Buraki cukrowe
Buraki są wrażliwe na zbyt częstą uprawę po sobie: zwiększa się zagrożenie ze strony zgorzeli siewek, chwościka buraka, ramulariozy, plamika i mątwika burakowego. Przerwa w uprawie buraków na tym samym polu powinna wynosić 4-6 lat, a przy masowym wystąpieniu mątwika burakowego nawet 8 lat. Zwalczanie mątwika polega na zachowaniu 5-letniej przerwy w uprawie buraków i innych roślin z rodziny komosowatych. Nie należy także uprawiać roślin należących do rodziny krzyżowych np. rzepaku, gorczycy (z wyjątkiem odmian mątwikobójczych), ponieważ również one są żywicielami mątwika i przyczyniają się do nasilenia występowania tego szkodnika, stwarzając dodatkowe zagrożenie dla buraków. Dlatego buraki powinny być siane nie wcześniej niż po 3 latach od uprawy roślin krzyżowych.

Zagrożenie występowaniem mątwika burakowego zwiększa obecność chwastów krzyżowych (gorczyca polna, rzodkiew świrzepa, tasznik pospolity), które należy niszczyć. Szkodnik ten żeruje także na gwiazdnicy pospolitej i szczawiu tępolistnym. Liczebność mątwika zmniejsza uprawa roślin tzw. wrogich, których wydzieliny korzeniowe pobudzają larwy mątwika do wychodzenia z cyst, ale nie są ich żywicielami. W takiej sytuacji liczebność szkodnika zmniejsza się o 40 proc. Do roślin wrogich należą: cykoria, esparceta, kukurydza, len, lucerna i żyto.

Niekorzystnym przedplonem dla buraków są także ziemniaki uprawiane na oborniku. Po ziemniakach w glebie pozostaje dużo larw szkodników, szczególnie drutowców i skoczogonków, które uszkadzają siewki buraków. Jest to niebezpieczne przy powszechnie stosowanych siewach docelowych buraków, czyli "na gotowo". Poza tym gleba często jest nadmiernie rozpylona.

Nieodpowiednimi przedplonami dla buraków są także koniczyna i lucerna. Buraki uprawiane po koniczynie zawierają mało cukru, a dużo związków melasotwórczych. Natomiast lucerna pozostawia glebę przesuszoną, a duża masa przyoranych korzeni poważnie utrudnia przygotowanie roli do siewu.

Nieodpowiednim przedplonem dla buraków są trawy oraz ich mieszanki z motylkowatymi. Trawy pozostawiają glebę przerośniętą korzeniami, co utrudnia korzeniom buraków wzrost. Przy wieloletniej uprawie traw i roślin motylkowych zagrożenie dla buraków stwarzają drutowce. Z powodu szkodników nieodpowiednimi przedplonami dla buraków są także rośliny strączkowe.

Coraz częściej przedplonem dla buraków jest kukurydza. Jest to dobry przedplon, gdy w uprawie nie stosowano zbyt dużych dawek herbicydów triazynowych. Zbyt duże nagromadzenie ich pozostałości w glebie utrudnia kiełkowanie i uszkadza siewki buraków.

Najlepszym przedplonem dla buraków jest pszenica ozima. W tym wypadku możliwe jest wykonanie pełnej uprawy pożniwnej oraz wysiew w międzyplonie ścierniskowym roślin zmniejszających liczebność mątwika (mątwikobójcze odmiany gorczycy białej, rzodkwi oleistej i facelii).

Ziemniaki
Ziemniaki mogą być uprawiane po ziemniakach, ale nie dłużej niż przez 3 lata. Przy dłuższej uprawie nasila się zagrożenie ze strony mątwika ziemniaczanego. Mątwik ziemniaczany powoduje "wyziemniaczenie". Jak wynika z badań, spadek plonu spowodowany mątwikiem ziemniaczanym wynosił do 0,8 t/ha u mątwikoodpornych odmian ziemniaków i 4-11 t/ha w wypadku odmian nieodpornych. Przerwa w uprawie ziemniaków na tym samym polu powinna wynosić 4-5 lat, a przy masowym wystąpieniu mątwika ziemniaczanego nawet 10 lat. Podobnie jak w wypadku mątwika burakowego zwalczanie polega na przestrzeganiu właściwego zmianowania. Roślinami wrogimi dla mątwika ziemniaczanego, czyli zmniejszającymi jego liczebność, są: buraki, owies, koniczyna czerwona i jej mieszanki z trawami oraz żyto. Nasilenie występowania szkodnika ogranicza także zwalczanie chwastów z rodziny psiankowatych, np. lulka czarnego, psiankę czarną.

Można go również zwalczać chemicznie. Jednak koszt takiego zabiegu jest dość znaczny. Mątwik może przenosić się z glebą, więc po skończonej pracy trzeba oczyszczać narzędzia i obuwie z gleby. Bulw pochodzących z pól zainfekowanych nie powinno się przeznaczać na sadzeniaki.

Zbyt częsta uprawa ziemniaków na tym samym polu powoduje zwiększone występowanie innych patogenów. Poza mątwikiem nasila się porażenie czarną nóżką, rizoktoniozą, zarazą ziemniaka. W latach suchych zwiększa się też występowanie parcha zwykłego.

Nie wolno uprawiać ziemniaków po łubinie uprawianym na nasiona, bo, podobnie jak ziemniaki, jest porażany przez czarną nóżkę. W wypadku roślin motylkowatych i ich mieszanek z trawami może dochodzić do uszkadzania bulw przez pędraki i drutowce, co eliminuje te rośliny jako przedplony w uprawie ziemniaków przeznaczonych na sadzeniaki oraz do celów jadalnych.

Prawidłowe zmianowanie pozwala w znacznym stopniu ograniczyć zachwaszczenie. Upraszczanie zmianowań powoduje zwiększanie liczby chwastów oraz ich kompensacji. W roślinach okopowych pojawia się komosa biała, chwastnica jednostronna i włośnica sina. Wzrostowi zachwaszczania towarzyszy zwiększenie ilości nasion w glebie i rozpowszechniania się chwastów na pobliskie pola.

Ostatnio coraz większą wagę przywiązuje się do zjawiska alleopatii, czyli wzajemnego oddziaływania na siebie różnych organizmów. Jest ono związane z gromadzeniem się w glebie substancji biologicznie czynnych, takich jak koliny, fitoncydy, marasminy i antybiotyki. Substancje te mogą przyspieszać lub hamować rozmnażanie określonych drobnoustrojów, kiełkowanie, wschody, wzrost i rozwój roślin oraz zwiększać lub zmniejszać odporność roślin na choroby i szkodniki. Zmianowanie nie pozwala na nadmierne rozmnażanie się poszczególnych drobnoustrojów i niekorzystne ich oddziaływanie na inne.

Źródło: "Farmer" 04/2005