Rekordowe plony i wysokie ceny ziarna kukurydzy w roku 2011 oraz konieczność obsiewu pól po wymarzniętych oziminach wiosną 2012 r. spowodowały, że areał uprawy kukurydzy na ziarno prawie się podwoił w porównaniu z poprzednim rokiem. Wyniósł prawdopodobnie ponad 600 tys. ha. Plony z plantacji 2012 r. średnio w kraju były wprawdzie nie tak obfite, jak przed rokiem, ale także można je uznać za zadowalające. Zapewne znaczący udział w osiągniętych plonach miała wartość wysianych odmian.

KR czy CCA

Odmiany mieszańcowe kukurydzy należą do najbardziej licznych, zarówno w rejestrze krajowym (KR), jak i unijnym (CCA). Na liście krajowej pod koniec grudnia 2012 r. figurowało prawie 160, a w CCA aż ponad 4 tysiące odmian kukurydzy. Z pozoru liczba odmian zarejestrowanych u nas powinna wystarczać na pokrycie potrzeb kraju. Jednak tylko część z nich jest na miejscu reprodukowana w większej ilości bądź importowana. Wartość gospodarcza odmian wpisanych do KR jest rozpoznana w trakcie dwuletniego procesu ich rejestracji. Natomiast rozeznanie w przydatności odmian z CCA dla warunków naszego kraju jest stosunkowo małe.

Aktualne informacje o wartości odmian zapewniają porejestrowe doświadczenia odmianowe i rolnicze (PDOiR), zlokalizowane w różnych warunkach siedliskowych. W odniesieniu do przynajmniej niektórych odmian z CCA sprowadzanych do obrotu handlowego, testowanie odbywa się w doświadczeniach rozpoznawczych, w zmniejszonej liczbie miejscowości (wyników doświadczeń rozpoznawczych nie zamieszczono w tabelach). Odmiany z CCA wykazujące bardzo korzystne wyniki w dwóch latach doświadczeń rozpoznawczych mogą być włączone do całej sieci doświadczeń porejestrowych. W zamieszczonych tabelach te odmiany zostały oznaczone dopiskiem CCA.

Standardowe doświadczenia porejestrowe prowadzi się w trzech grupach wczesności (wczesna, średnio wczesna i średnio późna). Traktowane są one jako oddzielne serie, jednak w każdej miejscowości wysiewane obok siebie. Umożliwia to porównywanie wyników odmian w obrębie grupy, a pośrednio - także odmian z różnych grup wczesności.

Większość doświadczeń ziarnowych zlokalizowana jest w środkowej i południowej części kraju, w rejonach typowych dla tej produkcji. Poziom wzorca w każdej grupie wczesności wyznacza średnia z odmian wpisanych do krajowego rejestru, testowanych w danym roku w odpowiedniej grupie.

Dodatkową, mniejszą serię w pięciu miejscowościach stanowią doświadczenia w rejonie północnym. Ich wyniki są pomocne w doborze odmian do produkcji ziarna w warunkach prowokacyjnych dla kukurydzy ziarnowej. Lokalizację doświadczeń w roku 2012 przedstawia mapka. Przy nazwach miejscowości podano tegoroczne plony ziarna średnie z doświadczeń, przeliczone przy wilgotności 14 proc. Dobre plony w 2012 r.

Na plantacjach produkcyjnych, w sprzyjających warunkach, do pierwszych siewów przystępuje się już pod koniec drugiej dekady kwietnia. W doświadczeniach z kukurydzą wszystkie siewy powinny być zakończone w trzeciej dekadzie kwietnia, a jedynie w wyjątkowych wypadkach - w pierwszych dniach maja. W 2012 r. siewy standardowych serii doświadczeń na ziarno przypadły średnio 24 maja, a serii północnej 27 maja.

Dość wczesne siewy miały tym większe znaczenie, że do połowy czerwca ilość opadów przeważnie była niewielka.

Ocieplenie i deszcze w drugiej połowie czerwca i pierwszej lipca znacznie przyspieszyły wegetację. Suma opadów w lipcu, przy wysokich temperaturach, tylko w niewielu miejscowościach przekroczyła 100 mm. Znacznie bardziej suchy był sierpień. Te skąpe opady były jednak dość korzystnie rozłożone w czasie i na przeważającej części obszaru kraju umożliwiły wytworzenie zadowalających plonów.

