Niski jest udział zużycia sadzeniaków kwalifikowanych w Polsce. Stanowi on jedynie 3-5 proc. krajowych nasadzeń, co w porównaniu do innych krajów rozwiniętych rolniczo wygląda bardzo skromnie. Przyczyny takiego stanu są tłumaczone na różne sposoby, od wysokich cen materiału sadzeniakowego, po niewydolność ekonomiczną rolnika, a nawet słabą promocję nowych odmian hodowli rodzimej.

PLANTACJI JAK NA LEKARSTWO
W maju tego roku przyjęto do oceny polowej 5 321 ha ziemniaków kwalifikowanych. Jest to w sumie 2 163 plantacji. Jednak blisko 10 proc. z nich zostało zdyskwalifikowanych m.in. z przyczyn podtopienia podczas powodzi. W rezultacie sadzeniaki uprawiane są na ok. 4 770 ha. Produkcja sadzeniaków w Polsce w tym roku wynosi 71-75 tys. t. Nie mamy w kraju dużej liczby tego typu plantacji. Najwięcej jest ich w zachodniej Europie w takich krajach jak: Niemcy, Holandia, Francja. W tych państwach jest wysoki wskaźnik udziału plantacji nasiennych w porównaniu do całego areału produkcji ziemniaków.

Najwyższy odnotowywany jest w Holandii, gdzie uprawa nasienna stanowi ponad 22 proc. Na kolejnym miejscu jest Dania ze wskaźnikiem 11,6 proc. i Francja - 10 proc. Polska na tym tle nie wypada już tak korzystnie. Dlaczego? Po pierwsze tak jak i w przypadku na przykład zbóż, tak i w ziemniakach materiał sadzeniakowy wymieniany jest przez niewielka grupę rolników. Mimo że uprawa tej rośliny zajmuję się coraz mniejsza liczba gospodarzy, ukierunkowanych przeważnie na tą uprawę, to jednak wymienialność materiału nasiennego jest nadal bardzo mała. Rolnicy kierują się przede wszystkim względami ekonomicznymi i trudno im się dziwić, bo przecież nie najważniejsze jest wyprodukować, ale sprzedać swój towar.

Niezadowalająca dochodowość i niestabilny rynek zbytu jest zatem podstawą do problemów na tym rynku. Rozwiązaniem w tej sytuacji mogłoby być zwiększenie produkcji nasiennej, a także częstotliwości wymiany sadzeniaków. Czy tylko są to czcze życzenia? Trudno powiedzieć. W tym roku cena ziemniaków jest wysoka, ale ile jest takich lat, gdzie opłacalność produkcji rzeczywiście jest korzystna.

NAJLEPSZY SADZENIAK
Jakość sadzeniaka zależy przede wszystkim od zdrowotności i wieku fizjologicznego. Pierwsze i najważniejsze znaczenie dla tych cech plonotwórczych jest uzależnione od krótkiego okresu wegetacji oraz zmienność nagromadzenia plonu przez rośliny wyrastające z sadzeniaków, które są w różnej fazie starzenia się. W okresie jesiennym po zakończeniu wzrostu ziemniaki konsumpcyjne, jak i sadzeniaki mają niską wartość plonotwórczą, z wiadomych przyczyn. W miarę jednak zaawansowania wieku fizjologicznego, czyli tzw. postępu starzenia się związanego z upływem czasu od zbioru, potencjał ten wzrasta - swoistym optimum, kiedy wyrastające z takich sadzeniaków rośliny są szczególnie silne i wysoko plonują. Jednak w podczas starzenia się ich potencjał ten zmniejsza się.

Jeśli okres akumulacji plonu nie obejmuje pełnego rozwoju roślin, a jedynie jego początkową fazę, to rośliny które wyrastają z sadzeniaków fizjologicznie starszych nagromadzą go więcej. Tutaj jest zatem całe sedno sprawy. Stąd w produkcji na wczesny zbiór zużycie materiału nasiennego zaawansowanego w procesie starzenia się jest znacznie bardziej korzystniejsze. Tempo fizjologicznego starzenia się jest cechą silnie uwarunkowana genetycznie, tzn. ze zależy od odmiany. Podlega jednak zmianom pod wpływem czynników zewnętrznych, głównie temperatury. Oczywiście zwiększenie wieku fizjologicznego sadzeniaków uzyskuje się poprzez odpowiednie sterowanie warunkami przechowywania oraz zabieg podkiełkowywania.

Parametrem do zwiększenia wieku fizjologicznego jest czas podkiełkowywania. Odmiany, które wolno starzeją się fizjologicznie wymagają długiego okresu podkiełkowania około 8 tygodni. Odmiany sadzeniaków, które starzeją się szybko trzeba podkiełkowywać krócej, bo około 4 tygodnie. W sytuacji, gdy proces ten jest przeprowadzany w niższej temperaturze, podkiełkowywanie trwa dłużej.

W trakcie podkiełkowywania procesy metaboliczne w czasie spoczynku zanikają, ale następuje wzrost zmian prowadzących do rozwoju kiełków i ich wzrost. Początkowa faza rozwoju przebiega w środowisku pozaglebowym, dlatego okres od wysadzania takich bulw macierzystych do wschodów jest krótszy. Ma to ułatwić zachowanie odpowiedniej obsady i dodatnio wpływa na stan zdrowotnych plantacji. Kiełki na bulwach, których rozwój w trakcie podkiełkowania osiągnął już znaczne zaawansowanie są też mniej wrażliwe na warunki termiczne w glebie. Do wysadzania bulw podkiełkowywanych można przystąpić, kiedy temperatura ma 5-6°C.

