Jesteśmy po wschodach rzepaku, które bardzo różnie przebiegały w poszczególnych częściach kraju. Typ gleby i jej uwilgotnienie miały duży wpływ na termin siewu i wschody rzepaku. W większości w Wielkopolsce i w centrum kraju nie obserwowano problemów z siewem i wschodami. Niestety, były też rejony, w których uprawia się rzepak, ale uwilgotnienie było nadmierne i to w sytuacji, gdy siew rzepaku odbywać się miał do gleby zwięzłej, gliniastej. W takich rejonach siewy były opóźnione, a wschody utrudnione, ponieważ dochodziło do zaskorupienia gleby.

Duże znaczenie materiału siewnego

Można powiedzieć, że początek ograniczania sprawcy suchej zgnilizny kapustnych rozpoczyna się już, gdy do siewu wybiera się materiał siewny. Nasiona, które stanowią materiał siewny, muszą być wolne od grzybni i zarodników sprawcy choroby. Zakup kwalifikowanego materiału daje taką gwarancję. Nie ma pewności, czy nasiona nie są zasiedlone przez grzyby, gdy w gospodarstwie stosuje się nasiona uprawianych własnych odmian populacyjnych. Wiadomo też, że w doborze odmian są takie, których odporność na porażenie przez grzyb powodujący suchą zgniliznę kapustnych determinowana jest przez obecność genów odporności. Odmiany z genami np. Rlm3, Rlm7, Apr37, których obecnie dostępnych jest kilkadziesiąt, warto siać w gospodarstwach, ponieważ dzięki temu można w dużym stopniu ograniczyć obecność choroby na plantacji. Jednak praktyka donosi, że pomimo deklarowania odmiany jako odpornej, objawy powodowane przez sprawców choroby są obserwowane na liściach, szyjce korzeniowej czy łodydze. Wynika to z tego, że rzepak zawiera geny odporności na Leptosphaeria maculans. Może być też jednak porażany przez Leptosphaeria biglobosa, a nie ma odmian z genem odporności na ten gatunek.

Termin i odmiana a zwalczanie

Opryskiwanie rzepaku w celu walki ze sprawcami suchej zgnilizny nie może odbywać się zbyt wcześnie. Wydaje się, że najwcześniejszy termin do zastosowania fungicydu to faza 3-4 par liści właściwych, czyli fungicyd stosujemy, gdy rzepak ma 6 liści właściwych lub więcej. To ograniczenie jest ważne, bo trzeba zdawać sobie sprawę z tego, że zabiegi fungicydowe powodują reakcje fizjologiczne prowadzące do spowolnienia wzrostu roślin i zahamowania wynoszenia stożka wzrostu. Gdy rośliny mają tylko liścienie lub 2-3 liście właściwe, to stres wywołany przez środek ochrony roślin, a w tym przypadku może to być fungicyd zawierający jedną z substancji czynnych należącą do grupy chemicznej triazole (np. tebukonazol, metkonazol, paklobutrazol, protiokonazol itp.), może doprowadzić do zatrzymania wzrostu. Gdy rośliny potraktowane przez fungicyd nie osiągną fazy rozety, to w przypadku nadejścia okresu temperatur poniżej 0°C mogą nie przetrwać okresu zimowego. Ich szyjka korzeniowa ma wówczas niedostateczną średnicę, aby zgromadzić odpowiednią ilość składników (np. cukier), które ułatwiają przezimowanie roślin, zwiększając odporność na niskie temperatury. Jak już wspomniano, zwalczanie sprawców suchej zgnilizny kapustnych może być związane z wpływem zastosowanego fungicydu na pokrój roślin na plantacji. Odmiany rzepaku, które najczęściej potrzebują działania fungicydu z dodatkową cechą wpływającą na pokrój roślin, to te siane wcześnie oraz te, które charakteryzują się szybkim jesiennym wzrostem. Mają one z reguły silnie rozwinięte rozety z dużą ilością liści. Z kolei odmiany o powolnym wzroście jesiennym potrzebują często ochrony w celu walki z grzybami chorobotwórczymi, ale nie jest wskazane, aby w tych odmianach stosowano substancję czynną z funkcją zarówno zwalczania patogenów jak i regulacji wzrostu.

