Od 2000 roku odmiany roślin, podobnie jak we wszystkich krajach Unii Europejskiej, są wpisywane do Krajowego Rejestru na okres dziesięciu lat, z możliwością przedłużenia wpisu, a decyzje o wcześniejszym wycofaniu odmian z tegoż rejestru podejmowane są głównie na wniosek samych hodowców. Takie uregulowania powodują systematyczny wzrost liczby odmian zarejestrowanych. Poza tym, po przystąpieniu Polski do UE, na terenie naszego kraju można legalnie prowadzić obrót materiałem siewnym, nie tylko odmian, które znajdują się w Krajowym Rejestrze (jak to było dotychczas), ale również pozostałych odmian ze Wspólnotowych Katalogów UE (odmian zarejestrowanych w innych krajach członkowskich). Przykładowo w tym roku w Krajowym Rejestrze jest 51 odmian jęczmienia jarego, 37 odmian pszenicy jarej i 31 odmian owsa, natomiast we Wspólnotowym Katalogu Odmian Roślin Rolniczych (CCA) – 500 odmian jęczmienia jarego i ponad 200 odmian pszenicy jarej i owsa. Materiał siewny wszystkich odmian z CCA może być legalnie sprzedawany na naszym rynku nasiennym, mimo że przydatność do uprawy większości z tych odmian nie była nigdy sprawdzona w warunkach naszego kraju.

Dlatego przy wyborze odmiany rolnicy powinni  kierować się wynikami badań przeprowadzonych w warunkach przyrodniczo-rolniczych naszego kraju. Takie wyniki zapewnia program Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego (PDO), koordynowany przez Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych. Jest to system stałych i obiektywnych badań wartości gospodarczej odmian znajdujących się zarówno w Krajowym Rejestrze, jak i w katalogach UE. System ten pozwala na  uzyskanie poszerzonej informacji o odmianach, z uwzględnieniem ich reakcji na warunki siedliskowe i elementy agrotechniki.

W ostatnich latach w ramach programu PDO na terenie całego kraju prowadzonych jest 650–700 doświadczeń. Badania te prowadzone są tylko dla ważniejszych gospodarczo gatunków roślin rolniczych, a więc dla zbóż, kukurydzy, rzepaku, ziemniaka, buraka cukrowego i pastewnego, roślin strączkowych i wybranych gatunków traw i roślin motylkowatych drobnonasiennych. Corocznie Centralny Ośrodek wydaje kilkanaście pozycji z wynikami doświadczeń PDO. Dodatkowo corocznie ukazuje się tzw. „Lista Opisowa Odmian”, zawierająca aktualne charakterystyki odmian wpisanych do Krajowego Rejestru. Publikacje centralne są rozpowszechniane głównie wśród hodowców, doradców oraz w świecie nauki.

Główną rolę upowszechnieniową wśród bezpośrednich użytkowników odmian stanowią natomiast regionalne publikacje PDO, wydawane przez Stacje Koordynujące PDO samodzielnie lub we współpracy z innymi jednostkami. Ukazują się one najczęściej w nakładzie od 500 do 1000 egzemplarzy. O publikacje te należy pytać w Wojewódzkich Stacjach Koordynujących PDO, których wykaz można znaleźć na stronie internetowej COBORU.

Dodatkowym ułatwieniem przy wyborze odmian do uprawy dla rolników są „Listy zalecanych do uprawy odmian na obszarze województw”. Listy te zawierają od kilku do kilkunastu odmian najwartościowszych i najbardziej dostosowanych do lokalnych warunków gospodarowania gatunków zbóż.

Na powyższe „Listy...” mogą zostać włączone tylko odmiany, które przeszły pozytywnie co najmniej dwuletni cykl badań PDO, a wcześniej 2–3-letnie badania rejestrowe (odmiany z Krajowego Rejestru) lub rozpoznawcze (odmiany ze Wspólnotowego Katalogu). Nie są więc to odmiany najnowsze, ale dobre, sprawdzone, przy których uprawie ryzyko jest stosunkowo najmniejsze.Decyzje dotyczące „List...” podejmują dyrektorzy Wojewódzkich Stacji Koordynujących PDO, a zapadają one na posiedzeniach Zespołów Wojewódzkich PDO, w których skład wchodzą fachowcy z różnych instytucji i organizacji z danego terenu, zajmujący się na co dzień problematyką nasienną.
Obecnie „Listy...” opracowane są wyłącznie dla zbóż i rzepaku ozimego. Pierwsze  ukazały się w roku 2004 tylko w ośmiu województwach i dotyczyły wybranych gatunków zbóż ozimych. W kolejnych sezonach zakres gatunkowy w poszczególnych województwach poszerzał się. W końcu stycznia i w lutym br. na posiedzeniach Zespołów Wojewódzkich PDO ustalono „Listy...” na rok 2006, najczęściej w 6–8 gatunkach. Jedynie w woj. świętokrzyskim powstały one tylko dla pszenicy, a w lubelskim, małopolskim, warmińsko-mazurskim i łódzkim w 4–5 gatunkach. 

