Rokrocznie pojawiają się rozbieżności w cenach skupu zboża, bowiem podmioty skupujące stosują zróżnicowane parametry jakości dla kupowanego ziarna. Taki stan wynika z faktu, iż podmioty zajmujące się skupem zbóż w Polsce w celu określenia minimalnych wymogów jakościowych mogą korzystać z Polskich Norm, ale nie muszą, gdyż stosowanie ich jest dobrowolne. Dlatego też firmy skupujące zboże określają wyróżniki jakościowe i ich poziom we własnym zakresie, w zależności od istniejących potrzeb. Stosowane wyróżniki jakościowe można podzielić na 4 zasadnicze grupy:

  • charakteryzujące cechy ogólne ziarna, tj.: stopień dojrzałości, wygląd, barwę i zapach;
  • charakteryzujące przydatność prze­chowalniczą, tj.: wilgotność, obecność szkodników, zawartość zanieczyszczeń;
  • informujące o bezpieczeństwie zdrowotnym żywności;
  • charakteryzujące wartość technologiczną, tj.: gęstość ziarna w stanie zsypnym, wyrównanie ziarna, zawartość popiołu. W przypadku pszenicy będzie to także: twardość ziarna, liczba opadania, cechy amylograficzne, zawartość białka, wskaźnik sedymentacyjny Zeleny’ego oraz ilość i jakość glutenu.

Zróżnicowanie norm skupowych

Każdy podmiot realizujący skup określa, które parametry jakościowe go interesują oraz ich minimalny poziom zależnie od kierunku przeznaczenia skupowanego zboża. W przypadku skupu pszenicy do produkcji mąki wykorzystywanej do wypieku chleba ważne jest, aby ziarno miało wysoką zawartość białka ogólnego, a szczególnie glutenu. W przypadku skupu ziarna do produkcji ciastek biszkoptowych wysoka wartość tych parametrów jest z kolei niepożądana.

Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa na potrzeby skupu interwencyjnego stosuje minimalne wymogi określone w prawie UE w odniesieniu do skupowanych zbóż. Powinny one spełniać określone wymagania jakościowe. Metody ich oceny, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 czerwca 2003 r., Dz.U. z dnia 29 lipca 2003, § 2 wskazują Polskie Normy dla oznaczania:

  • wilgotności – metoda wg Polskiej Normy PN-EN-ISO 712:2012 Zboża i przetwory zbożowe. Oznaczanie wilgotności. Rutynowa metoda odwoławcza;
  • gęstości ziarna w stanie zsypnym – PN-EN ISO 7971-3:2010 Ziarno zbóż. Dla oznaczania gęstości w stanie zsypnym, zwanej „masą hektolitra”. Metoda rutynowa;
  • zawartości białka – PN-A-04018:1975 + Az3:2002, PN-EN ISO 20483:2007 Produkty rolniczo-żywnościowe. Oznaczanie azotu metodą Kjeldahla i przeliczanie na białko. Dopuszcza się określanie zawartości białka urządzeniami techniki NIR posiadającymi aktualny atest kalibracyjny;
  • liczby opadania – PN-EN ISO 3093:2010 Zboża. Oznaczanie liczby opadania;
  • wskaźnika sedymentacyjnego Zeleny’ego – PN-EN ISO 5529:2010 Pszenica. Oznaczanie wskaźnika sedymentacyjnego. Test Zeleny’ego.

Rozporządzenie określa metody oznaczania zawartości zanieczyszczeń i kleistości oraz przydatności do obróbki mechanicznej ciasta otrzymanego z pszenicy zwyczajnej.

Bardzo istotnym parametrem jest poziom skażenia ziarna mykotoksynami. Zgodnie z obowiązującymi w krajach Unii Europejskiej przepisami – rozporządzenie WE nr 1881/2006 w ziarnach zbóż przeznaczonych na cele konsumpcyjne zawartość DON (deoksyniwalenol – jeden z najgroźniejszych tego typu związków) nie może przekraczać 1250 μg/kg.