Głównym warunkiem stosowania ochrony jesiennej jest istnienie zagrożenia uprawy przez obecność zarodników workowych grzyba Leptosphaeria maculans i L. biglobosa. Informację, czy zarodniki znajdują się w powietrzu, daje nam SPEC (System Prognozowania Epidemii Chorób). Gdy ilość stwierdzonych zarodników w powietrzu w czasie pomiarów wzrasta, to jest to sygnał, że trzeba wykonać zabieg przy użyciu fungicydu. Informacje takie dostarczają aparaty Burkarda rozstawione w danym rejonie uprawy rzepaku. O ilości zarodników w m3 powietrza rolnicy dowiadują się, otrzymując powiadomienie przez SMS lub inne środki medialne.

Częsty monitoring plantacji jest nieodzowny

Zalecaną metodą wyznaczania precyzyjnego terminu zabiegu jest monitoring występowania – w pierwszej kolejności objawów suchej zgnilizny kapustnych, a następnie szarej pleśni oraz czerni krzyżowych. Po wykształceniu pary liści właściwych, co najmniej raz w tygodniu warto wykonywać lustrację plantacji. Wówczas można w odpowiednim momencie stwierdzić, czy już występują objawy chorób na liściach i w jakim nasileniu.  W następnej kolejności można określić w ten sposób próg szkodliwości. Dla omawianej choroby próg szkodliwości to 10-20 proc. liści na ocenianych roślinach z pierwszymi objawami porażenia, czyli owalnymi, jasnobrunatnymi plamami z małymi, czarnymi punktami (piknidiami st. kon. Phoma lingam) na powierzchni.

Dostępność fungicydów

Asortyment zarejestrowanych fungicydów, które można stosować jesienią do walki ze sprawcami suchej zgnilizny kapustnych, liczy obecnie ponad 100 pozycji. Zawierają one przede wszystkim substancje czynne należące do grupy chemicznej triazole, są to np. metkonazol, protiokonazol, tebukonazol zwalczające sprawcę choroby i posiadające właściwości regulacji wzrostu oraz paklobutrazol o właściwościach typowego regulatora wzrostu. Pozostaje jeszcze jedna substancja czynna z tej grupy – difenokonazol, który bierze skuteczny udział w walce z grzybami i w mniejszym stopniu reguluje wzrost roślin.

Inną grupą substancji czynnych najczęściej spotykaną do walki z grzybami z rodzaju Leptosphaeria są substancje czynne należące do grupy chemicznej strobiluryn lub karboksyamidy. Są to przykładowo jesienią azoksystrobina lub boskalid. Fungicydy z tymi substancjami czynnymi działają jako jedyna substancja czynna (np. boskalid) lub w mieszaninie z innymi.

Metoda biologiczna

Wśród fungicydów znajduje się też jeden środek biologiczny, którego substancję czynną stanowią oospory Pythium oligandrum. Termin jego stosowania odbiega od użycia innych fungicydów. Środek biologiczny można stosować już od fazy 2 liści (BBCH 12).

Stosowanie fungicydów jesienią do zwalczania sprawcy suchej zgnilizny jest koniecznością. Jest to choroba obecna w rzepaku od jesieni, poprzez wiosnę, aż do zbioru. Ograniczanie jej występowania rozpoczyna się już jesienią, ponieważ tylko w ten sposób można zagwarantować odpowiednią zdrowotność blaszek liściowych i szyjki korzeniowej. Dobrze funkcjonujący aparat asymilacyjny i tkanki przewodzące będą miały istotny wpływ na plonowanie roślin rzepaku.

W tabeli podano fungicydy, które można stosować do ograniczania grzybów powodujących suchą zgniliznę kapustnych.