Koszty związane z uprawą sadzeniaków, to też staranne przebranie i właściwe posortowanie. W jakich warunkach przeprowadzone jest podkiełkowywanie? Temperatura otoczenia powinna mieć 10-15°C, wilgotność powietrza - 80-85 proc. oraz dostęp światła o natężeniu przynajmniej 150 luksów przez czas 10-12 godzin na dobę. Bulwy, które są poddane procesowi najlepiej jest umieścić w ażurowych skrzynkach, ustawionych piętrowo. Po upływie 2-3 tygodni wskazany jest przegląd stanu sadzeniaków i zmiana usytuowanie skrzynek.

Ziemniaki, które znajdują się w skrzynkach na dole mają przeważnie gorsze warunki świetlne. Wpływa to na zróżnicowanie stanu kiełków na sadzeniakach, a w konsekwencji nierównomierny rozwój roślin w okresie wschodów. jak wyglądają właściwe kiełki? Powinny być zabarwione, co pozwoli na identyfikacje odmian, krótkie do 20 mm z dobrze zaznaczonymi piętrami pędu oraz zawiązkami korzeni.

Rozmowa z dyrektorem oddziału Hodowli Ziemniaka Zamarte - Grupa IHAR Tomaszem Lenartowiczem


Farmer: Jak ocenia Pan jakość materiału sadzeniakowego?
Tomasz Lenartowicz: W bieżącym roku, pomimo bardzo zmiennych, warunków pogodowych tj. kilkutygodniowej suszy końcem czerwca i w lipcu oraz nadmiernych opadów deszczu w sierpniu i wrześniu, jakość materiału sadzeniakowego jest zadowalająca. Między innymi wynika to z tego, że zdecydowana większość polskich odmian jest dość odporna na stresy związane ze zmiennym przebiegiem pogody. Ponadto kierunkowość naszej hodowli to kreacje o krótkim okresie wegetacji, co jest związane z łatwiejszą ochroną i zapobiegnięciem wtórnej wegetacji.

F: Jakie jest zainteresowanie sadzeniakami z Państwa Hodowli przez rolników?
T.L.: Susza, z drugiej strony liczne podtopienia, a w rezultacie wysokie ceny ziemniaków konsumpcyjnych oraz przekonanie o walorach naszych sadzeniaków jakimi są: wysoki, stabilny plon i jego jakość, wpłynęły na to, że rolnicy bardzo chętnie je kupują. Obecnie jesienią sprzedajemy bardzo wczesne i wczesne odmiany jadalne sadzeniaków ziemniaka, a pozostałe grupy wczesności oraz kreacje skrobiowe na wiosnę.

F: Rynek nasienny jest rynkiem niestabilnym i trudnym, jak Państwo radzą sobie z przeciwnościami?
T.L.: HZ Zamarte jest na rynku już prawie 65 lat. Trudna i wytrwała praca hodowlana pozwoliła nam na wytworzenie kilkudziesięciu oryginalnych odmian a obecnie ofercie ma ich ponad trzydzieści. Tak duża paleta odmian pozwala na zaspokojenie prawie wszystkich segmentów rynku ziemniaka. Warto podkreślić, że duże zainteresowanie naszymi kreacjami wykazują firmy konfekcjonujące dla sieci marketów.

F: Jakie odmiany cieszą się największym zainteresowaniem klientów i dlaczego?
T.L.: Naszymi flagowymi odmianami są Lord oraz Denar, które cechują jakością i wysokim plonem. Są to odmiany odporne na zmienne warunki pogodowe i można je uprawiać w różnych warunkach przyrodniczych. W odróżnieniu od wielu odmian oferowanych na rynku nasiennym można je uprawiać na wszystkich typach gleb a szczególnie są wdzięczne na słabych kompleksach glebowych. W ofercie mamy również Miłka, który jest obecnie najwcześniejszą polską o bardzo szybkim tempie przyrostu plonu oraz Omana, który zdobył wiele nagród w konkursach kulinarnych. Ponadto dużym zainteresowaniem cieszą się nowości: Tetyda oraz zarejestrowane w 2010 roku wczesna Michalina, średnio wczesna Stasia oraz średnio późna Zenia - odmiany smaczne, o potencjale plonotwórczym przekraczającym 50 ton.

F: W jaki sposób zwiększają Państwo wiek fizjologiczny sadzeniaków?
T.L.: Produkcja sadzeniaków ziemniaka wymaga specjalnego traktowania bulw od sadzenia po zbiór. Następnie bulwy, zanim zostaną sprzedane przechodzą procesy związane z zabliźnieniem ewentualnych uszkodzeń mechanicznych oraz właściwym ich schłodzeniem w kontrolowanych warunkach przechowalniczych. Dysponując nowoczesnymi przechowalniami możemy zapewnić sadzeniakom właściwą temperaturę oraz odpowiednią wilgotność, przez co bulwy nie są narażone znaczne ubytki masy, pobudzanie i zachowują wigor, co w efekcie umożliwia uzyskanie wysokich plonów przez rolnika.
F: Dziękuję za rozmowę.