W Krajowym Rejestrze (KR) figuruje obecnie 40 populacyjnych odmian jęczmienia ozimego, przeważnie pastewnych wielorzędowych – 31. Dwurzędowych jest 9, w tym pastewnych 8 i jedna browarna – Suez, zarejestrowana w 2021 r. W urzędowym zestawieniu nie ma natomiast odmian mieszańcowych, mimo że są w kraju uprawiane. Ich materiał siewny jest sprzedawany na podstawie wpisu do Wspólnotowego Katalogu Odmian Roślin Rolniczych (tzw. lista CCA).

Większość wpisanych do KR odmian pochodzi z hodowli zagranicznych, głównie niemieckich – 29. Uzupełniają je 3 odmiany francuskie, 1 duńska i 1 z Austrii. Polskich jest 6, z czego 3 zarejestrowano w tym roku – Bohun i Tajfun wywodzą się z HR Strzelce, a Giewont z HR Danko. Krajową ofertę uzupełniają Bartosz i Brosza z HR Smolice oraz Kobuz z Poznańskiej Hodowli Roślin.

W tym roku wpisano do KR aż 12 odmian, podczas gdy przez dwa poprzednie lata łącznie tylko 5. Gwałtowny wzrost zainteresowania ośrodków hodowlanych należy odbierać jako odpowiedź na rosnący areał uprawy tego zboża. Reakcja taka jest typowa i niezależna od gatunku. Podobną hossę przeżywaliśmy (właściwie jeszcze trwa), gdy na bardziej masową skalę zaczęto uprawiać w Polsce soję.

Ze względu na wczesny siew i silne krzewienie jęczmień ozimy jest bardzo podatny na jesienne porażenie chorobami grzybowymi. Niejednokrotnie zmusza to plantatorów do chemicznego ich zwalczania jeszcze przed zimą
Ze względu na wczesny siew i silne krzewienie jęczmień ozimy jest bardzo podatny na jesienne porażenie chorobami grzybowymi. Niejednokrotnie zmusza to plantatorów do chemicznego ich zwalczania jeszcze przed zimą

Wyniki doświadczeń Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego – 2020

Przydatność odmian do uprawy w danym województwie jest sprawdzana w doświadczeniach porównawczych prowadzonych w ramach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego (PDO).

Centralny Ośrodek Badania Roślin Uprawnych nadzorujący PDO opublikował wyniki plonowania 25 badanych odmian jęczmienia ozimego za 2020 r. i jako tło porównawcze ich rezultaty z dwóch poprzednich lat. Odmiany uszeregowano wg malejącego plonu ziarna w 2020 r., rozdzielając osiągnięte na przeciętnym poziomie agrotechniki (a1) od tych na wysokim (zwiększone nawożenie azotowe, nalistne dokarmianie wieloskładnikowe, ochrona przed wyleganiem i chorobami) określanym jako a2. Najliczniej reprezentowane były (20 odmian) powszechnie uprawiane 6-rzędowe odmiany pastewne. Udział 2-rzędowych należy uznać za wręcz symboliczny.

W okresie badań dwa sezony charakteryzowały się silnymi niedoborami wody i wysokimi temperaturami powietrza. Jedynie w 2020 r. warunki bardziej sprzyjały uprawie roślin. Uzyskane wyniki potwierdzają stosunkowo dużą odporność tego gatunku na wiosenne susze, a jednocześnie zaprzeczają niskiej wierności plonowania jęczmienia ozimego w latach.

U połowy badanych wielorzędowych odmian pastewnych różnica wysokości plonu ziarna mieści się w granicach błędu statystycznego (czyli jest nieistotna) lub balansuje na granicy. Zatem wykazują one dużą tolerancję środowiskową i wysoką wierność plonowania w latach. Biorąc te dwie cechy pod uwagę, należy docenić i wyróżnić następujące odmiany: Jakubus, Mirabelle, SU Jule, KWS Flemming, Melia, KWS Higgins.

Analizując osiągnięte przez nie wyniki na przestrzeni 3 lat badań, można pokusić się o wniosek, że bazując na nich, realne jest u tego gatunku ograniczenie drastycznych spadków plonu ziarna na skutek (chronicznych już) niedoborów opadów oraz ustabilizowanie wysokości zbiorów w kolejnych latach.

Dwie odmiany zasłużyły na szczególne wyróżnienie z uwagi na nieznacznie wyższe (niemniej istotne statystycznie) od wzorca plonowanie. Są to KWS Morris (KR 2020) i co zaskakujące: Lautetia (KR 2020) – 2-rzędowa odmiana pastewna. Ta druga swoją plennością zdecydowanie przewyższała konkurencję w grupie i dorównywała czołowym odmianom wielorzędowym.

