Rośliny międzyplonów w całości przyorywane są najtańszym źródłem materii organicznej. Wsiewki międzyplonowe, pozostawione do wiosny, pełnią rolę mulczu przy uprawach uproszczonych lub siewie bezpośrednim. W zależności od gatunku międzyplony mogą również być źródłem paszy w wypadku wystąpienia letniej suszy. W gospodarstwach, gdzie nie ma produkcji zwierzęcej, są natomiast źródłem nawozu organicznego dla gleby.

Jest wiele technologii uprawy międzyplonów oraz gatunków roślin i od rolnika zależy, jaką roślinę i sposób uprawy wybierze. Firmy prowadzące obrót materiałem siewnym mają szeroką ofertę gatunków i odmian roślin przydatnych do wysiewu w międzyplonach. Ze względu na dość duże różnice warto poszukać najlepszej oferty ze względu na cenę i dobrą jakość materiału siewnego tych roślin. Przy nieudanej uprawie międzyplonów, w niekorzystnych warunkach panujących jesienią – niewiele można stracić. Jeżeli warunki będą sprzyjające – zyskać można bardzo wiele. Jeszcze w roku siewu wykorzystuje się zielonkę na paszę, a w roku następnym można liczyć na wyższe plony i zdrowsze rośliny. Stosując uprawę międzyplonów, możliwe są oszczędności pod względem ilości wysiewu nawozów mineralnych przy uprawie roślin w plonie głównym. Przy obecnych i ciągle wzrastających cenach nawozów jest to temat wart zainteresowania, a w przyszłości może stać się stałą praktyką w uprawie roli.

Pozostawione ściernisko od jesieni do wiosny bez obsiewu czy też przeorania masy organicznej nie przynosi żadnych korzyści. W zależności od wyboru przez rolnika opcji pakietu rolnośrodowiskowego i stosowaniu się do wymogów, można było otrzymać wsparcie finansowe.

Powodzenie uprawy

Ze względu na warunki klimatyczne nie każdy rok będzie sprzyjający dla uprawy międzyplonów. W roku z obfitymi opadami latem i jesienią mogą pojawić się problemy związane z wjazdem na pola, przeciąga się termin zbioru zbóż, co w konsekwencji uniemożliwia wysiew międzyplonów, zwłaszcza ścierniskowych, z powodu braku czasu. Występują także odmienne sytuacje, kiedy gleba po długotrwałych suszach letnich nie zapewnia odpowiednich warunków do kiełkowania wysiewanych nasion, nawet facelii. Idealne warunki występują, gdy rośliny plonu głównego zbierane są w końcu lipca, a gleba zachowuje jeszcze dość wilgoci do skiełkowania wysianych roślin międzyplonu ścierniskowego.

Normy oraz terminy wysiewów międzyplonów

Opis: Normy oraz terminy wysiewów międzyplonów

Najważniejszymi czynnikami decydującymi o powodzeniu uprawy międzyplonu i wysokości uzyskiwanych plonów są:

  • ilość i rozkład opadów,
  • temperatura powietrza,
  • termin wystąpienia pierwszego przymrozku.

Jak się okazuje, duży wpływ na wysokość uzyskiwanego plonu z międzyplonów ma również termin jego wysiewu. Obok roślin motylkowatych najbardziej cenione są gatunki roślin, które charakteryzują się szybkimi wschodami, późnym kwitnieniem, dużymi przyrostami wolno drewniejącej masy organicznej, która dobrze zacienia glebę, ograniczając wzrost chwastów. Masa organiczna międzyplonu powinna łatwo ulegać rozkładowi od momentu przyorania do wysiewu rośliny następczej. Do takich roślin należą: facelia, słonecznik i rośliny kapustowate, takie jak: rzepa ścierniskowa, rzodkiew oleista, gorczyca biała. Gatunki te są wytrzymałe na suszę i przymrozki. Ujemną cechą roślin kapustowatych jest fakt, że wiele z nich może być żywicielem mątwika burakowego.

Ze względów organizacyjnych najlepsze efekty daje wysiew międzyplonów po zbiorze rzepaku i jęczmienia ozimego. Po takich przedplonach, jeżeli potrzebna jest pasza dla zwierząt, najbardziej przydatne są rośliny strączkowe w mieszance ze zbożami jarymi lub słonecznik. Po terminowym zbiorze żyta ozimego i pszenżyta zalecany jest wysiew gorczycy białej, rzodkwi oleistej lub rzepaku jarego i ozimego. Na glebach ubogich i suchych najlepiej sprawdza się wysiew do 20 sierpnia facelii błękitnej, którą uważa się także za znakomitą roślinę miododajną.