W kilku miejscowościach w rejonie zachodnim, gdzie deszcze były obfitsze, (Krościna M., Świebodzin, Smolice, Śrem, Słupia Wielka), plon ziarna był nawet większy niż w rekordowym 2011 r. Pogoda w sierpniu i wrześniu wybitnie sprzyjała dojrzewaniu i dosychaniu ziarna w polu. Zbiory wszystkich grup wczesności przeprowadzono średnio do połowy października (wcześniej niż w ubiegłych latach), a mimo to wilgotność ziarna była najniższa w 5-leciu. Doświadczenia w rejonie północnym zebrano w drugiej i trzeciej dekadzie października.

Tam plon ziarna był niewiele mniejszy, ale wilgotność ziarna dość wyraźnie wyższa.

Wyniki badań odmian

Przy tworzeniu zestawu odmian do badań, pod uwagę bierze się przede wszystkim ostatnie lata rejestracji, choć nie jest wykluczony udział także starszych odmian, dobrze już znanych na rynku. W testach uczestniczą też niektóre odmiany z CCA, zakwalifikowane do całej sieci doświadczeń standardowych (w 2012 roku 19 doświadczeń).

W pięciu doświadczeniach w rejonie północnym testowano wyłącznie odmiany wczesne i niektóre średnio wczesne.

Plony suchego ziarna w 2012 r., średnio z doświadczeń, osiągnęły poziom 120 dt z ha i były tylko o około 5 dt z ha mniejsze aniżeli w 2011 r. W warunkach polowych ziarno było lepiej wysuszone. Zgodnie z oczekiwaniem, mniejszy plon (średnio 116 dt z ha) wykazały odmiany wczesne; ich ziarno było natomiast najmniej wilgotne, mimo najwcześniejszego terminu zbioru. Odmiany grupy średnio wczesnej dały plon niespełna 5 dt z ha większy niż odmiany wczesne.

Grupa odmian średnio późnych plonowała podobnie jak średnio wczesna i wykazała podobną wilgotność ziarna. Należy jednak wziąć pod uwagę, że pozostawała w polu średnio o 5 dni dłużej. Warto podkreślić, że nie tylko w omawianym roku, na większej części obszaru kraju najlepiej sprawdzają się dobre odmiany średnio wczesne.

Doświadczenia wykazują, że rejon północny nie jest wyłączony z uprawy kukurydzy ziarnowej, pod warunkiem, że dobór odmian będzie ograniczony do grupy wczesnej. Takie odmiany w warunkach prowokacyjnych mogą dawać plony podobne jak w rejonach typowych dla produkcji ziarna. Jednak wilgotność ziarna na północy kraju, nawet przy wydłużonym okresie wegetacji, będzie co najmniej o 5 proc. wyższa (w 2012 r. różnica ta wyniosła prawie 8 proc.). Ten fakt nie ma większego znaczenia przy produkcji ziarna do zakiszania, natomiast znacznie obniża efektywność produkcji suchego ziarna kukurydzy w nietypowych warunkach.

Celem doświadczeń odmianowych jest nie tylko ocena średniego poziomu plonowania, ale przede wszystkim różnic w plonach odmian rosnących w podobnych warunkach.

Pod tym względem zakres pomiędzy odmianami o najmniejszym i największym plonie ziarna w grupie wczesnej wyniósł 8 proc.; tyle samo w grupie średnio wczesnej i 9 proc. w grupie średnio późnej (w odniesieniu do średniej ogólnej z wszystkich badanych odmian). Plony odmian nie są jedynym miernikiem ich wartości gospodarczej. Przy tej ocenie jednocześnie należy zwracać uwagę na wczesność dojrzewania, która w niesprzyjających warunkach pogodowych może decydować o powodzeniu i kosztach produkcji.

W niektórych latach wartość odmiany jest weryfikowana przez odporność na choroby i wyleganie. Z powyższego wynika, że trafny wybór odmiany do uprawy wymaga większego zastanowienia.