. Następnie tak przygotowane kłosy należy włożyć do foliowego worka, umieścić w szufladzie biurka i po 4-5 dniach sprawdzić, czy pojawiły się na nich zmiany na plewach, ościach, dokłosiu, widoczna może być też biała, watowata grzybnia. Gdy zauważymy grzybnię lub plamy, pomarańczowe wałeczki, chlorotyczną plewę, oznacza to, że wykryliśmy porażenie kłosów przez grzyb, który znajduje się w tkankach kłosa, ale jeszcze jest w polu niewidoczny. W takiej sytuacji natychmiast trzeba wykonać zabieg T-3. Na plantacji wykłoszonej w sytuacji zauważenia pierwszych objawów chorobowych na kłosach wykonanie zabiegu na kłos jest uzasadnione i potrzebne. Na dużej plantacji stwierdzenie małego skupiska porażonych kłosów w przypadku rdzy żółtej przekłada się na straty plonu w ilości 30-50 proc., gdy nie wykona się zabiegu z użyciem fungicydu.

Podobnie przedstawia się sytuacja przy porażeniu kłosów przez sprawców fuzariozy kłosów. W tym przypadku straty plonu mogą być podobne, a dodatkowo grzyby te mają zdolność tworzenia mykotoksyn, które są trujące dla ludzi i zwierząt. W tabeli podano przykłady fungicydów, które w pszenicy i w wielu innych gatunkach można zastosować w terminie T-3. Aby mieć pewność zwalczania grzybów, które zakaziły tkanki kłosów, zalecamy, aby stosować fungicydy zbudowane z dwóch lub większej liczby substancji czynnych, z których co najmniej jedna wykazuje działanie układowe. Przypominamy, że s.cz. z grupy chemicznej triazoli są skuteczne w zwalczaniu rdzy i w silnym ograniczaniu rozwoju sprawców fuzariozy kłosa.

Wykonany we właściwym czasie zabieg T-3 skutecznie chroni zboża przed stratą plonu i zapewnia wysoką jakość ziarna.