Plon na paszę

Jeżeli masę roślinną z uprawy międzyplonu planuje się wykorzystywać na paszę, należy zbierać ją przed pierwszymi przymrozkami, z wyjątkiem mieszanki żyta i wyki ozimej. Na zielony nawóz międzyplony powinny być przyorywane w końcu października na głębokość do 25 cm. Późniejsze i zbyt głębokie przyorywanie międzyplonów może obniżać wartość nawozową przez opóźnienie procesu mineralizacji i gorszą dostępność składników pokarmowych dla rośliny następczej. Na polach graniczących z lasami, gdzie często występują szkody powodowane przez zwierzynę leśną, a masy roślinnej nie zamierza się skarmiać, można uprawiać łubin gorzki, który przyoruje się w całości.

Międzyplony zbierane z przeznaczeniem na paszę nie mają tak korzystnego wpływu na poprawę struktury i warunków glebowych, jak rośliny międzyplonów wykorzystywane jako mulcz lub przyorywane w całości na zielony nawóz.

Uprawki pożniwne

Ze względu na ograniczony czas uprawki pożniwne międzyplonów sprowadzają się do wysiewu nawozów fosforowo-potasowych, talerzowania, podorywki lub orki i bronowania. Nasiona wysiewa się siewnikiem zbożowym lub rozsiewaczem nawozów, pod warunkiem, że można ustawić normę i równomierność wysiewu.

Przedsiewne nawożenie międzyplonów jest niezbędne, jednak mogą je wykonywać tylko ci rolnicy, którzy nie otrzymują dopłat w pakietach rolnośrodowiskowych K01 b i K01 c. Najczęściej ogranicza się ono, w zależności od uprawianego międzyplonu, do wysiewu na hektar 60–70 kg fosforu i 90–100 kg potasu. Wymaga się także nawożenia azotem – 30–70 kg na hektar. Rośliny motylkowate nie potrzebują nawożenia azotowego, często jednak stosuje się w praktyce dawkę startową w granicach 30 kg N/ha.

Gorczyca biała

gorczyca_01.jpg

Autor: A. Artyszak

Opis: Gorczyca najlepiej plonuje na glebach gliniastych i gliniasto-piaszczystych.

Można ją uprawiać w całym kraju, z wyjątkiem gleb bardzo kwaśnych i nadmiernie uwilgotnionych. Najbardziej przydatne do uprawy tego gatunku są gleby gliniaste i piaszczysto-gliniaste, zasobne w wapń. Uprawa przedsiewna na glebach lekkich ogranicza się do talerzowania lub wykonania podorywki do głębokości 10 cm. Na glebach cięższych zaleca się płytką orkę do 15 cm. Wysokie plonowanie masy nadziemnej tego gatunku uzależnione jest od zasilenia azotem, którego dawka na hektar powinna wynosić około 80–100 kg. Nawozy fosforowo-potasowe najlepiej zastosować przed siewem w ilości 50–60 kg fosforu i 100–120 kg potasu na hektar. Siew nasion można wykonywać od 25 lipca do 20 sierpnia w rozstawie rzędów 10–15 cm. Norma wysiewu w wypadku uprawy na paszę wynosi 20–30 kg. Jeżeli rolnik nastawiony jest na uzyskanie zielonej masy o dobrej strawności, należy opóźnić termin siewu, aby maksymalnie wydłużyć okres rozwoju wegetatywnego roślin i opóźnić tworzenie pędów generatywnych. Gorczyca wysiana w lipcu wcześnie tworzy pędy generatywne, zakwita, dając mniejsze ilości zielonki. Ze względu na twardą dolną część łodygi, jej niską strawność i smakowitość zaleca się kosić gorczycę na wysokości 10 cm od gleby.

