Cynk odgrywa zasadniczą rolę w przemianie materii, bierze również czynny udział w różnych procesach enzymatycznych i syntezie białek. Zwiększa się przez to znacznie odporność na suszę i choroby oraz efektywność nawożenia azotem. Poza tym nawożenie cynkiem umożliwia uzyskanie porównywalnych, a niekiedy nawet większych plonów przy niższym poziomie nawożenia azotem. Tym samym przyczynia się do zmniejszenia kosztów produkcji. Plonotwórcza rola cynku w uprawie kukurydzy jest następstwem lepszego zaopatrzenia roślin w azot, przez co zwiększa się długość kolb i liczba ziarniaków w kolbie. Jednocześnie trzeba jednak zaznaczyć, że efektywność nawożenia cynkiem jest mniejsza na stanowiskach przenawożonych azotem.

Przyczyny niedoboru
Niedobór cynku na kukurydzy najczęściej obserwuje się, gdy roślinę tę uprawia się na glebach:
  • niskiej zasobności w przyswajalny składnik, szczególnie mało przyswajalnego cynku znajduje się na glebach piaszczystych i ilastych,
  • wysokim odczynie (pH powyżej 7,0), dużej zawartości substancji organicznej oraz wysokiej zawartości fosforu. Czynniki te ograniczają zawartość cynku przyswajalnego w glebie.

Objawy niedoboru występują także wtedy, gdy w okresie wegetacji kukurydzy jest chłodna i wilgotna pogoda (szczególnie zimne wiosny). Przyczynia się to do słabego rozwoju systemu korzeniowego, przez co rośliny nie mogą efektywnie pobierać składników pokarmowych (w tym cynku) z głębszych warstw gleby.

Niedobór cynku w uprawie kukurydzy ujawnia się między innymi w postaci rozległych białych lub biało-żółtych pasów po obu stronach głównego nerwu liścia. Czasami występuje żółte lub białe zabarwienie całej powierzchni najmłodszych liści, przy czym nerw środkowy pozostaje zielono zabarwiony. Zmniejszeniu ulega również powierzchnia asymilacyjna liści, skracają się międzywęźla, co sprawia, że roślina ma karłowaty wygląd. W późniejszych fazach rozwojowych pojawiają się nekrozy na starszych liściach, czerwono-brązowe przebarwienia na roślinie, opóźnia się wyrzucanie wiech i kwitnienie, a nasiona są barwy szaro-kredowej.

Decyzja o nawożeniu
Przystępując do pokrycia potrzeb pokarmowych, na początku należy ocenić wartość stanowiska, w którym będzie uprawiana kukurydza i to nie tylko w aspekcie zasobności w przyswajalny cynk, ale również pod względem jego potencjalnej dostępności.

Na podstawie przeprowadzonych badań wynika, że w latach 90. zasobność gleb Polski w przyswajalny cynk zwykle znajdowała się w granicach zasobności średniej do wysokiej. Zatem czy to oznacza, że nawożenie tym składnikiem jest zbędne? Odpowiedź na tak postawione pytanie nie jest prosta, ponieważ o pobraniu składnika decyduje nie tylko jego zawartość w glebie. Kukurydza jest rośliną o bardzo wysokich wymaganiach pokarmowych, między innymi wymaga wysokiego nawożenia fosforem, a składnik ten znacząco ogranicza dostępność cynku z gleby. Ponadto w ostatnim okresie nastąpił znaczny spadek zużycia nawozów organicznych, które są cennym źródłem mikroskładników. Zatem należy domniemać, że na przestrzeni ostatnich lat następuje stałe zubożenie gleb w mikroelementy.

Dlatego podejmując decyzję o braku nawożenia cynkiem, należy uprzednio pobrać próby glebowe i ocenić zasobność stanowiska. Wskazane jest, aby wykonać analizę kompleksową, szczególnie oznaczyć pH i zawartość przyswajalnego fosforu. Ponadto przeprowadzone badania jednoznacznie wskazują na fakt, że nawet w stanowiskach zasobnych w ten mikroskładnik w krytycznych fazach wzrostu rośliny wykazują niedobory (zwykle wizualnie ukryte), które często prowadzą do spadku plonów ziarnaObliczanie dawki
Dokładne zdefiniowanie dawki nawozów mikroelementowych jest zadaniem bardzo trudnym, gdyż są stosunkowo nieduże, co komplikuje ich precyzyjne stosowanie. Ponadto wykorzystanie składnika z gleby jest bardzo niskie i zwykle kształtuje się w zakresie od kilku do kilkunastu procent. Dlatego zwykle przy nawożeniu doglebowym zaleca się kilkukrotnie większą ilość składnika niż wynika z pobrania. Z tej przyczyny doglebowa aplikacja nawozów mikroelementowych jest zabiegiem kosztownym. Częściowym wyjściem z sytuacji jest stosowanie nawozów podstawowych (N, P, K) wzbogaconych w mikroelementy.

Skuteczniejsze jest natomiast nawożenie w postaci oprysku. Przyjmuje się, że do osiągnięcia tego samego efektu plonotwórczego wystarczy od 1/5 do 1/8 dawki składnika zastosowanego doglebowo. Z przeprowadzonych badań wynika, że przy stosowaniu składnika w postaci oprysku dawka cynku w zależności od warunków powinna kształtować się w zakresie od 0,5 do 1,5 kg cynku na hektar. Na uwagę zasługuje fakt, że w badaniach zwyżkę plonu w wyniku nawożenia dolistnego także osiągnięto w stanowiskach zasobnych w cynk.

Termin nawożenia
Optymalny termin nawożenia przypada na wczesne fazy rozwojowe kukurydzy. Przyjmuje się, że kukurydza zaczyna pobierać najintensywniej składniki pokarmowe od fazy 6–8 liści, dlatego wskazane jest, aby najpóźniej do tego terminu była prawidłowo odżywiona cynkiem, gdyż tylko wówczas będzie mogła efektywnie przetwarzać pobrane składniki w plon. Najczęściej stosowane terminy aplikacji to okres bezpośrednio po siewie oraz w fazie 3–4 liści.

Do nawożenia można wykorzystać wiele nawozów, które znajdują się na rynku. Ważne jest jednak, aby w powyższych terminach aplikacji składnik ten stosować w formie tlenku cynku lub mieszaniny tlenku cynku i siarczanu cynku. W sytuacji, gdy nie przeprowadzono nawożenia cynkiem na początku wegetacji, wskazany jest oprysk w fazie 8–10 liści kukurydzy. W tym celu należy zastosować przede wszystkim nawozy o szybkim działaniu, np. zawierające cynk w formie chelatu. Niestety, efektywność spóźnionego nawożenia cynkiem jest zwykle mniejsza.

Należy również mieć na uwadze, że nawozy cynkowe w miarę możliwości powinno się stosować wraz ze środkami ochrony, co ogranicza koszty zabiegu. Przy czym za każdym razem trzeba sprawdzić, czy dany środek można mieszać z danym nawozem (patrz etykieta)! Tylko sprawdzone mieszaniny są neutralne dla roślin i nie powodują ich uszkodzeń, a także nie zmniejszają skuteczności środków ochrony!

Witold Szczepaniak jest adiunktem Katedry Chemii Rolnej Akademii Rolniczej w Poznaniu,
Radosław Musolf jest doradcą agrotechnicznym

Źródło "Farmer" 09/2006