W ekologii kluczowe znaczenie ma zdrowa gleba

Według badań Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa, ponad 70% powierzchni gleb użytków rolnych Polski jest zakwaszona. Na etapie przestawiana, najważniejszym elementem o jaki powinniśmy zadbać, jest w przywrócenie gleby do jej użyteczności.

Jak podaje Krajowa Stacja Chemiczno-Rolnicza, zasobność gleb w przyswajalne makroelementy w Polsce w latach 2017-2020, wynosi:

- 39% gleb ma niską i bardzo niską zasobność w potas

- 31% gleb ma niską i bardzo niską zasobność w fosfor

- 27% gleb ma niską i bardzo niską zasobność w magnez

Regulacja odczynu gleb

Korekta pH jest istotna dla przyswajalności składników pokarmowych i życia biologicznego w glebie. W zbyt kwaśnym środowisku, organizmy glebowe występują w niewielkim stopniu. Tak jest w przypadku dżdżownic, nie chętnie rozwijają się też bakterie brodawkowe, wiążące azot. Również bez odpowiedniego stanowiska, rośliny nie są w stanie wykorzystać w pełni swojego potencjału produkcyjnego.

Ze względu na naturalne procesy zakwaszania zachodzące w naturze, utrzymanie odpowiedniego odczynu gleby wymaga nawożenia co kilka lat. Korzystne oddziaływanie wapnowania na poprawę żyzności gleby, trwa od 3-5 lat, w zależności od rodzaju gleby. Najlepiej zabieg ten wykonać w okresie pożniwnym.

Dawki wapna w zależności od kategorii agronomicznej gleby i potrzeb wapnowania (źródło: IUNG)

Nawożenie

W ekologicznej produkcji roślin podstawą są nawozy naturalne - obornik, gnojówka, gnojowica i nawozy pochodzenia roślinnego (kompost, międzyplony na przyoranie). Bez ich stosowania, zwiększenie zawartości próchnicy w glebie nie jest możliwe. Dzieje się tak, bowiem nawozy mineralne dostarczają tylko składników pokarmowych, a naturalne dodatkowo, niezbędną materię organiczną.

Jak podają źródła, najważniejszą zasadą stosowania nawozów naturalnych jest ich jak najszybsze przykrycie/wymieszanie z glebą, co wynika z częstych strat składników, powstających w procesie przechowywania.

W przypadku gdy w gospodarstwie nie jest prowadzona produkcja zwierzęca (dziś bardziej powszechna tendencja), bądź gdy naturalne nawożenie nie zapewnia dostatecznej żyzności gleby, możliwe jest stosowanie nawozów gotowych. Od konwencjonalnych nawozów mineralnych, różnią się tym, że nie są produktami syntez chemicznych, dlatego też odznaczają się słabszą rozpuszczalnością i mniejszą koncentracją składnika pokarmowego.

Czytaj więcej

Jakie nawozy można stosować w rolnictwie ekologicznym?

Płodozmian

Na dostarczenie składników pokarmowych i zwiększenie zawartości próchnicy w glebie ma wpływ także prawidłowy płodozmian. Odpowiednio zaplanowany, gwarantuje lepszą zdrowotność roślin i mniejsze zachwaszczenie. Zaleca się pokrycie gleby roślinami, przez cały okres wegetacyjny, co zapobiega erozji gleby i wymywaniu z niej składników pokarmowych. Niezbędne stają się w tym celu rośliny bobowate (lucerna, koniczyna), czy wieloletnie pastewne (trawy i koniczyny z trawami).

Układając płodozmian, należy wziąć pod uwagę, że mamy rośliny sprzyjające gromadzeniu próchnicy w glebie i nadające jej właściwą strukturę, jak i takie które korzystają z lepszej struktury, ale same działają na nią niekorzystnie. Poniższy płodozmian, przedstawiony jest pod dwa typy gospodarowania, pierwszy – zwierzęcy, kolejny – typowo roślinny.

Płodozmian ułożony pod produkcję zwierzęcą. Zboża zmniejszają zasobność gleby w próchnicę, mniej więcej o 2 t, każdego roku. W bilansie materii organicznej, zwiększona jest zasobność gleby w próchnicę o 6,1 t. 

Płodozmian typowy roślinny. Wiązanie azotu jest zerowe, jednocześnie z każdą taką rotacją tracimy 1t próchnicy w glebie, mimo zastosowanych międzyplonów. 

Jaki płodozmian w ekologii?

Najbardziej zasobny przedplon, jaki możemy zastosować w uprawach ekologicznych, pozostawiają po sobie strączkowe i motylkowe oraz okopowe, uprawiane na oborniku. Głównie stawia się na motylkowe wieloletnie, ze względu na wzbogacanie gleby o azot atmosferyczny, poprawę życia biologicznego gleby i zwiększenie zawartości próchnicy. Stosując je w zmianowaniu, nie pozostawiamy pola uprawnego bez okrywy roślinnej, a tym samym zapewniona jest ochrona gleby przed erozją. 

Nieocenione jest również, dla rolnictwa ekologicznego, stosowanie wsiewek z uprawami w siewie czystym. Kluczowe w tym zabiegu, jest ograniczenie liczebności chwastów. Najczęściej uprawiane wsiewki to trawy, bobowate drobnonasienne i ich mieszanki z trawami.

Badania nad wpływem wsiewek seradeli, na zachwaszczenie zbóż jarych w uprawie ekologicznej, prowadzili Mariola Staniak, Jolanta Bojarszczuk i Jerzy Księżak z IUNG-PIB. Jak dowiedli, siewy czyste owsa i jęczmienia jarego, były najbardziej zachwaszczone, a wsiewka seradeli skutecznie ograniczała liczebność i masę gatunków niepożądanych. Najliczniej występującymi gatunkami chwastów były: żółtlica drobnokwiatowa i komosa biała oraz  skrzyp polny, babka zwyczajna i mlecz polny. Obecność wsiewki seradeli ograniczyła liczebność tych chwastów od 39 do 100%.