Optymalnym momentem zbioru jest okres przed kwitnieniem, gdyż po wytworzeniu kwiatostanów gwałtownie pogarsza się wartość i smakowitość paszy. Gdy masę roślinną gorczycy w całości przeznacza się na zielony nawóz, powinna być ona ze względu na wysokość roślin przed przyoraniem dobrze rozdrobniona. Wprowadzana w ten sposób do gleby sucha masa z tego gatunku odpowiada dawce 12–15 ton obornika na hektar. W tradycyjnym systemie na glebach lżejszych uprawa roli obejmuje podorywkę lub zastosowanie brony talerzowej na głębokość 10–12 cm.Na glebach cięższych należy wykonać orkę na głębokość 15–16 cm. Z narzędzi doprawiających glebę przed siewem zalecany jest wał Campbella zamiast stosowania bron, które wyciągają resztki pożniwne.

Gorczycę można uprawiać w mieszance z facelią – 10–12 kg gorczycy i 3–4 kg facelii. Plon zielonej masy wynosi przeciętnie 8–15 ton z hektara. Zielonka z gorczycy może uzupełniać i urozmaicać paszę, jej wartość pokarmowa nie jest jednak wysoka w porównaniu do zielonek uzyskiwanych z roślin motylkowatych. Nadmierne dawki skarmianej zielonki z gorczycy mogą powodować pogorszenie smaku mleka i zaburzenia trawienia. Maksymalna dzienna dawka zielonki z gorczycy wraz z dodatkiem suchych pasz objętościowych nie powinna przekraczać 30 kg na 1 SD.

Facelia

Facelia ma małe wymagania glebowe i krótki okres wegetacji. Nawet przy późniejszych terminach wysiewu potrafi wydać plony zielonej masy przekraczające 35 ton z hektara. Masa roślinna pozostawiona do zimy wymarza, tworząc dobre warunki do wiosennych siewów w mulcz lub mniej popularnych siewów bezpośrednich. Wytworzona masa roślinna facelii przyorana jesienią może równoważyć pod względem wnoszonej suchej masy 10–12 ton obornika na hektar. Zielonka z facelii zbierana w odpowiedniej fazie rozwojowej na przełomie października i listopada charakteryzuje się wysoką zawartością białka i dobrą strawnością. Przed siewem wymagane jest wykonanie podorywki na głębokość do 15 cm i bronowanie. Norma wysiewu nasion facelii na hektar wynosi 10–15 kg. Siew należy wykonać siewnikiem z kółkami ugniatającymi w rozstawie rzędów 20–25 cm. Wysiew nawozów fosforowo-potasowych zalecany jest przed wykonaniem uprawek: 50–60 kg fosforu i 70–80 kg potasu na hektar. Nawożenie azotowe w dawce nieprzekraczającej 30 kg/ha zostanie wykorzystane bardziej efektywnie, gdy zastosuje się je po wschodach facelii. Jeżeli masę roślinną przeznacza się do skarmiania, najlepiej zbierać ją po 8–9 tygodniach od wysiewu. Facelia zawiera dużo składników mineralnych, a zwłaszcza wapnia, dlatego jest uznawana za roślinę mlekopędną. Zielonkę z facelii należy podawać dobrze rozdrobnioną, ze względu na owłosienie i niechęć zwierząt do zjadania roślin w całości.

Ostatnio w wypadku niektórych odmian facelii (Mira, Natra, Stala) odnotowano ich korzystny wpływ na zmniejszanie populacji mątwika burakowego. Odmiany te można wykorzystać również w mieszance z odmianami gorczyc o podobnych właściwościach ograniczania populacji mątwika. W wypadku gorczycy tymi odmianami są: Metex, Sirola i Bardena.

Słonecznik

Zaletą słonecznika jest wysoka zawartość białka w zielonej masie i szybki wzrost podczas wegetacji. Ze względu na dużą tolerancję co do warunków glebowych gatunek ten można wysiewać zarówno na glebach lepszych kompleksu pszennego, jak gorszych kompleksu żytniego. Najbardziej sprzyjające uprawie są gleby przepuszczalne o odczynie obojętnym. Słonecznik jest gatunkiem potasolubnym, dlatego też przed siewem należy dostarczyć ten składnik w ilości 150–180 kg/ha. Dawka fosforu powinna wynosić w granicach 70–90 kg, natomiast azotu – 100–120 kg/ha. Norma wysiewu niełupek jest uzależniona od wybranej odmiany ze względu na zróżnicowaną masę tysiąca nasion, waha się w granicach 330–350 tys. na hektar, co daje 28–30 kg/ha. Siew należy wykonać siewnikiem pneumatycznym i zapewnić rozstawę międzyrzędzi 50–60 cm.