Biorąc pod uwagę zimotrwałość tego gatunku, COBORU ocenia ją jako średnią, a najbardziej odpornymi na niesprzyjające warunki zimowe są: Melia, Zenek, Yukon, Impala i Kobuz. Wszystkie wymienione zostały ocenione w doświadczeniach PDO na 5,5 w skali 9-stopniowej, gdzie 1 oznacza całkowity brak odporności na niskie temperatury, a 9 – pełną odporność na ich działanie.

Wojewódzkie zalecenia odmianowe

Kwintesencją wyników prac prowadzonych w ramach PDO są Listy Odmian Zalecanych (LOZ). Mają one charakter regionalny (wojewódzki) i są tworzone kolegialnie, we współpracy z samorządami województw i izbami rolniczymi, pod merytorycznym nadzorem COBORU. Za takim sposobem tworzenia LOZ przemawia fakt, że PDO w zasadniczej części ma charakter wojewódzki, tzn. większość ustaleń dotyczących jego realizacji, w tym również finansowych, podejmowana jest autonomicznie na szczeblu każdego województwa.

LOZ jęczmienia ozimego pod siewy 2021 r. obejmuje łącznie 15 odmian. Wszystkie pochodzą z zagranicznych firm hodowlano-nasiennych. Niech nie zmyli nikogo co do swego pochodzenia odmiana o swojsko brzmiącej nazwie Zenek. Co prawda została zgłoszona i wpisana do KR na wniosek HR Danko, ale jej hodowcą jest francuska firma hodowlano-nasienna Secobra Recherches SAS.

Najnowszymi, a przy tym bardzo obiecującymi odmianami wprowadzonymi w 2021 r. na wojewódzkie LOZ są:

  • Melia (KR 2019) – woj. śląskie;
  • SU Jule (KR 2018) – woj. kujawsko-pomorskie, podkarpackie, podlaskie, pomorskie, warmińsko-mazurskie;
  • Mirabelle (KR 2018) – woj. lubuskie, łódzkie, mazowieckie, podlaskie, pomorskie, warmińsko-mazurskie;
  • SU Lautine (KR 2020) – woj. łódzkie, opolskie, śląskie – odmiana wstępnie rekomendowana do uprawy.
  • Najpowszechniej zalecanymi odmianami są: Jakubus – w 14 województwach, KWS Kosmos – w 9, Zenek – w 8.

Charakterystyka najczęściej zalecanych odmian

  • Jakubus (KR 2017) – odmiana wielorzędowa, typu pastewnego. Plenność bardzo dobra. Przyrost plonu przy uprawie na wysokim poziomie agrotechniki przeciętny. Zimotrwałość 5,0. Odporność na mączniaka prawdziwego, plamistość siatkową, rdzę jęczmienia, rynchosporiozę i ciemnobrunatną plamistość – średnia. Rośliny średniej wysokości, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania przeciętny. Masa 1000 ziaren średnia, wyrównanie ziarna dość dobre, gęstość ziarna w stanie zsypnym i zawartość białka w ziarnie średnie. Tolerancja na zakwaszenie gleby dość duża. Przedstawiciel hodowcy: Saaten-Union Polska.
  • KWS Kosmos (KR 2015) – odmiana wielorzędowa, typu pastewnego. Plenność bardzo dobra. Przyrost plonu przy uprawie na wysokim poziomie agrotechniki przeciętny. Zimotrwałość prawie średnia. Odporność na mączniaka prawdziwego, plamistość siatkową i rynchosporiozę – średnia, na rdzę jęczmienia i ciemnobrunatną plamistość – dość mała. Rośliny średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia dość późny, dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren, wyrównanie ziarna, gęstość ziarna w stanie zsypnym oraz zawartość białka w ziarnie – średnie. Tolerancja na zakwaszenie gleby – przeciętna. Pełnomocnik hodowcy: KWS Lochow Polska.
  • Zenek (KR 2013) – odmiana wielorzędowa, typu pastewnego. Plenność dobra do bardzo dobrej. Przyrost plonu przy uprawie na wysokim poziomie agrotechniki poniżej średniej. Zimotrwałość dość dobra – 5,5. Odporność na mączniaka prawdziwego – dość duża, na plamistość siatkową, rdzę jęczmienia i rynchosporiozę – średnia, na ciemnobrunatną plamistość – dość słaba. Rośliny średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia dość wczesny, dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren dość mała, wyrównanie ziarna, gęstość ziarna w stanie zsypnym i zawartość białka w ziarnie średnie. Tolerancja na zakwaszenie gleby dość duża. Pełnomocnik hodowcy: Danko HR.