Spośród kilkudziesięciu odmian buraków cukrowych zgłoszonych do badań urzędowych w latach 2004–2005, główne kryterium rejestrowe, tj. odpowiednią wartość gospodarczą, spełniło w doświadczeniach rejestrowych 15 odmian. W lutym 2006 r. zostały one wpisane do rejestru krajowego i odtąd mogą być oferowane do sprzedaży. Jednocześnie z inicjatywy hodowców nastąpiło wycofywanie z rejestru odmian starszych, o mniejszej zdolności plonotwórczej lub malejącym znaczeniu w uprawie. Pod koniec roku 2006 w krajowym rejestrze figurowało 68 odmian buraków, pochodzących z dziewięciu firm hodowlano-nasiennych.

Odmiany po zarejestrowaniu formalnie nie wymagałyby już dodatkowego testowania. Zgodnie z obowiązującym prawem niezbędnym warunkiem dopuszczenia ich do uprawy w Polsce jest wpis do rejestru krajowego bądź wpis do katalogu wspólnotowego (unijnego). W przypadku uprawy odmian zarejestrowanych jedynie za granicą mogłoby brakować rozeznania o zachowaniu się takich odmian w warunkach naszego kraju.

Nowe odmiany powinny wnosić pewien postęp hodowlany pod względem właściwości użytkowych. Odmiany sprzed kilku lat na tle odmian nowszych mogą więc wypadać względnie słabiej, a także ulegać pewnemu pogorszeniu w wyniku ich reprodukcji na szeroką skalę. Porównanie odmian z różnych lat rejestracji (w przyszłości być może  również odmian z rejestru krajowego i rejestru unijnego) odbywa się w Porejestrowych Doświadczeniach Odmianowych (PDO). Wyniki takiej oceny przydatne są przede wszystkim dla producentów cukru i plantatorów, ale także dla firm hodowlanych dostarczających nasiona, gdyż odmiany z aktualnymi wynikami badań mają większe szanse zbytu niż odmiany bez takich wyników.

Wyniki doświadczeń

Autor: M.Ptaszyński

Opis: Wyniki doświadczeń porejestrowych z odmianami buraków w latach 2005-2006

W roku 2006 założono dwie serie doświadczeń PDO: serię standardową na glebach, w których nie stwierdzono obecności wirusa rizomanii, oraz serię specjalną, w warunkach zainfekowania wirusem. W serii standardowej w 12 stacjach doświadczalnych oceny odmian oceniano 20 odmian wpisanych do krajowego rejestru, w tym 5 nowo zarejestrowanych.  Pięć spośród badanych odmian tej serii miało deklarowaną przez hodowców tolerancję na rizomanię. Włączenie odmian tolerancyjnych do serii odmian klasycznych uzasadnione było ich sprawdzeniem w warunkach nie tylko zagrożenia chorobą, ale także na glebach niezainfekowanych, jakie na szczęście mamy jeszcze w większości rejonów plantacyjnych. W serii trzech doświadczeń specjalnych oceniano 16 odmian: 14 z deklarowaną tolerancją na rizomanię oraz dla porównania dwie odmiany bez takiej tolerancji. Z kolei te dwie odmiany miały wykazać skalę obniżki plonów, jaka się zdarza przy uprawie odmian podatnych w warunkach zainfekowanej gleby. Materiał siewny odmian zarejestrowanych przed rokiem 2006 pochodził z partii handlowych. W doświadczeniach stosowano standardowe herbicydy i insektycydy oraz chemiczną ochronę przeciwko chwościkowi buraka i innym chorobom grzybowym liści. Oprócz zdolności plonotwórczej i jakości technologicznej oceniano także polową energię i polową zdolność wschodów nasion.

Wyniki serii specjalnej

Autor: M.Ptaszyński

Opis: Wyniki serii specjalnej z odmianami buraków na glebach skaźonych rizomanią w latach 2005-2006

Doświadczenia założono z pewnym opóźnieniem w porównaniu z poprzednim rokiem na skutek późniejszego rozpoczęcia wiosennych prac polowych (dłużej niż zwykle zalegająca pokrywa śnieżna). Prawie we wszystkich miejscowościach notowano dobre wschody buraków i nic nie zapowiadało późniejszych poważnych zakłóceń wzrostu roślin, jakie spowodował niedostatek wody w okresie czterech dekad letnich. Pierwsze tygodnie wegetacji, aż do drugiej dekady czerwca, przebiegały przy dość niskich temperaturach i umiarkowanej wilgotności gleby. Pod koniec czerwca prawie w całym kraju wystąpiło wyraźne ocieplenie. Bardzo wysokie temperatury, przekraczające 30 st.C, i silny deficyt opadów, zwłaszcza w środkowej części kraju, utrzymywały się do końca lipca, powodując więdnięcie i zasychanie liści buraków. Natomiast w sierpniu, w wyniku obfitych opadów, wszędzie przekraczających normy wieloletnie, nastąpił odrost ulistnienia i przyspieszone  zwiększanie masy korzeni. Dalszy przebieg wegetacji, aż do zbiorów roślin z doświadczeń, odbywał się przy dość korzystnej pogodzie. Sprzyjające warunki w drugiej części lata umożliwiły wytworzenie dużego plonu korzeni, który zrekompensował gorszą jakość technologiczną (plon korzeni średnio o około 8 t z hektara większy, a zawartość cukru o 2 proc. niższa aniżeli w roku 2005). W efekcie plon cukru był bardzo podobny jak w roku 2005.

W serii specjalnej typowe objawy rizomanii na korzeniach (zdrobnienie, „broda korzeniowa”), stwierdzono u dwóch odmian, tylko w jednej miejscowości na południowym wschodzie, gdzie warunki wilgotnościowe bardziej sprzyjały rozwojowi chorób. Tam też w większym stopniu pojawił się chwościk buraka. W roku 2006 choroba nie wyrządziła jednak większych szkód. W pozostałych doświadczeniach tej serii dwie odmiany nie-noszące cechy tolerancji na rizomanię, mimo braku wyraźnych symptomów zewnętrznych, wykazały znacznie mniejsze plony korzeni i niższe zawartości cukru aniżeli odmiany tolerancyjne. Wielkość ubytków w dwóch miejscowościach u tych odmian w porównaniu z odmianami tolerancyjnymi wyniosła: w plonie korzeni o 16 do ponad 21 t z hektara, zawartości cukru o 0,8 do 1,2 proc. i plonie cukru o 2,8 do 3,4 t z hektara, tj. o 38 do 46 procent. Oznacza to, że na glebach, gdzie stwierdzono obecność wirusa rizomanii, siew odmian tolerancyjnych może być niezbędnym warunkiem uzyskania wysokiego plonu buraków. Natomiast na glebach nieskażonych różnice w plonowaniu odmian standardowych i tolerancyjnych są znacznie mniejsze. W tabelach podano (w wartościach względnych) średnie wyniki podstawowych cech użytkowych odmian w latach 2005–2006.

Autor pracuje w Centralnym Ośrodku Badania Odmian Roślin Uprawnych w Słupi Wielkiej

Źródło: "Farmer" 04/2007