Wyka ozima

Wyka ozima, nazywana potocznie wyką kosmatą, jest rośliną, która dostarcza wysokowartościową zielonkę. Zależnie od potrzeb wykorzystuje się ją do bezpośredniego skarmiania, produkcji sianokiszonek, siana, a ze względu na dużą zawartość białka również jako susz. W międzyplonach na zielonkę do bezpośredniego skarmiania można ją uprawiać razem z żytem. Wysiew tych gatunków przeprowadza się na dwa sposoby. Pierwszy to wysianie wyki 10–25 sierpnia w rozstawie rzędów co 20 cm, a po mniej więcej 2 tygodniach w tej samej 20-centymetrowej rozstawie wysianie żyta w międzyrzędzia wyki. Drugi łatwiejszy sposób polega na wysiewie żyta w poprzek rzędów wyki w tej samej rozstawie rzędów. Norma wysiewu dla wyki wynosi 60–70 kg,natomiast żyta – 70–80 kg/ha. Zalecane nawożenie fosforowo-potasowe to 70–90 kg P2O5 i 100–120 kg K2O. Można podać również nawożenie azotowe na start w dawce 20–30 kg na hektar. Wyższe nawożenie azotem mieszanki z roślinami motylkowatymi nie jest konieczne, gdyż może niekorzystnie wpływać na ich późniejszy rozwój.

Kapusta pastewna

Zielonka z kapusty jest zasobna w składniki pokarmowe, witaminy i sole mineralne. Liście mogą zawierać do 20 proc. białka w suchej masie. Kapusta jest chętnie zjadana zarówno przez bydło, jak i świnie. Wada żywieniowa zielonki z kapusty to występowanie nadmiernych ilości azotanów, tioglikozydów i substancji wywołujących anemię. Duża zawartość olejków eterycznych może wpływać na pogorszenie zapachu mleka. Zielonka charakteryzuje się również niską zawartością suchej masy – do 14 proc. Z tych powodów masę roślinną należy traktować jako dodatek do pasz objętościowych. Do kapusty pastewnej zwierzęta trzeba stopniowo przyzwyczajać. Żywienie bydła tą paszą przez dłuższy czas może powodować zaburzenia pokarmowe. Z tego powodu w żywieniu należy przeznaczać nie więcej niż 30 kg zielonki lub 20 kg kiszonki dziennie na krowę. Stanowisko i uprawa kapusty pastewnej w międzyplonach jest taka sama, jak rzodkwi oleistej. Kapusta wymaga stanowisk wilgotnych, gdyż po dłuższych okresach suszy traci liście. Norma wysiewu wynosi 5–6 kg/ha w rozstawie 10–20 cm. Nawożenie azotem kapusty pastewnej na zieloną masę wynosi w plonie wtórnym 150–300 kg na hektar, w międzyplonie ścierniskowym 90–100 kg.

Rzodkiew oleista

siew w mulcz.jpg

Autor: A. Artyszak

Opis: Siew w mulcz z pozostawionej słomy po uprawie powierzchniowej.

Ze względu na obecność w nasionach kwasu erukowego i glukozynolanów rzodkiew nie ma dużego znaczenia jako surowiec dla pozyskiwania oleju. Gatunek ten z powodzeniem można wykorzystać do uprawy w międzyplonie ścierniskowym na paszę lub zielony nawóz. Dobrze zagłusza chwasty dzięki szybkiemu wzrostowi. Po 8 tygodniach od wysiewu można spodziewać się plonu zielonki w granicach 20–30 ton z hektara. Rośliny osiągają wysokość około 60 cm. Zielonka z rzodkwi zawiera przeciętnie 21 proc. białka ogólnego w suchej masie i jest bardzo chętnie zjadana przez bydło. Łodygi rzodkwi wolniej twardnieją, dlatego nadają się do spasania nawet po przekwitnięciu roślin i po wytworzeniu łuszczyn. Gatunek ten ma również zdolność odrastania masy nadziemnej po uprzednim skoszeniu na wysokości 10 cm.