Przestawiamy listę odmian zalecanych dla zbóż jarych, przy czym dla jęczmienia jarego lista dotyczy odmian rekomendowanych głównie na cele pastewne. Można je też znaleźć na stronie internetowej Centralnego Ośrodka (www.coboru.pl) w części „Program PDO”.

Lista odmian zbóż zalecanych dla poszczególnych województw w roku 2006

Pszenica jara
Dolnośląskie: Nawra, Bryza, Monsun, Żura, Vinjett, Jasna, Korynta, Helia.
Kujawsko-pomorskie: Nawra, Bryza, Monsun, Żura, Vinjett, Koksa, Pasteur.
Lubelskie: Nawra, Bryza, Żura, Vinjett, Jasna, Korynta.
Lubuskie: Nawra, Bryza, Monsun, Vinjett, Jasna, Napola, Torka.
Łódzkie: Nawra, Bryza, Monsun, Żura, Koksa, Cytra, Zebra.
Małopolskie: Nawra, Monsun, Vinjett, Koksa, Hezja.
Mazowieckie: Nawra, Bryza, Monsun, Żura, Griwa.
Opolskie: Nawra, Bryza, Monsun, Żura, Griwa, Jasna.
Podkarpackie: Nawra, Bryza, Monsun, Żura, Koksa, Griwa, Jasna.
Podlaskie: Nawra, Bryza, Monsun, Żura, Jasna, Opatka, Olimpia.
Pomorskie: Bryza, Żura, Vinjett, Griwa, Cytra, Opatka.
Śląskie: Nawra, Bryza, Monsun, Żura, Vinjett, Koksa.
Świętokrzyskie: Nawra, Bryza, Monsun, Żura, Vinjett, Koksa.
Warmińsko-mazurskie: Nawra, Bryza, Monsun, Żura, Koksa, Cytra, Opatka, Olimpia, Zebra.
Wielkopolskie: Nawra, Monsun, Żura, Vinjett, Griwa.
Zachodniopomorskie: Nawra, Bryza, Monsun, Żura, Griwa, Cytra, Opatka.

Owies
Dolnośląskie: Cwał, Deresz, Polar, Bohun, Flämingsprofi, Kasztan.
Kujawsko-pomorskie: Cwał, Deresz, Rajtar, Polar, Bohun, Flämingsprofi.
Lubuskie: Cwał, Deresz, Rajtar, Bohun, Arab, Jawor, Sam.
Łódzkie: Cwał, Deresz, Rajtar, Polar, Szakal.
Małopolskie: Cwał, Rajtar, Polar, Bohun, Celer, Jawor, Kasztan.
Mazowieckie: Cwał, Deresz, Rajtar, Polar, Arab.
Opolskie: Cwał, Deresz, Arab, Flämingsprofi, Bajka.
Podkarpackie: Cwał, Rajtar, Arab, Bajka, Chwat.
Podlaskie: Deresz, Rajtar, Bohun, Arab.
Pomorskie: Cwał, Deresz, Flämingsprofi, Akt, Bachmat.
Śląskie: Deresz, Rajtar, Polar, Flämingsprofi, Celer.
Wielkopolskie: Cwał, Deresz, Rajtar, Polar, Bohun, Arab.
Zachodniopomorskie: Cwał, Deresz, Polar, Bohun, Flämingsprofi.Jęczmień jary
Dolnośląskie: Stratus, Blask, Orthega, Justina, Philadelphia, Atol, Riviera, Tolar.
Kujawsko-pomorskie: Stratus, Blask, Orthega, Justina, Bolina, Antek, Prestige.
Lubelskie: Stratus, Blask, Orthega, Bolina, Philadelphia, Poldek, Prosa.
Lubuskie: Stratus, Orthega, Justina, Annabell, Granal, Binal, Lot.
Łódzkie: Stratus, Blask, Justina, Bolina, Antek, Annabell, Atol.
Małopolskie: Stratus, Blask, Orthega, Justina, Antek, Poldek, Sezam.
Mazowieckie: Stratus, Justina, Bolina, Antek.
Opolskie: Stratus, Blask, Orthega, Justina.
Podkarpackie: Stratus, Blask, Orthega, Justina, Annabell, Philadelphia,  Poldek.
Podlaskie: Stratus, Blask, Orthega, Justina, Antek, Annabell.
Pomorskie: Blask, Bolina, Annabell, Prestige, Nadek, Jersey.
Śląskie: Stratus, Blask, Orthega, Bolina, Philadelphia, Sezam, Bryl.
Warmińsko-mazurskie: Stratus, Blask, Orthega, Justina, Bolina, Antek,  Philadelphia, Prestige
Wielkopolskie: Stratus, Blask, Orthega, Bolina, Antek, Annabell, Nadek.
Zachodniopomorskie: Stratus, Blask, Orthega, Justina, Bolina, Prestige, Granal.

Pszenżyto jare
Kujawsko-pomorskie: Mieszko, Migo, Wanad.
Podlaskie: Mieszko, Migo, Wanad, Kargo, Matejko.

Autor pracuje w Centralnym Ośrodku Badania Odmian Roślin Uprawnych w Słupi Wielkiej

Źródło "Farmer" 06/2006

Sprawdź ceny kontraktów terminowych