Czynniki zewnętrzne
Jednym z kluczowych czynników, mających wpływ na ceny skupu pszenicy, jest wielkość produkcji krajowej i zagranicznej. Przy szacunkach cen uwzględnia się wielkość produkcji w poprzednim sezonie, obecnym oraz prognozy zbiorów w następnym roku. Determinuje ona podaż pszenicy na rynku krajowym, choć na jego wartość wpływa również import ziarna z zagranicy. Wynika to z faktu, że rynek zbóż – w tym pszenicy, jest zglobalizowany, dlatego wysoka globalna podaż ziarna wpływa na ceny skupu pszenicy również na rynku krajowym, na którym niska produkcja w danym sezonie może zwiastować wzrost cen. Duże ilości ziarna mogą wtedy wpływać do kraju spoza granicy, zarówno z innych krajów Unii Europejskiej, jak i ze Stanów Zjednoczonych, Ukrainy czy Rosji, które to państwa są najważniejszymi graczami na globalnym rynku pszenicy. Ponadto tanie zboże – np. ze Wschodu – kierowane jest na rynki, na które jest eksportowane również zboże z Polski, co powoduje, że towar, który przeznaczony był na eksport, pozostaje w kraju i kierowany jest do rodzimych przetwórców.

Cena pszenicy zależy od prognoz zużycia na rynku krajowym, przedstawianych m.in. przez  Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa. Zapowiedź zwiększenia lub spadku zapotrzebowania na pszenicę na krajowym rynku wpływa zatem na poziom jej cen.

Wysokość zapasów zbóż wpływa stabilizująco na ceny skupu pszenicy, szczególnie w okresie wiosennym, kiedy to ceny mogłyby diametralnie różnić się od tych uzyskiwanych tuż po zbiorach.

Na ceny skupu pszenicy wpływają informacje o stanie upraw, zarówno w Polsce, jak i za granicą. To właśnie pogoda jest najbardziej nieprzewidywalnym z czynników determinujących ceny pszenicy. Wśród czynników pogodowych wpływ na plon i późniejsze ceny skupu pszenicy ma aura jesienią, w okresie wysiewu ozimin. Deszczowa pogoda utrudnia zabiegi agrotechniczne, które często prowadzone są w pośpiechu, w okienkach pomiędzy opadami. Jeśli pogoda nie pozwoli na wysiew ozimin w optymalnym terminie, późniejszy wysiew może skutkować słabszą kondycją roślin przed zimą. W okresie jesiennym duży problem stanowią choroby pszenicy, które osłabiają rośliny i czynią je bardziej podatnymi na uszkodzenia mrozowe w czasie zimy. Przezimowanie pszenicy to kolejny czynnik wpływający na ceny skupu pszenicy. Poziom strat w zasiewach pszenicy ozimej pozwala na oszacowanie wielkości przyszłych plonów, co nie pozostaje bez wpływu na ceny zboża na wiosnę. W okresie wiosennym i wczesnym latem czynnikiem regulującym podaż pszenicy są opady i temperatura. Susze, powodzie lub inne niekorzystne zjawiska pogodowe, które pojawiłyby się za granicą, dają nadzieję na niższy import, a tym samym na wyższe ceny skupu pszenicy na rynku krajowym.

We współczesnym, zglobalizowanym świecie istotny wpływ na ceny skupu pszenicy mają kursy podstawowych walut, wysokość stóp procentowych na najważniejszych światowych rynkach oraz działania spekulacyjne na rynkach żywnościowych. Także koszty frachtu zbóż nie pozostają bez wpływu na cenę ziarna dla końcowego odbiorcy.

Wszystkie te elementy mogą decydować o tym, jak będą kształtować się ceny skupu pszenicy, a tym samym opłacalność produkcji. Dlatego warto na bieżąco śledzić trendy rynkowe i nie ignorować tego, co się dzieje na świecie. Umożliwi to podejmowanie odpowiednich decyzji biznesowych pozwalających utrzymać opłacalność produkcji.