Rzodkiew oleista po przyoraniu wnosi do gleby pod względem suchej masy równowartość 16–20 ton obornika. Uprawa rzodkwi w międzyplonie jest podobna pod względem wymagań glebowych i przedplonu do rzepaku jarego. Ze względu na wyższą tolerancję może być uprawiana w międzyplonach na glebach lżejszych i w regionach o niskiej ilości opadów latem i jesienią. Dotychczasowe badania wskazują, że dobrze sprawdza się wykonanie podorywki na głębokość 12 cm niż kultywatorowanie i talerzowanie ścierniska przed siewem nasion. Zabiegi te zastępowane są coraz częściej przez stosowanie agregatów uprawowo-siewnych. W uprawie na paszę lub zielony nawóz zaleca się wysiew 20–30 kg nasion na hektar. Nasiona powinno wysiewać się na głębokość 2–3 cm, w rozstawie rzędów 15 cm. Nawozy fosforowo-potasowe można zastosować bezpośrednio na ścierń przed wykonaniem uprawek. Zalecane dawki to 30–50 kg P2O5 i 50–80 kg K2O na hektar. Nawozy azotowe należy wysiewać przed wysiewem nasion w zależności od zasobności stanowiska w dawce 60–100 kg N/ha.

Rzodkiew ma jeszcze jedną zaletę. W doborze są odmiany ograniczające populację mątwika burakowego. Do wyboru są cztery odmiany o potwierdzonych doświadczalnie właściwościach antymątwikowych: Adagio, Colonel, Remonta, Resal.

Rzepik wielkolistny

Rzepik ma niższe wymagania glebowe i lepszą zimotrwałość. Zarejestrowana w Polsce odmiana Brachina powstała na drodze krzyżówki tradycyjnego rzepiku ozimego z kapustą chińską o bogatym ulistnieniu i niskiej zawartości tioglikozydów. Brachina wysiewana jako międzyplon ozimy może być użytkowana pastwiskowo do późnej jesieni. Przy siewie późnoletnim i jesiennym gatunek ten, podobnie jak gorczyca, tworzy jedynie rozety liściowe bez pędów kwiatostanowych, co korzystnie wpływa na wartość pokarmową. Przy takim sposobie użytkowania można liczyć na 20–25 ton zielonej masy.

Ze względu na termin wykonania uprawek i wysiew rośliny następczej zbiór na zielonkę przypada na połowę kwietnia. Zebraną zielonkę należy skarmiać w małych ilościach, nie zaleca się stosowania jej w żywieniu cieląt. Niewykorzystany nadmiar paszy można zakiszać z dodatkiem siana lub słomy. Nasiona wysiewa się od 8 do 10 kg/ha na głębokość 1–1,5 cm. Rozstawa rzędów wynosi 10–20 cm.

Gatunek ten można wysiewać również z żytem, co gwarantuje lepsze i wierniejsze plonowanie w porównaniu do rzepiku wysiewanego w czystym siewie. Uzyskiwane plony z uprawy obu gatunków mogą przekraczać 50 ton zielonki z hektara. Wysiew tych gatunków można przeprowadzić podobnie jak w wypadku wyki ozimej na dwa sposoby. Pierwszy polega na wysianiu brachiny do 20 sierpnia w rozstawie rzędów co 20 cm, a po mniej więcej 2 tygodniach w tej samej 20-centymetrowej rozstawie wsiewa się żyto w międzyrzędzia brachiny. Drugi sposób to wysiew żyta w poprzek rzędów brachiny również w 20-centymetrowym rozstawie rzędów. Norma wysiewu żyta wynosi 60–80 kg/ha.
Nawożenie fosforowo-potasowe stosuje się przedsiewnie w ilości 60–80 kg P2O5/hai 100–120 kg K2O/ha. Brachina bardzo dobrze reaguje na nawożenie azotem. W zależności od zasobności stanowiska pozostawionego po uprzednio uprawianym gatunku zalecana jest dawka 80–100 kg N/ha. Ze względu na lepsze wykorzystanie azotu można ją podzielić na dwie części. Pierwszą w ilości 20–30 kg stosuje się jako startową, drugą – wiosną po ruszeniu wegetacji.

