Tarcza strzelnicza

Wśród wielu patogenów powodujących plamistość liści ziemniaków do najgroźniejszych (obok zarazy ziemniaka) zaliczyć można alternariozę ziemniaka. Sprawcą choroby są dwa gatunki grzybów z rodzaju Alternaria. Objawy porażenia nimi są bardzo podobne i dlatego określa się je wspólnym mianem alternarioza ziemniaka.

Znaczenie choroby i jej szkodliwość wynikają głównie z wczesnego porażania roślin. Grzyby atakują w fazie najintensywniejszego rozwoju roślin – w okresie kwitnienia i zawiązywania bulw. W ostatnich latach pierwsze infekcje chorobowe obserwowano najczęściej po 50–70 dniach od daty sadzenia. Termin ten w zależności od rejonu kraju przypadał na czerwiec do pierwszej dekady lipca. Straty plonu wywołane silnym rozwojem choroby mogą wynosić 10–30 proc., a w skrajnych wypadkach sięgać nawet 70 proc.

Objawy choroby

Autor: J. Osowski

Opis: Brak magnezu.

Pierwszych objawów choroby należy szukać na najstarszych liściach dolnego piętra roślin. Powstają tam rozmieszczone nieregularnie czekoladowo-brązowe plamy. Początkowo są one małe, wysuszone, owalne lub kanciaste. Wielkość ich (średnica) waha się od 3–4 mm na początku infekcji do 10–15 mm w okresie późniejszym.

Wygląd plamy nekrotycznej jest charakterystyczny. Na powierzchni tkanki tworzą się nieregularnego kształtu pierścienie, które są granicami okresów rozwojowych choroby i jednocześnie obrazem reakcji obronnej rośliny starającej się w ten sposób ograniczyć rozwój choroby. Układ pierścieni tworzących się na powierzchni plamy nekrotycznej swoim wyglądem może czasami przypominać tarczę strzelniczą lub słoje na ściętym pniu drzewa.

Często spotykany objaw choroby to chloroza wywołana działaniem kwasu alternariowego (toksycznej substancji wydzielanej przez grzyby). W konsekwencji na styku tkanki chorej i zdrowej powstaje żółta otoczka. Często mylone jest to z objawami powodowanymi przez zarazę ziemniaka, gdy dookoła plamy nekrotycznej także tworzy się strefa, ale jasnozielona.

Nie mylić z zarazą

Autor: J. Osowski

Opis: Szara pleśń.

Rolnicy napotykają nierzadko na trudności w identyfikacji objawów. Typowym przykładem jest mylenie alternariozy z zarazą lub niedoborem składników mineralnych w glebie. W przeciwieństwie do alternariozy objawy braku magnezu nie mają charakterystycznego, koncentrycznego strefowania i układają się zwykle wzdłuż nerwu głównego, pomiędzy nerwami bocznymi. Rzadziej objawy choroby są mylone z tymi powodowanymi przez grzyb Botrytis cinerea – sprawcę szarej pleśni. W odróżnieniu od alternariozy infekcja szarej pleśni rozpoczyna się najczęściej od wierzchołka liścia. Rozwijająca się nekroza ma kształt klinowaty, często ograniczony przez główne nerwy liścia. Wewnątrz plamy można zaobserwować szerokie, koncentryczne strefowanie, tkanka w miejscu rozwijającej się nekrozy (w odróżnieniu od alternariozy) może czasami jednak sprawiać wrażenie nasączonej oliwą. Dookoła postępującej w głąb liścia nekrozy tworzy się strefa barwy żółtej. Na powierzchni zainfekowanej tkanki, w odróżnieniu od alternariozy, podczas wilgotnej pogody tworzy się warstwa grzybni, która ma barwę szaro-białą do popielatej.

Fungicyd to ostateczność

Ograniczanie szkodliwości alternariozy na plantacjach ziemniaków obejmuje przede wszystkim działania profilaktyczne, a ochrona chemiczna stanowi ich dopełnienie. Zabiegi profilaktyczne to: używanie zdrowych (najlepiej kwalifikowanych) sadzeniaków, sadzenie w terminie dostosowanym do warunków danego rejonu, na glebach lekkich uprawianie odmian o podwyższonej odporności. Zbiór należy przeprowadzać po osiągnięciu pełnej dojrzałości bulw, a przed składowaniem pozwolić im odparować i schłodzić się. Przerwa w uprawie ziemniaków na tym samym polu powinna wynosić co najmniej 3–4 lata.

Autor: M.Ptaszyński

Opis: Zarejestrowane fungicydy

Zwalczanie choroby jest często utrudnione ze względu na wystąpienie na roślinach zarazy ziemniaka. Możliwość jednoczesnego pojawienia się tych dwóch groźnych chorób na plantacji ziemniaka musi być brana pod uwagę przez plantatorów i uwzględniana w strategii ochrony plantacji.

W wypadku niskiego zagrożenia zarazą do skutecznego ograniczania rozwoju alternariozy wystarczy stosować fungicydy o działaniu powierzchniowym (kontaktowym) lub wgłębnym, które, hamując rozwój choroby, będą jednocześnie niszczyć pierwsze źródła infekcyjne zarazy ziemniaka. W miarę wzrostu zagrożenia zarazą do dalszych zabiegów ochronnych należy stosować fungicydy o działaniu układowym, układowo-wgłębnym lub wgłębnym.

Najwyższą skuteczność uzyskuje się, stosując zabiegi ochronne wieczorem, gdy temperatura powietrza nie przekracza 20 st.C, w warunkach bezwietrznych i gdy siła wiatru nie przekracza 4–5 m/s.

Autor jest pracownikiem naukowym Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin – Zakład Nasiennictwa i Ochrony Ziemniaka

Źródło: "Farmer" 10/2008