Zalety i korzyści

Rośliny wprowadzane do uprawy w międzyplonach pełnią wiele funkcji w środowisku glebowym. Przyczyniają się do tworzenia i utrzymywania struktury gruzełkowatej gleby, ograniczają straty wody i ocieniają glebę, tworząc kolejny odrost po zbiorze rośliny ochronnej. Zmniejszają także niebezpieczeństwo ekspansji chwastów, chronią glebę przed erozją wietrzną i wodną oraz dodatnio wpływają na rozwój w glebie pożytecznych drobnoustrojów, zwiększając jej aktywność biologiczną. Zwarty porost roślin międzyplonu pobiera z głębszych warstw gleby wypłukiwane przez wodę potas, fosfor i wapń, wzbogacając w ten sposób po przeoraniu z powrotem wierzchnią warstwę orną. Wybierając do wysiewu rośliny motylkowate, wzbogaca się w glebie florę bakteryjną i poprawia jej strukturę. Międzyplony dostarczają co prawda mniejszej ilości masy organicznej, ale wyrównane przez wyższą zawartość makroskładników i wiązanie z atmosfery dużych ilości azotu.

Ostatnio wzrasta rola międzyplonów ze względu na poprawę fitosanitarną gleb. Rośliny zbożowe uprawiane po międzyplonach roślin motylkowatych i kapustowatych są w mniejszym stopniu porażane przez choroby i szkodniki w roku następnym. Niedawno pojawił się na rynku nasiennym szeroki wybór odmian gorczycy i rzodkwi oleistej o właściwościach biologicznego zwalczania populacji mątwika burakowego. Wydzieliny korzeniowe produkowane przez odmiany tych roślin wpływają na zachwianie równowagi płciowej osobników nicieni. Większa część populacji mątwika żerująca na plantacji obsianej takimi odmianami przeobraża się w osobniki męskie, co w dużym stopniu wpływa na ograniczenie rozmnażania. W sprzyjających warunkach populacja tych nicieni w glebie może zostać zmniejszona o 40–50 proc. Do dyspozycji na rynku nasiennym są trzy odmiany gorczycy białej o takim działaniu: Metex, Sirola i Bardena.

Miejsce miedzyplonów  Koniunktura na rynku produktów roślinnych decyduje o zainteresowaniu uprawą gatunków przynoszących wysokie dochody. Rolnicy przeznaczają w swoich gospodarstwach coraz większe areały ziemi pod uprawę zbóż, rzepaku kosztem ziemniaków i roślin strączkowych. Zaniechana zostaje uprawa w plonie głównym roślin, które wpływają na poprawę fitosanitarną, polepszając strukturę gleby. Zmniejszenie skutków uproszczeń i uprawy roślin zbożowych po sobie jest możliwe poprzez wprowadzanie do płodozmianu roślin, które zmniejszają ryzyko występowania chorób podsuszkowych. Są także dodatkowym źródłem pasz w gospodarstwie, a przyorywane w całości wzbogacają glebę w materię organiczną. Sposobem na poprawienie niekorzystnego bilansu substancji organicznej i zrekompensowanie braku stosowania obornika staje się wykorzystanie nawozów zielonych pochodzących z międzyplonów.

Międzyplon z samosiewów 

Dosyć często, nawet jeżeli warunki i terminy są sprzyjające, rolnicy rezygnują z wysiewu międzyplonów z powodu dość wysokich cen nasion. Bardzo tanimi międzyplonami w takich wypadkach mogą okazać się samosiewy kiełkujące z nasion osypanych po zbiorze rośliny plonu głównego. Najczęściej wykorzystywane w ten sposób są samosiewy rzepaku ozimego lub jarego. Podobną możliwość stwarzają uprawy wcześniej dojrzewających roślin motylkowatych, na przykład grochu lub łubinu wąskolistnego. Nie trzeba ponosić dodatkowych nakładów na nasiona, wystarczy wzruszyć glebę lub wykonać podorywkę z bronowaniem i poczekać na wschody roślin takiego międzyplonu. W późniejszym czasie rzepak ozimy koniecznie należy przyorać, natomiast jary można pozostawić do wiosny, gdyż po przemarznięciu posłuży do mulczowania gleby w uprawach uproszczonych. Przyorane w całości rośliny rzepaku wnoszą do gleby na powierzchni hektara masę organiczną odpowiadającą 12–16 tonom obornika. Nie powinno się w ten sposób wykorzystywać samosiewów zbóż, ponieważ mogą być źródłem porażenia chorobami jarych roślin zbożowych uprawianych w roku następnym i ozimin na sąsiadujących polach.

Autor pracuje na Uniwersytecie Przyrodniczym w Poznaniu

Źródło: "Farmer" 12/2008